Reeder, Eggert

Persoon
Jacob Müller (2023, aanvulling), Bruno De Wever (1998)

Eggert Reeder (1894-1959) leidde van 1940 tot 1944 het Duitse militaire bestuur. Hij was een van de centrale figuren in de Duitse Flamenpolitik van tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Geboorte
Poppenbüll, 22 juli 1894
Overlijden
Wuppertal, 22 november 1959
Leestijd: 5 minuten

Eggert Reeder was doctor in de rechten, hoge ambtenaar in het Derde Rijk en van mei 1940 tot juli 1944 hoofd van het Militaire Bestuur in België en Noord-Frankrijk. Reeder was na de militaire bevelhebber Alexander von Falkenhausen Von Falkenhausen, Alexander
Alexander von Falkenhausen (1878-1966) was de Militaire Bevelhebber in België tijdens de Duitse bezetting van 1940 tot 1944. In die functie was hij de hoogste Duits autoriteit in België.... Lees meer
en naast kolonel Bodo von Harbou, de leider van diens militaire staf, de hoogste bezettende autoriteit bevoegd voor alle burgerlijke aangelegenheden.

Op politiek vlak speelde Reeder een veel belangrijkere rol dan Von Falkenhausen. Gesteund door Adolf Hitlers instructie van 14 juli 1940 die een begunstiging van de Vlamingen voorzag, voerde hij een actieve Flamenpolitik Flamenpolitik
Met het begrip ‘Flamenpolitik’ wordt verwezen naar de politiek die de Duitse bezetter voerde ten aanzien van de Vlaamse beweging tijdens de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. Sommige aute... Lees meer
. Hoewel een Militair Bestuur in principe politiek passief diende te blijven, betrad Reeder via de Flamenpolitik volop het politieke terrein. In tegenstelling tot zijn chef, die sympathiseerde met de Belgische elites en Leopold III van Saksen-Coburg, Leopold III
Leopold III (1901-1983) werd aan de vooravond van en tijdens de Tweede Wereldoorlog het boegbeeld van een autoritaire stroming in de Belgische politiek. Zijn controversiële houding en mee... Lees meer
en weinig belangstelling had voor het bestuur Bestuur
Het taalgebruik in het bestuur is een centraal aspect van de Belgische taalkwestie. Het omvat het proces van het afdwingen van taalrechten voor Vlamingen evenals de bestuurstaalwetgeving ... Lees meer
, steunde Reeder op het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer
(VNV) en Vlaamsgezinde Nieuwe Orde-sympathisanten. Hij werd daarbij geïnspireerd door enkele kenners van de Vlaamse beweging die hoge posten in zijn administratie bekleedden, zoals de historici Franz Petri Petri, Franz
Franz Petri (1903-1993) was een Duitse historicus, deskundige voor Belgische en Nederlandse geschiedenis en tijdens de Tweede Wereldoorlog referent voor cultuur en onderwijs in het Duitse... Lees meer
en Werner Reese die Reeders Kulturreferenten waren.

Reeder beschouwde het VNV als de enige inzetbare collaboratiebeweging met voldoende aanhang. Met de steun aan het Vlaams-nationalisme wilde Reeder België omvormen van een Franse ‘Oostmark’ tot een Duitse ‘Westmark’ zoals het in een rapport over de Flamenpolitik, gedateerd op 31 juli 1940, gezegd werd. Niettemin verloor Reeder nooit het primaat van de Duitse oorlogsvoering uit het oog en de Flamenpolitik bleef hieraan ondergeschikt. Een administratieve scheiding van België, zoals tijdens de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer
wees hij bijvoorbeeld van de hand, omdat die de samenwerking met de Belgische elites in gevaar had gebracht.

Hoewel Reeder zelf lid van de SS was en de rang van een Gruppenführer (generaal) bekleedde, bood hij hardnekkig weerstand tegen de infiltratie van de SS in het ambtsgebied van Von Falkenhausen. Omwille van zijn samenwerking met het VNV geraakte hij in een scherp conflict met Heinrich Himmler, de SS-Reichsführer. Hij vond de politiek van Himmler en diens medewerker Gottlob Berger om in Vlaanderen een annexatiepolitiek te bedrijven met een Groot-Duitse beweging onrealistisch en dus schadelijk voor het goed functioneren van de bezettingsadministratie. Maar evengoed gebruikte hij de door Himmler en Berger geleide SS-Vlaanderen Algemeene-SS Vlaanderen
De SS-Vlaanderen was een collaborerende militie tijdens de Tweede Wereldoorlog, die deel uitmaakte van de Duitse SS. Ze ijverde voor de aanhechting van Vlaanderen bij Duitsland. Lees meer
en Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap
De Duitsch-Vlaamsche Arbeidersgemeenschap (DeVlag) (1935-1945) was vóór de Tweede Wereldoorlog een organisatie van Vlaamse en Duitse studenten. Tijdens de oorlog ontpopte de DeVlag zich ... Lees meer
(DeVlag) als stok achter de deur voor het VNV. Reeder was slechts bereid het VNV te steunen als het zich plooide naar de nationaalsocialistische doctrine en zich onvoorwaardelijk onderwierp aan Hitler als leider van een Germaans Rijk waar ook Vlaanderen zou toe behoren. Groot-Nederlandse Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer
propaganda verbood hij. Onder die condities maakte hij een machtsgreep van het VNV in de Belgische administratie mogelijk. De VNV-leiding aanvaardde de voorwaarden, zoals het eveneens aanvaardde dat Reeder geen uitspraken kon doen over de politieke toekomst van België omdat Hitler die open wilde laten.

Reeder kon evenwel niet verhinderen dat de SS en de DeVlag openlijk de annexatie van Vlaanderen bij Duitsland Duitsland & Vlaanderen
Van de eerste helft van de 19de eeuw tot 1945 stond het Duitse beeld van Vlaanderen in het teken van etnisch-culturele verbondenheid. Die romantische perceptie leefde vooral bij een beper... Lees meer
voorbereidden. Herhaaldelijk moest hij met de VNV-leiding daarover onderhandelen. Hij moedigde de VNV-leiding aan de collaboratie loyaal en zonder voorbehoud voort te zetten als beste garantie om na de oorlog een plaats aan de onderhandelingstafel te veroveren. Hij verdedigde het VNV bij de hoogste instanties van het Derde Rijk. Pas in 1944 begon hij afstand te nemen. Toen in juli 1944 het Militaire Bestuur vervangen werd door een Burgerlijk Bestuur als eerste stap naar een annexatie en het VNV werd uitgerangeerd ten voordele van de DeVlag, mocht Reeder blijven. In tegenstelling tot Von Falkenhausen, die men in verband met de aanslag op Hitler arresteerde, werd hij plaatsvervanger van de nieuwe Rijkscommissaris Joseph Grohé Grohé, Josef
Joseph Grohé (1902-1988) was de Duitse Rijkscommissaris van het bezette België en Noord-Frankrijk (1944-1945). Hij moest de annexatie van Vlaanderen en Wallonië als Rijksgouwen in Duitsla... Lees meer
. Als voorwaarde had hij gesteld dat zijn Volkstumspolitik moest worden voortgezet. Korte tijd later werd België bevrijd. De aanstelling van Reeder was een kaakslag voor Himmler. Toen in december 1944 een mogelijke herovering van België niet denkbeeldig was ondernam Himmler stappen om een terugkeer van Reeder onmogelijk te maken.

Reeder werd in april 1945 door de geallieerden aangehouden. De krijgsraad in Brussel veroordeelde hem tot twaalf jaar dwangarbeid voor zijn aandeel in de bezetting van België. Hij werd evenwel onmiddellijk vrijgelaten.

Werken

– met W. Hailer, Die Militärverwaltung in Belgien und Nordfrankreich, in: Reich, Volksordnung, Lebensraum, 1943.

Literatuur

– R. Becker, Die Kölner Regierungspräsidenten im Nationalsozialismus. Zum Versagen von Vertretern einer Funktionselite, 2018.
– A. de Jonghe, Hitler en het politieke lot van België, 1972.
– A. de Jonghe, De strijd Himmler-Reeder om de benoeming van een HSSPF (1942-1944). Deel 1: De Sicherheitspolizei in België, in: Bijdragen tot de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, vol. 3, 1974, pp. 9-81.
– A. de Jonghe., De strijd Himmler-Reeder om de benoeming van een HSSPF (1942-1944). Deel 2: De infiltratie van de politieke kollaboratie in Vlaanderen door de SS van het begin van de bezetting tot de dood van De Clercq (juni 1940-oktober 1942), in: Bijdragen tot de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, vol. 4, 1976, pp. 5-152.
– A. de Jonghe, De strijd Himmler-Reeder om de benoeming van een HSSPF (1942-1944). Deel 3: Ontwikkeling van oktober 1942 tot oktober 1943, in: Bijdragen tot de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, vol. 5, 1978, pp. 5-178.
– A. de Jonghe, De strijd Himmler-Reeder om de benoeming van een HSSPF (1942-1944). Deel 4: Salzburg voor en na. Politieke ontwikkelingen van augustus 1943 tot juli 1944, in: Bijdragen tot de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, vol. 7, 1982, pp. 97-178.
– A. de Jonghe, De strijd Himmler-Reeder om de benoeming van een HSSPF (1942-1944). Deel 5: Salzburg voor en na. Politieke ontwikkelingen van september 1943 tot het einde van de bezetting, in: Bijdragen tot de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, vol. 8, 1984, pp. 5-234.
– J. Müller, Learning from failure. The First World War and the ‘Flamenpolitik’ of the German Militärverwaltung in Belgium in 1940, in: Francia. Forschungen zur westeuropäischen Geschichte, vol. 44, 2017, pp. 359–370.
– B. de Wever, Greep naar de macht. Vlaams-nationalisme en Nieuwe Orde. Het VNV 1933-1945, 1994.
– S. Weers en M. Beyen, Een anti-politieke ‘Homo politicus’. De naoorlogse correspondentie van Militärverwaltungschef Eggert Reeder (1948-1959), in: Belgisch tijdschrift voor nieuwste geschiedenis, vol. 43, 2013, pp.47-77.

Suggestie doorgeven

1975: Franz Petri (pdf)

1998: Bruno De Wever

2023: Jacob Müller

Databanken

Inhoudstafel