De Koninck, Lodewijk

Persoon
Johan Strobbe (2023, aanvulling), Sandra Maes (1998)

Lodewijk de Koninck (1838-1924) was een Vlaamsgezinde onderwijzer en romantische taalflamingant, die sympathiseerde met het West-Vlaamse taalparticularisme van Gezelle en zich inzette voor de vernederlandsing van het middelbaar onderwijs.

Geboorte
Hoogstraten, 30 oktober 1838
Overlijden
Retie, 22 maart 1924
Leestijd: 4 minuten

Lodewijk de Koninck studeerde voor onderwijzer aan de Rijksnormaalschool van Lier Rijksnormaalschool van Lier
De Rijksnormaalschool in Lier (1817-1830, 1844-2012) ging de concurrentie aan met de vrije normaalscholen en vormde meerdere generaties Nederlandstalige intellectuelen in Vlaanderen: ond... Lees meer
van 1855 tot 1859. In dit centrum voor Vlaamse cultuur ontstond waarschijnlijk zijn liefde voor de volkstaal. In 1859 werd De Koninck hulponderwijzer in Hoogstraten, in 1864 in Antwerpen en van 1874 tot 1876 zou hij lesgeven in het dorpje Meer. In 1876 werd hij kantonaal schoolopziener voor de staatsscholen.

In zijn lessen probeerde De Koninck bij zijn leerlingen de liefde voor de volkstaal aan te wakkeren en droeg op die manier bij aan een Vlaamsgezinde bewustwording bij de studerende jeugd. Op 2 februari 1875 werd hij uitgenodigd op het Klein Seminarie van Roeselare Klein Seminarie van Roeselaere
In het Klein Seminarie van Roeselare, opgericht in 1806, liepen tal van belangrijke figuren uit de Vlaamse beweging school of gaven er les (Gezelle, Verriest, Rodenbach). In 1875 ontstond... Lees meer
om er voor te dragen uit zijn werk Het Menschdom verlost. De Waalse superior Henri Delbar Delbar, Henri
Henri Delbar (1833-1894) was superior van het Klein Seminarie van Roeselare. Hij spoorde zijn leraars en leerlingen aan om zich aan te sluiten bij de Vlaamse beweging in een poging om die... Lees meer
dankte hem toen met een Vlaamse zinspeling op zijn naam (‘En koning zult gij zijn die Koninck wordt genoemd’). Hij maakte er indruk op de poësisleerling Albrecht Rodenbach Rodenbach, Albrecht
Albrecht Rodenbach (1856-1880) was een West-Vlaams studentenleider en dichter, die een sleutelrol speelde in het ontstaan van de Blauwvoeterij en de katholieke Vlaamse studentenbeweging. ... Lees meer
, die later zijn gedicht Geschiedenisse aan hem opdroeg (waarin hij ook lichte kritiek zou uiten op het streng ultramontanisme van De Koninck) en hem vermeldde in zijn toneelstuk Gudrun Gudrun
Gudrun was het bewegingstijdschrift van de Katholieke Vlaamse meisjes- en vrouwenbeweging tussen 1919-1942 en 1952-1964. Lees meer
. In zijn rede in Roeselare verdedigde hij de oude taal van het katholieke Vlaanderen, een idee dat aansloot bij de visie van Guido Gezelle Gezelle, Guido
Guido Gezelle (1830-1899) was een Vlaamse priester die de Vlaamse volkstaal verdedigde binnen het algemeen Nederlands. Hij verwierf grote bekendheid als lyrisch dichter van religieuze nat... Lees meer
en de West-Vlaamse taalparticularisten, en onbewust legde hij met zijn optreden de kiemen voor de zogenaamde ‘Groote Stooringe’ van later dat jaar.

Dat De Koninck de katholieke Vlaamse studentenbeweging Katholieke Vlaamse studentenbeweging
De Katholieke Vlaamse Studentenbeweging was de georganiseerde deelname van de katholieke studerende jeugd aan de Vlaamse beweging. Ze leverde daartoe met haar grote aanhang van ca. 1875 t... Lees meer
een warm hart toedroeg, bleek ook uit zijn Lof aan de Jeugd, dat hij opdroeg aan het Klein Seminarie van Sint-Niklaas Klein Seminarie van Sint-Niklaas
Het Klein Seminarie van Sint-Niklaas, gesticht in 1808 en sinds de fusie met het Sint-Jozefinstituut in 1950 herdoopt tot Sint-Jozef-Klein-Seminarie, had lange tijd de reputatie een broei... Lees meer
. Ook daar droeg hij voor en prees er het beleid van de Vlaamsgezinde superior Antoine Stillemans Stillemans, Antoine
Geestelijke Antoine Stillemans (1832-1916) voerde als superior van het Klein Seminarie van Sint-Niklaas een Vlaamsgezind beleid. Na zijn benoeming als bisschop van Gent kwam hij in confli... Lees meer
. Hij was een van de eerste medewerkers van het scholierenblad De Vlaamsche Vlagge De Vlaamsche Vlagge (1875-1933)
De Vlaamsche Vlagge (1875-1933) was een West-Vlaams scholieren- en studententijdschrift onder wisselende redactie van seminaristen, universiteitsstudenten en priester-leraars. Het ademde ... Lees meer
(1875-1933), dat in zijn eerste nummer De Koninck op een voetstuk plaatste. Hij sprak op verschillende vergaderingen van het Leuvens letterlievend genootschap Met Tijd en Vlijt Met Tijd en Vlijt
Met Tijd en Vlijt was een Vlaamsgezind Studentengenootschap dat in 1836 aan de Leuvense universiteit werd opgericht en bleef bestaan tot na de Tweede Wereldoorlog. Het speelde tot 1875 e... Lees meer
en zijn literair werk werd in verschillende colleges op het studieprogramma geplaatst. In een tijd van opkomend liberalisme was zijn populariteit ook te wijten aan zijn katholieke, ultramontaanse levensopvatting en zijn strijd tegen het verlichtingsdenken. Hij was bevriend met Pieter P. Alberdingk Thijm Alberdingk Thijm, Paul
Lees meer
en sympathiseerde met de stichting van het Davidsfonds Davidsfonds
Het Davidsfonds is een katholieke Vlaamse cultuurvereniging, die werd opgericht in januari 1875. Lees meer
.

Na de invoering van de liberale schoolwet in 1879, nam De Koninck ontslag uit het rijksonderwijs en werd hij aangesteld als diocesaan inspecteur voor het vrij lager onderwijs Lager onderwijs
De ‘taalstrijd’ in Vlaanderen is op het niveau van het lager onderwijs minder problematisch verlopen dan op dat van het middelbaar en van het hoger onderwijs. Toch was de verfransing van ... Lees meer
(1879-1901). Van 1880 tot 1895 was hij ook leraar Nederlandse taal- en letterkunde aan de katholieke normaalschool in Mechelen, waar hij zich ook ging vestigen. Hij was er actief in het hoofdbestuur van de Davidsfondsafdeling en streed mee voor de vernederlandsing van het middelbaar onderwijs Middelbaar onderwijs
De geschiedenis van het middelbaar onderwijs is nauw verweven met die van de Vlaamse beweging. Tot diep in de 20ste eeuw bleef de middelbare school een grotendeels Franstalig bastion van ... Lees meer
. Daarover sprak hij op de studentenlanddag van 1883 in Mechelen en las er een basiskeur voor een her op te richten landelijke studentenbond voor.

In 1901 trok De Koninck zich terug in Retie, waar hij tot zijn dood in vrijwillige armoede leefde. In 1904 werd hij corresponderend lid van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde
De Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde (KANTL, 1886) is een instelling die zich in de loop van haar geschiedenis heeft ingezet zowel voor taalculturele, -wetenschappeli... Lees meer
(KVATL). In 1929 werd op vraag van het plaatselijke Davidsfonds een monument voor hem opgericht te Retie en in 1938 werd hij samen met pater Jozef van Mierlo Van Mierlo, Jozef
Lees meer
gehuldigd in zijn geboortedorp Hoogstraten.

Werken

– Galerij van Vaderlandsche Tafereelen, 1878.
– Het Menschdom Verlost, 1874-1883.
– Kerk en Paus, 1887.
– De wonderkerk van Hakendover, 1896.

Literatuur

– J. de Cock, Lodewijck de Koninck, in: Jong Dietschland, jg. 5, 1903, pp. 180-187.
– Huldenummer Lodewijck de Koninck', in: Het Vlaamsche Land, jg. 4, 1922, nr. 157, april.
– R. Sarolea, Vlaamsche Koppen, in: De Stad, 1929.
– Oudheidkundige kring van Hoogstraten (red.), Gedenkboek Lodewijck de Koninck, 1938.
– J. Calbrecht, Lodewijck de Koninck herdacht bij de 130e verjaardag van zijn geboortedag, in: Hoogstratens Oudheidkundige Kring, jg. 38, 1969, pp. 145-154.
– L. en L. Vos-Gevers, Dat volk moet herleven. Het studententijdschrift De Vlaamsche Vlagge 1875-1933, 1976.
– L. Wils, Honderd jaar Vlaamse Beweging, dl. I, 1977.
– L. Gevers, Bewogen Jeugd. Ontstaan en ontwikkeling van de katholieke Vlaamse studentenbeweging (1830-1894), 1987.
– J. van Meensel, De Koninck van de dichtkunst, in: Jaarboek 37 – 2002 van de Vrijheid en het Land van Geel, 2002, pp. 55-81.
– Id., L. De Koninck, L.-L. De Bo en G. Gezelle: drie tijdgenoten. In de rand van het West-Vlaamse taalparticularisme, in: Rijmtijd, jg. 55, 2008, pp. 3-8.

Suggestie doorgeven

1998: Sandra Maes

2023: Johan Strobbe

Databanken

Inhoudstafel