Claes, Désiré

Désiré Claes was de zoon van een vroeg gestorven landbouwer, die tegelijk gemeentesecretaris was in de Hagelandse dorpen Oplinter en Houtem. Hij doorliep de lagere school in zijn geboortedorp, volgde middelbaar onderwijs aan het college van de jozefieten in Tienen en studeerde nadien aan de Rijksnormaalschool van Lier Rijksnormaalschool van Lier
De Rijksnormaalschool in Lier (1817-1830, 1844-2012) ging de concurrentie aan met de vrije normaalscholen en vormde meerdere generaties Nederlandstalige intellectuelen in Vlaanderen: ond... Lees meer , waar leraar Jan van Beers Van Beers, Jan
Jan van Beers (1821-1888) was een Vlaams leraar en dichter uit Antwerpen. Lees meer hem stimuleerde om te schrijven en hem de liefde voor de moedertaal bijbracht.

Onderwijzer in Tienen

Nadat hij gedurende enkele maanden had gewerkt als hulponderwijzer in Antwerpen, werd Claes in 1857 aangesteld als onderwijzer aan een lagere gemeenteschool in Tienen en in 1865 tot leraar Nederlands aan het gemeentelijk college aldaar. Hij was er in 1860 medestichter en tot de stopzetting ervan vier jaar later de grote bezieler van de Tiense vereniging Geen Taal Geen Volk, die een volksbibliotheek, voordrachten en uitsluitend Vlaamse avondleergangen inrichtte. Claes publiceerde in die tijd zijn eerste gedichten en prozastukken, onder meer in het tijdschrift van het Willemsfonds Willemsfonds
Het Willemsfonds (1851-heden) is een liberaal-vrijzinnige culturele vereniging en drukkingsgroep die het gebruik van het Nederlands promoot en ondersteunt. Lees meer .

Leraar in Hasselt

In 1869 werd Claes benoemd tot leraar Nederlands aan het Koninklijk Atheneum in Hasselt. Hij was er actief als dichter, folklorist, publicist, toneelschrijver, vertaler en auteur van schoolboeken. Zowel in zijn lessen als in het culturele leven van de stad manifesteerde Claes zich als een promotor en pleitbezorger van de Nederlandse taal.

Claes zette zich in om het verfranste socioculturele leven in Hasselt te vernederlandsen. Zo slaagde hij er in het begin van de jaren 1870 in om van de ontspanningsvereniging Les Vrais Amis een toneelmaatschappij te maken onder de naam De Ware Vrienden, die ook Nederlandstalige theaterstukken op het podium bracht. Toen de katholieke voorzitter werd vervangen door een liberaal, stapte Claes echter op en sloot hij aan bij de Koninklijke Toneelmaatschappij Sint-Cecilia, waar hij aan het tot dan uitsluitend Franstalige repertoire Nederlandstalige stukken wist toe te voegen. Claes, die ook betrokken was bij de Vlaamse scholieren- en studentenvereniging De Jonge Klauwaerts De Jonge Klauwaarts (Hasselt)
De Jonge Klauwaarts werd in 1884 opgericht als Vlaamsgezinde katholieke studentenbond en voortgezet als bond van de Katholieke Studentenactie (KSA). De vereniging speelde zowel in de Vlaa... Lees meer , hield in 1873 in de Limburgse provinciehoofdstad de eerste Nederlandstalige lezing voor de Société chorale et littéraire Les Mélophiles, die zich – na in 1858 te zijn gestart als zanggezelschap – ontwikkelde tot een algemeen-culturele vereniging. Later schreef hij ook Nederlandstalige bijdragen voor hun tijdschrift.

In 1875 was Claes – nadat hij het Willemsfonds Willemsfonds
Het Willemsfonds (1851-heden) is een liberaal-vrijzinnige culturele vereniging en drukkingsgroep die het gebruik van het Nederlands promoot en ondersteunt. Lees meer had verlaten toen die vereniging een liberale en vrijzinnige koers was ingeslagen – medestichter en eerste secretaris van de Hasseltse afdeling van het dat jaar mee door hem opgerichte Davidsfonds Davidsfonds
Het Davidsfonds is een katholieke Vlaamse cultuurvereniging, die werd opgericht in januari 1875. Lees meer , die vooral dank zij hem qua activiteitenpakket kon wedijveren met de grootste in Vlaanderen. Eveneens in 1875 richtte hij in Hasselt mee een Vlaamse toneelvereniging op, waarbij heel wat van zijn oud-leerlingen zich aansloten.

Leraar in Namen

Zijn lessen Nederlands gaf Claes zowel vanuit Vlaamse als didactische motieven exclusief in die taal, wat soms tot problemen leidde met Franstalige leerlingen en uiteindelijk tot spanningen met de Waalse studieprefect. Meer in het algemeen bepleitte hij wederzijds respect voor anderstalige landgenoten en wilde hij het onderwijs in de andere landstaal verplichtend maken vanaf het basisonderwijs. In 1880 werd Claes, vermoedelijk omwille van zijn uitgesproken katholiek en Vlaamsgezind engagement, door de liberale regering Frère-Orban Frère-Orban, Hubert
H. J., Walthère Frère-Orban (1812-1896) was een liberaal politicus en voormalig regeringsleider, die onder meer een hoofdrol opeiste in de eerste schoolstrijd en zich gedurende zijn polit... Lees meer -Van Humbeeck als leraar Nederlands overgeplaatst naar de Rijksmiddelbare Jongensschool en het Koninklijk Atheneum van Namen.

In deze Waalse provinciehoofdstad trad hij in 1895 op als medestichter van een Davidsfondsafdeling, waarvan hij van 1909 tot zijn overlijden een jaar later voorzitter was. Vanaf 1898 was hij – inmiddels gepensioneerd – lid van het hoofdbestuur van het Davidsfonds Davidsfonds
Het Davidsfonds is een katholieke Vlaamse cultuurvereniging, die werd opgericht in januari 1875. Lees meer en , toen voorzitter Joris Helleputte Helleputte, Joris
Joris Helleputte (1852-1925) heeft bijna een halve eeuw lang gewogen op de Belgische samenleving: als neogotisch architect, als gangmaker van sociale organisaties, inzonderheid de Belgisc... Lees meer minister was geworden, van 1908 tot 1910 waarnemend voorzitter.

Ondertussen was hij in 1871 een van de eerste leden van de Zuidnederlandsche Maatschappij van Taalkunde Koninklijke Zuidnederlandse Maatschappij voor Taal- en Letterkunde en Geschiedenis
De Koninklijke Zuidnederlandse Maatschappij voor Taal- en Letterkunde en Geschiedenis (KZMTLG) is een wetenschappelijk-culturele vereniging die op 6 februari 1870 in Mechelen werd opgeric... Lees meer , waarvan hij ondervoorzitter was vanaf 1881 en voorzitter met ingang van 1904. Van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde
De Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde (KANTL, 1886) is een instelling die zich in de loop van haar geschiedenis heeft ingezet zowel voor taalculturele, -wetenschappeli... Lees meer was hij briefwisselend lid vanaf 1888, werkend lid vanaf 1895, ondervoorzitter in 1907 en voorzitter in 1908.

Pleitbezorger van een ‘Vlaams Nederlands’

Claes was in Vlaanderen een van de eersten om aan taalzuivering te doen, onder meer met zijn in 1891 verschenen Gemengde Taal- en Letterkundige Aanmerkingen, bestemd voor scholieren en beginnende schrijvers. De meeste Vlaamse taalgeleerden uit zijn tijd hielden vast aan de volgens hen onmisbare taaleenheid, waarvoor het in de Nederlandse provincies Noord- en Zuid-Holland tot ontwikkeling gekomen algemeen Nederlands de toon aangaf. In tegenstelling daarmee kwam Claes op voor het recht van Nederlandstalig België, dat evengoed als Nederland behoorde bij te dragen tot de gemeenschappelijke taalschat en dat bij een officiële taalregeling evenzeer recht van spreken behoorde te hebben. Hij verdedigde dat standpunt in de eerste helft van de jaren 1890 in een polemiek met Hippoliet Meert Meert, Hippoliet
Hippoliet Meert (1865-1924) was de oprichter van het Algemeen-Nederlands Verbond. Hij ijverde voor de vernederlandsing van de Gentse universiteit en engageerde zich tijdens de Eerste Were... Lees meer . Later deed hij hetzelfde in de schoot van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde
De Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde (KANTL, 1886) is een instelling die zich in de loop van haar geschiedenis heeft ingezet zowel voor taalculturele, -wetenschappeli... Lees meer (KVATL), daarbij onder meer ingaand tegen de Gentse hoogleraar Germaanse filologie Willem de Vreese De Vreese, Willem
Willem L. de Vreese (1869-1938) was een filoloog, bibliothecaris en Gentse hoogleraar, die tijdens de Eerste Wereldoorlog een prominente rol speelde in het activisme. Lees meer en de redactie van het Woordenboek der Nederlandsche Taal. Hij kantte zich bovendien tegen de zogenaamde 'vereenvoudigde spelling' van de Nederlandse linguïst Roeland Kollewijn (1857-1942) en propageerde ook de regionale Vlaamse woordenschat, inzonderheid die uit zijn Hagelandse geboortestreek.

Literator en publicist

Claes schreef zowel proza als poëzie, dikwijls gelegenheidswerken zonder grote literaire waarde, maar met hartstocht en overtuiging tot stand gebracht. Hij publiceerde ook een groot aantal schoolhandboeken, toneelstukken en folkloristische en historische essays, waarvan sommige onder diverse pseudoniemen en vertalingen.

Claes, in de woorden van Lode Wils Wils, Lode
Lode Wils (1929) is een emeritus hoogleraar eigentijdse geschiedenis. Hij publiceerde voornamelijk over het katholieke flamingantisme en is een van de belangrijkste geschiedschrijvers van... Lees meer ‘een flamingant uit Belgisch patriottisme, bekommerd om de zuiverheid en het nationaal karakter van de taal’, kwam op voor de volledige gelijkheid van het Frans en het Nederlands in België en hekelde (soms scherp) feiten en toestanden die daar tegen indruisten. Dat deed hij zowel in zelfstandige publicaties zoals Bewaar ons Dietschland, Sire! (1889), La question des langues. Réponse refusée par Le Patriote (1889), Vriend of vijand! Overzicht van Hoogleeraar Godefroid Kurths laatste werk “De l’emploi officiel des langues dans les anciens Pays-Bas (1899) en Tien geboden van den Vlaming (1904) als in tijdschriftbijdragen in Noord en Zuid Noord en Zuid
Noord en Zuid, maandschrift voor kunsten, letteren en wetenschappen, dat tussen 1862 en 1869 verscheen, eerst in Brussel en vervolgens in Antwerpen, behoorde tot de meest invloedrijke Vl... Lees meer , Het Belfort Het Belfort
Het Belfort was een Vlaams katholiek tijdschrift ‘toegewijd aan Letteren, Wetenschap en Kunst’. Het verscheen van 1886 tot 1899. Lees meer en De Vlaamsche Kunstbode De Vlaamsche Kunstbode
De Vlaamsche Kunstbode was een algemeen cultureel tijdschrift dat in Antwerpen verscheen tussen 1870 en 1913. Onder hoofdredacteur August Jozef Cosyn verdedigde het de volksverbondenheid ... Lees meer . In laatstgenoemd blad publiceerde hij in 1876, gespreid over diverse afleveringen, ook een uitvoerige biografische schets over de Vlaamsgezinde dichter Karel Lodewijk Ledeganck Ledeganck, Karel L.
Karel Lodewijk Ledeganck (1805-1847) was een Vlaams ambtenaar, politicus, jurist en dichter uit Eeklo. Hij was een cultuurflamingant en schreef een dichterlijke trilogie die in de Vlaamse... Lees meer .

Claes werd begraven op de Naamse begraafplaats Belgrade, onder een grafsteen met Nederlandstalige inscripties.