Walschap, Gerard

Gerard Walschap volgde middelbaar onderwijs in Hoogstraten en vanaf 1913 in Asse. In de apostolische school van Asse kon hij in het Nederlands studeren en kreeg hij les van enkele Nederlandse leraren. Walschap trad in 1917 in bij de missionarissen van het Heilig Hart in Leuven en werd nadat hij zijn studie voor priester had afgebroken, redactiesecretaris van Het Vlaamsche Land Het Vlaamsche Land (1919-1926)
Het Vlaamsche Land (1919-1926) was in Antwerpen een katholieke Vlaamsgezinde uitgeverij, boekhandel en weekblad. Lees meer (1923-1926); medestichter en redactiesecretaris van Hooger Leven Hooger Leven (1927-1938)
Hooger Leven (1927-1938) was een algemeen katholiek Vlaams weekblad opgericht door Gerard Walschap. Nadat het blad initieel een politiek neutrale voer, steunde het de Katholieke Vlaamsche... Lees meer ; lid van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde Maatschappij der Nederlandse Letterkunde
De Maatschappij der Nederlandse Letterkunde is een letterkundig-historisch genootschap dat in 1766 in Leiden werd opgericht. Lees meer te Leiden (1935); rijksinspecteur van de openbare bibliotheken Openbare bibliotheken
Openbare bibliotheken kennen een lange geschiedenis, die in de Zuidelijke Nederlanden teruggaat tot de 17de eeuw. Ze spelen een rol in de (stedelijke) leescultuur door op een laagdrempeli... Lees meer (1940-1963). Hij was tevens van 1924 tot en met 1938 redacteur van Dietsche Warande en Belfort Dietsche Warande en Belfort
Dietsche Warande en Belfort was een Vlaams tijdschrift voor literatuur- en geestesleven. Het ontstond in 1900 door de samensmelting van de tijdschriften Dietsche Warande en Het Belfort.... Lees meer , medestichter en redacteur van het opgesplitste Forum (1933-1935), redacteur van De Vrije Bladen (1932) en van het Nieuw Vlaams Tijdschrift Nieuw Vlaams Tijdschrift (NVT)
Lees meer (1945- 1983). Verder was hij lid van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde
De Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde (KANTL, 1886) is een instelling die zich in de loop van haar geschiedenis heeft ingezet zowel voor taalculturele, -wetenschappeli... Lees meer sinds 1939, erelid sinds 1970. Walschap verwierf talrijke literaire prijzen, waaronder de vijfjaarlijkse Staatsprijs ter bekroning van een schrijversloopbaan (1965) en de Prijs der Nederlandse Letteren (1968; Algemene Conferentie der Nederlandse Letteren). Hij werd in de jaren 1970 tweemaal voorgedragen als kandidaat voor de Nobelprijs, werd in 1975 in de adelstand verheven (baron) en kreeg in 1987 een eredoctoraat van de Vrije Universiteit Brussel. Tussen 1988 en 1993 verscheen zijn Verzameld Werk in zes delen.

Walschap kwam tot Vlaamsgezind bewustzijn en ontwikkelde zijn artistieke belangstelling in de katholieke Vlaamse studentenbeweging Katholieke Vlaamse studentenbeweging
De Katholieke Vlaamse Studentenbeweging was de georganiseerde deelname van de katholieke studerende jeugd aan de Vlaamse beweging. Ze leverde daartoe met haar grote aanhang van ca. 1875 t... Lees meer aan het Klein Seminarie van Hoogstraten Klein Seminarie van Hoogstraten
Het Klein Seminarie van Hoogstraten (1835) kende tot na de Tweede Wereldoorlog een prominente Vlaamsgezinde scholierenbeweging. Lees meer en in de studentenbond ‘Vlaamsche harten, Vlaamsche tongen’ te Londerzeel. Hij schreef de tekst van hun lied ‘Strijdvaardig’, met daarin de belangrijkste eisen van de Vlaamse studentenbeweging. Aanvankelijk was de bond aangesloten bij het Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond
Het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (1903-1935) was de organisatorische vormgeving van de katholieke Vlaamse studentenbeweging: een jeugdbeweging met plaatselijke bonden van ka... Lees meer , maar vanaf 1926 naam ze hier afstand van vanwege het steeds radicaler worden Vlaams-nationalisme van het AKVS. In Salut en Merci (1955) schreef Walschap over zijn eerste flamingantische bezieling, die sterk van de katholieke idealen was doortrokken. Ook in zijn laatste, autobiografisch geïnspireerde roman, De heilige Jan Mus (1979), komt dit engagement in de Londerzeelse studentenbond aan bod.

Medewerking aan tijdschriften

Na het afbreken van zijn studie voor priester werd hij in 1923 redactiesecretaris van het weekblad Het Vlaamsche Land te Antwerpen. Het blad werd vanwege zijn groeiende Vlaams-nationalistische tendens herhaaldelijk veroordeeld door bisschoppen en andere kerkelijke gezagdragers (onder meer door de jezuïetenorde). In 1926 vaardigde het bisdom Mechelen voor alle priesters een verbod uit op abonnering op het Het Vlaamsche Land, waardoor het blad ten dode was opgeschreven. In deze strijd situeert Walschap de oorsprong van zijn antiklerikalisme (Vaarwel dan, 1940 en De heilige Jan Mus). Inmiddels had hij reeds in 1926 in de rubriek “Op den Uitkijk” het plan voor een nieuw, algemeen- cultureel en apolitiek Vlaams weekblad geschetst. Dit plan boeide pater Emiel Valvekens Valvekens, Paul
Lees meer , met wie hij in 1927 te Averbode het weekblad Hooger Leven stichtte. Dit vormde toen aanleiding voor enkele Vlaams-nationalisten om het weekblad Jong Dietschland Jong Dietschland (1926-1933)
Jong Dietschland (1926-1933) was een radicaal Vlaamsgezind en Groot-Nederlands weekblad met veel interesse voor kunst en literatuur en met aandacht voor de Nieuwe Orde-stromingen. Het bla... Lees meer te stichten. Van bij hun ontstaan stonden beide weekbladen op gespannen voet en in Hooger Leven verzette Walschap zich herhaaldelijk tegen het in Jong Dietschland bedreven ‘Vlaamsch verpolitieken onzer literatuur’. In diezelfde periode was hij lid van de Pelgrimbeweging De Pelgrim
De Pelgrim was een katholieke kunstenaarsbeweging die in 1924 werd opgericht door Felix Timmermans, Ernest van der Hallen en Flor van Reeth. De beweging wilde het Vlaams-katholieke kunst... Lees meer .

Romankunst als gemeenschapskunst

Aanvankelijk was in Walschaps kunst- en levensvisie het Vlaamsgezinde ideaal onlosmakelijk met het katholieke verbonden en vanuit een humanitair-expressionistische inspiratie wierp hij zich op als verdediger van gemeenschapskunst. Hij bepleitte in opgemerkte artikelen als ‘Franciscus en de jongeren’ (Dietsche Warande en Belfort, 1926) een katholiek Vlaams renouveau. In Uitingen in de moderne wereldletterkunde (1930) lichtte hij uitvoerig een van de centrale componenten van zijn gedachtegoed toe: de idee van ‘gemeenschapskunst’ als tegenreactie tegen de vooroorlogse ‘woordkunst’, die zich volgens hem te ver had verwijderd van maatschappelijke, menselijke en morele problemen. Anders dan de radicale verdedigers van Vlaamse en volksverbonden kunst, zoals Wies Moens Moens, Wies
Lees meer of de redacteurs van het tijdschrift Volk Volk
Volk. Maandschrift voor Dietsche kunst en kultuur verscheen van 1935 tot 1941 als blad van Vlaams-nationalistische katholieken en ontwikkelde tijdens de eerste oorlogsjaren een ambigue ho... Lees meer ( Dirk Vansina Vansina, Dirk
Dirk Vansina (1894-1967) was een schrijver en schilder. Hij was betrokken bij meerdere tijdschriften, Het Vlaamsche Volkstooneel en de kunstenaarbeweging De Pelgrim. Hij schreef veel en b... Lees meer , Ferdinand Vercnocke Vercnocke, Ferdinand
Ferdinand Vercnocke (1906-1989) was een West-Vlaamse dichter van romantisch nationalistische poëzie, die zich in de jaren 1930 met het fascistisch geïnspireerde VNV affilieerde en tijdens... Lees meer , Karel Vertommen Vertommen, Karel
Germanist Karel Vertommen (1907-1991) was een katholieke en Vlaams-nationalistische toneelauteur, dichter en medewerker van tal van culturele periodieken. Lees meer ) interpreteerde Walschap ‘met het volk verbonden kunst’ als de uitdrukking van de expressionistische pacifistische broederschapsidealen, maar nu vooral gerealiseerd in het proza. Na zijn geloofsafval, die hij na 1940 openlijk uitsprak, bleef hij hartstochtelijk zijn visie op de romankunst als gemeenschapskunst verdedigen, maar deze is nu gefundeerd op een niet-katholieke, humanistische basis: als kunst ter morele verheffing van het volk, waarin waarden als verdraagzaamheid en wederzijds respect centraal staan.

Het naoorlogse literaire werk en de polemische actie van Walschap bewegen zich grotendeels op louter literair en algemeen-cultureel vlak (zie Literatuur Literatuur
De literatuur heeft een cruciale rol gespeeld in het ontstaan van de Vlaamse ontvoogdingsstrijd en ook in de daaropvolgende fasen van de Vlaamse natiewording zijn schrijvers vaak richting... Lees meer ). In Voorpostgevechten (1943), een bloemlezing waarin hij de sfeer en positie van zijn literaire generatie schetste, stelde hij bepaalde bekrompen aspecten van het literaire flamingantisme, romantisme en regionalisme aan de kaak. In het essay Salut en Merci (1955), dat psychologisch begrepen moet worden als een radicale uitbarsting van cultuur- en levensmoeheid, moeten ook het leeuwenspeldje, het IJzerkruis en andere Vlaams-katholieke symbolen het ontgelden. Hij verweet de Vlaamse ontvoogdingsstrijd kortzichtigheid, zelfoverschatting en ‘provincialistische dweepzucht’. Zwart en wit (1948) verscheen midden in de repressieperiode. In deze tendensroman trachtte de auteur het flamingantisch idealisme en de collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer vanuit een humanistisch perspectief te bekijken. Vooral in Nederland Nederland
Nederland is met Vlaanderen verbonden door de economische infrastructuur, de taal en de geschiedenis. Vanaf eind 18de eeuw kreeg die verbondenheid in taal en cultuur op uiteenlopende mani... Lees meer ontstond controverse rond dit boek.

In Muziek voor twee stemmen (1963), een bij pozen agressief pleidooi voor tolerantie tussen vrijzinnigen en christenen, valt Walschap de macht aan van het “klerikalisme” in de Vlaamse politiek en cultuur. In het midden van de jaren 1970 schaart hij zich nog een keer openbaar bij de verdedigers van het Nederlands, toen hij in het kader van een discussie over de negentien randgemeenten van Brussel samen met een aantal andere vooraanstaande Vlaamse auteurs een verklaring ondertekent over de onaantastbaarheid van de taalgrens.