Cayman, Hendrik

Persoon
Luc Vandeweyer (2023, aanvulling), Luc Vandeweyer (1998)

Hendrik Cayman (1894-1946) engageerde zich in het activisme tijdens de Eerste Wereldoorlog. Na de oorlog beheerde hij het Algemeen Vlaamsch Nationaal Secretariaat in Gent en in 1925 lag hij mee aan de basis van het Katholiek Vlaamsch Nationaal Verbond. Tijdens de Tweede Wereldoorlog ontpopte hij zich als drijvende kracht achter de Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap in Brugge.

Volledige voornaam
Henri-Désiré
Geboorte
Blankenberge, 16 juli 1894
Overlijden
Vorst, 3 oktober 1946
Leestijd: 3 minuten

gehuwd met Seynaeve Jeanne

Activisme

Hendrik Cayman studeerde aan het atheneum te Brugge. Tijdens de Eerste Wereldoorlog gaf Cayman Nederlandse les aan de Duitse plaatscommandant van Blankenberge. Daar ontmoette hij Jan D. Domela Nieuwenhuis Nyegaard Domela Nieuwenhuis Nyegaard, Jan
Jan Derk Domela Nieuwenhuis Nyegaard (1870-1955) was predikant en pangermanist. Tijdens beide wereldoorlogen collaboreerde hij met de Duitse bezetter met de bedoeling een zelfstandig Vlaa... Lees meer
en diens medestander Jan de Boevé De Boevé, Jan
Jan de Boevé (1887-1966) was tijdens de Eerste Wereldoorlog redacteur van De Vlaamsche Post en was een van de oprichters van De Vlam. Tijdens de Tweede Wereldoorlog richtte hij samen met... Lees meer
. Via die weg werd hij activist Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer
en sloot hij aan bij het radicale Jong-Vlaanderen Jong-Vlaanderen (1914-1918)
Jong-Vlaanderen (1914-1918) was een in Gent opgerichte activistische drukkingsgroep, die tijdens de Eerste Wereldoorlog een radicaal Vlaams-nationalistisch en anti-Belgisch politiek progr... Lees meer
. Bij de invoering van de bestuurlijke scheiding in 1916 werd hij benoemd tot ambtenaar in de vernederlandste administratie te Brussel. Cayman wilde weg uit Blankenberge omdat zijn activistisch engagement hem het leven aldaar onmogelijk maakte. Tevens was hij als student ingeschreven aan de door de Duitsers vernederlandste Gentse universiteit (von Bissing Universiteit) waar hij archeologie studeerde. Zijn broer-soldaat Urbain liep in de zomer van 1918 naar de Duitse linies over nadat hij vernomen had dat Hendrik activist was.

Interbellum en collaboratie

In de jaren na 1922 stond hij in dienst van de groep rond Robrecht de Smet De Smet, Robrecht
Robrecht de Smet (1875-1937) was een West-Vlaamse priester en kapelaan. Hij evolueerde in radicale anti-Belgische en autoritaire richting en was betrokken bij het Verbond van Vlaamsche Na... Lees meer
en Josué de Decker De Decker, Josué
Classicus Josué de Decker (1879-1953) was tijdens de Eerste Wereldoorlog een kopstuk van het activisme en hoogleraar aan de vernederlandste Gentse universiteit. Daarna week hij uit naar N... Lees meer
, die vanuit Nederland de Jong-Vlaamse traditie wilden voortzetten onder een Groot-Nederlandse Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer
, antidemocratische en pro-Duitse vlag. Zij hadden het weekblad Vlaanderen Vlaanderen
Lees meer
(1922-1933)
als belangrijkste medium. Zo beheerde Cayman het Algemeen Vlaamsch Nationaal Secretariaat Vlaamsch Nationaal Secretariaat
Het Vlaamsch Nationaal Secretariaat (1924) uit Gent was een pers- en informatiebureau van de Vlaamse beweging met de bedoeling uit te groeien tot een koepelorganisatie. Het heeft maar ko... Lees meer
in Gent, dat ook een Centraal Persbureau omvatte. In feite was deze organisatie een inlichtingen-antenne en agitatiecentrum voor deze groep. Daarnaast deed Cayman veel redactie- en schrijfwerk voor het weekblad. In maart 1925 behoorde hij tot de stichters van het Katholiek Vlaamsch Nationaal Verbond Katholiek Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Katholiek Vlaamsch Nationaal Verbond (1925-1933) was een Vlaams-nationalistische partij in West-Vlaanderen. Lees meer
die het levensbeschouwelijk neutrale Vlaamsche Front Het Vlaamsche Front
Het Vlaamsche Front was een Vlaams-nationalistische partij, die werd opgericht in 1919 en ook bekend stond onder de couranter gebruikte officieuze benaming Frontpartij. Gesticht als een ... Lees meer
in het arrondissement Gent wilde wegduwen. De overtuigde katholiek Cayman werd later echter een aanhanger van Joris van Severen Van Severen, Joris
Joris van Severen (1894-1940) is vooral bekend als de oprichter en leider van het fascistisch geïnspireerde Verdinaso (Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen). Medio jaren 1930 verru... Lees meer
. Toen deze in onmin raakte met de groep rond het weekblad Vlaanderen, koos Cayman voor Van Severen. Hij volgde Van Severen ook in het Verdinaso Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen
Het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen (Verdinaso) (1931-1941) was een fascistisch geïnspireerde beweging onder leiding van Joris van Severen, die een staats- en maatschappijherv... Lees meer
. Hij organiseerde kunsttentoonstellingen en vanaf 1928 had hij een eigen boekhandel en uitgeverij Cultura Cultura
Cultura was de uitgeverij van de radicale flamingant Hendrik Cayman. De uitgeverij publiceerde tijdens de Tweede Wereldoorlog heel wat werken van auteurs die zich tot de collaboratie beke... Lees meer
.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer
zette Cayman zijn engagement in de rechts-radicale vleugel van de Vlaamse beweging in nationaalsocialistische zin voort. Hij werd de drijvende kracht achter de Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap
De Duitsch-Vlaamsche Arbeidersgemeenschap (DeVlag) (1935-1945) was vóór de Tweede Wereldoorlog een organisatie van Vlaamse en Duitse studenten. Tijdens de oorlog ontpopte de DeVlag zich ... Lees meer
in Brugge. Hij was tevens actief voor de SS-werving en de Organisation Todt. Hij ontving geld van het Bormsfonds Bormsfonds
Het Bormsfonds was een in 1927 opgerichte Vlaams-nationalistische liefdadigheidsorganisatie ter ondersteuning van de activisten en hun gezinnen. Lees meer
voor zijn inzet tijdens de Eerste Wereldoorlog. Begin 1943 nam hij ontslag als cel-leider van DeVlag uit vrees dat Duitsland de oorlog dreigde te verliezen. Ondergronds bleef hij echter wel actief.

Op 22 september 1944 werd hij aangehouden en geïnterneerd, Cayman kreeg de doodstraf door het Krijgshof Gent op 18 september 1945. Op 5 juli 1946 werd dit omgezet in levenslange gevangenisstraf. Hij leed aan longtuberculose en stierf op 3 oktober 1946 in de gevangenis van Vorst.

Literatuur

– M. van de Velde, Geschiedenis der Jong Vlaamsche Beweging 1914-1918, 1941.
– H.J. Elias, 25 jaar Vlaamse Beweging 1914-1939, I-II, 1969.
– L. Vandeweyer, Machtsstrijd in het Vlaamse Front. De ondergang van "Ons Vaderland", de geboorte van "Vlaanderen", in Wetenschappelijke Tijdingen, jg. 44, nr. 4 (1985), p. 206-224.
– id., Redaktiegeschiedenis van het weekblad "Vlaanderen" (1925-1934), in Wetenschappelijke Tijdingen, jg. 45, nr. 2 (1986), p. 65-83.
– L. Simons, Geschiedenis van de uitgeverij in Vlaanderen, II, 1987.

Suggestie doorgeven

1973: Marcel Boey (pdf)

1998: Luc Vandeweyer (pdf)

2023: Luc Vandeweyer

Inhoudstafel