Rijksnormaalschool van Lier

Onder Willem I: Nederlandstalige opleiding in de oudste kweekschool voor onderwijzers

De Rijksnormaalschool van Lier is de oudste 'kweekschool' voor onderwijzers in België, ten tijde van het Verenigd Koninkrijk opgericht door Willem I der Nederlanden, Willem I
Willem I (1772-1843) was koning der Nederlanden van 1815 tot 1840, en dus ook tussen 1815 en 1830 (de jure tot 1839) van het zuidelijke deel daarvan. Zijn beleid inzake de nationale taal ... Lees meer . De rijksnormaalschool was een pijler van een nationaal onderwijssysteem dat in die periode tot ontwikkeling kwam en waarbij de overheid voor het eerst ook interesse toonde voor de opleiding van (aanvankelijk enkel mannelijke) leerkrachten. Dat was ook nodig, want in tegenstelling tot het middelbaar onderwijs Middelbaar onderwijs
De geschiedenis van het middelbaar onderwijs is nauw verweven met die van de Vlaamse beweging. Tot diep in de 20ste eeuw bleef de middelbare school een grotendeels Franstalig bastion van ... Lees meer had het lager onderwijs Lager onderwijs
De ‘taalstrijd’ in Vlaanderen is op het niveau van het lager onderwijs minder problematisch verlopen dan op dat van het middelbaar en van het hoger onderwijs. Toch was de verfransing van ... Lees meer onder het voorgaande Franse bewind nauwelijks of geen aandacht gekregen en bevond het zich in een erbarmelijke toestand. De koning wilde het volksonderwijs verbeteren en stichtte daartoe twee rijkskweekscholen: één in de Noordelijke en één in de Zuidelijke Provincies. De eerste kwam in 1816 tot stand in Haarlem, de tweede (bij Koninklijk Besluit van 29 juli 1817) in Lier. De koning wou met de normaalscholen in het hele rijk het Nederlandstalig onderwijs naar een hoger kwaliteitsniveau optillen. Meer nog, hij wou niet weten van een normaalschool in Wallonië en dwong dus de Waalse aspirant-onderwijzers hun opleiding in een eentalige Nederlandse kweekschool te zoeken, zonder dat ze afzonderlijk taallessen kregen om hen het Nederlands aan te leren. De keerzijde was dat dit taalregime ongetwijfeld veel Franstaligen afgeschrikte, al zijn geen aantallen bekend. Onder druk van Waalse en Luxemburgse prominenten ging Willem I pas in 1829 akkoord met de oprichting van een kweekschool in Luik, maar ook daar moest de voertaal het Nederlands zijn. Door de Belgische Revolutie Belgische Revolutie
De Belgische Revolutie is de naam van de opstand van 1830-1831 in de zuidelijke provincies van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden van koning Willem I. De opstand leidde tot de splits... Lees meer in 1830 kwam daarvan niets terecht.

De lessen in Lier begonnen in september 1818 in het Hof des Hoves des Estiennes in de Berlaarsestraat. De school was toegankelijk voor kandidaat-onderwijzers die een studiebeurs hadden en voor een beperkt aantal reeds actieve onderwijzers zonder officieel diploma die zich verder wilden bekwamen in hun métier. Naast Vlamingen waren er veel studenten uit de Noordelijke Provincies en uit Wallonië en Luxemburg. In de beginperiode studeerde er jaarlijks gemiddeld een dertigtal onderwijzers af. Aan de instelling was ook een ‘oefenschool’ verbonden, waar toekomstige leraars praktijkervaring konden opdoen. De eerste directeur in Lier was de rooms-katholieke Noord-Nederlander Bernard Schreuder Schreuder, Bernard
Bernard Schreuder (1787-1862) was de eerste directeur van de Rijksnormaalschool in Lier. Als leraar en als directeur maakte Schreuder uitsluitend gebruik van het Nederlands. Na de Belgisc... Lees meer . Via zijn huwelijk (met de zuster van Georg Bergmann Bergmann, Georg
Georg Bergmann (1772- 1839) was van 1814 tot aan zijn dood pleitbezorger van het (Verenigd) Koninkrijk der Nederlanden. Hij was de vader van George en grootvader van Anton Bergmann, en m... Lees meer ) kwam Schreuder in contact met Jan F. Willems Willems, Jan Frans
Jan Frans Willems (1793-1846), de “vader van de Vlaamse beweging”, was dichter, polemist, filoloog, tekstediteur en initiatiefnemer of lid van tal van academies en genootschappen in binne... Lees meer , op wie hij invloed uitoefende, zoals hij door zijn pedagogisch werk ook een hele generatie in de Vlaamse ‘taalbeweging’ beïnvloedde. Bij een inspectie in 1821 bleek dat ook de Waalse en Luxemburgse studenten het Nederlands perfect beheersten.

Strijd voor een Nederlandstalige normaalschool in een verfranst België

Bij de Belgische Revolutie werd de instelling in Lier gesloten omdat het nieuwe bewind de staatsinterventie op het vlak van onderwijs wou afbouwen. Pas in 1844 kon zij opnieuw de deuren openen na een compromis in de regering over het lager onderwijs. De rijksnormaalschool in Lier heropende. Samen met haar tegenhanger in Nijvel moest ze de concurrentie aangaan met de zeven bestaande bisschoppelijke normaalscholen. De onderwijsinstelling in Lier bleef de enige openbare normaalschool in Vlaanderen tot 1879.

De eerste drie directeurs in Lier (tot 1879) waren priesters. Directeur Philip de Coster was voorheen leraar aan het Klein Seminarie van Mechelen Klein Seminarie van Mechelen
Het Klein Seminarie van Mechelen was een belangrijke onderwijsinstelling van het aartsbisdom Mechelen met humaniora en filosofieafdeling voor priesterstudenten. Ze speelde in de 19de eeuw... Lees meer , een uitstekend pedagoog die de Nederlandse taal een warm hart toedroeg en die durfde te experimenteren met nieuwe onderwijsmethoden. Hij kon rekenen op vlijtige leraars zoals de flamingant Jan van Beers Van Beers, Jan
Jan van Beers (1821-1888) was een Vlaams leraar en dichter uit Antwerpen. Lees meer . In 1856 werd priester August Schoeters directeur en deze stelde dat de ontwikkeling van het Vlaamse volk hand in hand moest gaan met die van de Vlaamse taal. Hypoliet Temmerman Temmerman, Hypoliet
Hypoliet Temmerman (1847-1930) was leraar en directeur van de Rijksnormaalschool in Lier. Als vrijdenker was hij voorzitter van de liberale Onderwijzersbond van Brussel en bestuurslid van... Lees meer , directeur van 1882 tot 1907, loodste als Vlaamsgezinde liberaal en vrijdenker de openbare normaalschool door de schoolstrijd. Hij maakte later ook naam met zijn verhandeling De Moedertaal is het eenig doel- en redematig voertuig in Opvoeding en Onderwijs, die door de Koninklijke Vlaamsche Academie in 1898 bekroond werd. Kortom, vooral in de loop van de 19de eeuw was de normaalschool in Lier belangrijk voor de Vlaamse beweging, omdat ze meerdere generaties Nederlandstalige intellectuelen in Vlaanderen vormde. Het lerarenkorps telde meerdere bekend geworden Vlaamsgezinde letterkundigen: naast Van Beers ook Domien Sleeckx Sleeckx, Domien
Domien Sleeckx (1818-1901) was op meerdere vlakken een pionier in de Vlaamse emancipatiestrijd, in het bijzonder in de vernederlandsing van het onderwijs. Lees meer , Gustaaf Segers Segers, Gustaaf
Gustaaf Segers (1848-1930) was een Vlaamse schrijver en leraar. Hij publiceerde zowel literair als pedagogisch werk. Lees meer , Lambrecht Lambrechts en anderen. Tal van bekende auteurs hebben hun vorming in Lier gekregen, zoals Lodewijk de Koninck De Koninck, Lodewijk
Lodewijk de Koninck (1838-1924) was een Vlaamsgezinde onderwijzer en romantische taalflamingant, die sympathiseerde met het West-Vlaamse taalparticularisme van Gezelle en zich inzette voo... Lees meer , Isidoor Teirlinck Teirlinck, Isidoor
Isidoor Teirlinck (1851-1934) was een Vlaamse onderwijzer en leraar, die literair actief was en zich bekwaamde in de volkskunde en de dialectologie. Samen met zijn zwager Reimond Stijns s... Lees meer , Willem de Meyer De Meyer, Willem
Willem de Meyer (1899-1983) was een promotor van het Vlaamse volkslied, die een belangrijke rol speelde binnen het Vlaams-Nationaal Zangverbond. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij bet... Lees meer en Walter van den Broeck.

 Toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak, werd het schoolcomplex bij de beschietingen van oktober 1914 bijna volledig verwoest (om het snel stijgende leerlingenaantal te kunnen opvangen, had de stad aanpalende gebouwen aangekocht). Directeur Louis Bouveroux was naar Engeland gevlucht en waarnemend directeur August van Belleghem werd in mei 1918 vervangen door de door de Duitse bezetter aangestelde activistische Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer leraar Antoon Thiry Thiry, Antoon
Antoon Thiry (1888-1954) schreef pittoresk-folkloristische verhalen en was de oprichter van de uitgeverij en boekengilde Die Poorte. Tijdens de Eerste Wereldoorlog engageerde hij zich in ... Lees meer . Na de oorlog nam Van Belleghem opnieuw het directeurschap waar, tot maart 1920. De nieuwe gebouwen aan de Berlaarsestraat konden pas in 1926 in gebruik genomen worden. Er was voortaan ook een internaat aan verbonden.

Vanaf 1946 werden naast onderwijzers aan de lagere normaalschool ook regenten aan de middelbare normaalschol opgeleid. In 1954 werd een Middelbare Oefenschool toegevoegd. Bij haar honderdvijftigste verjaardag in 1967 telde de Rijksnormaalschool van Lier kleuterklassen, klassen voor lager onderwijs, een Lagere en Middelbare Normaalschool, een Lagere en Middelbare Oefenschool en een internaat. Toen in 1970 het normaalonderwijs omgevormd werd tot het hoger onderwijs van het korte type, liep het aantal studenten van het secundair onderwijs en internen terug. Na de federalisering in 1988 werd de Vlaamse gemeenschap de inrichtende macht. De Rijksnormaalschool werd herdoopt als het Hoger Pedagogisch Instituut van het Gemeenschapsonderwijs van Lier. In 1996 vond een fusie met andere onderwijsinstellingen plaats, vanaf 2008 de Artesis Hogeschool. In 2012 besliste de overheid om de lerarenopleiding op de campus Lier op te heffen en op een bestaande campus in Antwerpen te centraliseren, waarmee een einde kwam aan het 195-jarig bestaan van de Rijksnormaalschool in Lier.