Lamberty, Max

Opvoeding, studies en vroege loopbaan

Max Lamberty was een neef van Lodewijk de Raet De Raet, Lodewijk
Lodewijk de Raet (1870-1914) was een econoom en ambtenaar die in belangrijke mate bijdroeg aan de theorievorming over de Vlaamse beweging en deze van een sociaaleconomisch denkraam voorza... Lees meer en de zoon van een vroeg overleden Waalse vader, die professioneel actief was als handelsagent. De weduwe, Anna Maria de Raet, keerde met haar beide zoons terug naar haar moeder, bij wie haar ongehuwde broer Lodewijk inwoonde. Deze zorgde voor de opvoeding van zijn beide neven en liet hen studeren. Hij inspireerde hen ook tot Vlaamsgezindheid. Lamberty volgde lager onderwijs aan de gemeenteschool in Sint-Gillis en middelbaar onderwijs aan het Koninklijk Atheneum van Brussel (Grieks-Latijnse afdeling).

Hij begon zijn universitaire studie aan de Université libre de Bruxelles. Deze studie moest hij in 1914 door het uitbreken van de oorlog en vervolgens het plotselinge overlijden van zijn oom afbreken. In 1915 was hij werkzaam bij een Duitse verzekeringsmaatschappij in Brussel. In 1917-1918 werkte hij in Gent als studiemeester en studeerde er aan de door de Duitse bezetter vernederlandste universiteit, de zogenaamde ‘Von Bissing-universiteit’ Von Bissinguniversiteit
Lees meer . Dankzij Camille Huysmans Huysmans, Camille
Camille Huysmans (1871-1968) was een Vlaamsgezinde socialistische politicus, die van 1933 tot 1940 burgemeester van Antwerpen was, tweemaal een ministerpositie bekleedde en een jaar lang ... Lees meer verkreeg hij na de bevrijding in 1918 een bewijs van burgertrouw en ondervond hij geen nadeel van zijn studie aan een instelling die als onwettig werd beschouwd.

Huysmans zorgde er ook voor dat hij werk kreeg als bediende bij de Socialistische Internationale te Brussel (1918) en vervolgens (1922) bij de Belgische Werkliedenpartij Belgische Werkliedenpartij
Lees meer (BWP). In 1925 werd Lamberty na een examen ambtenaar bij de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Tegelijk aanvaardde hij een betrekking bij de documentatiedienst van de BWP.

Filosoof van de Vlaamse beweging

In 1929 werd hij medewerker aan het tijdschrift Ontwikkeling, dat onder leiding van Huysmans stond. Hij publiceerde er, onder verschillende pseudoniemen, een lange reeks uitvoerige bijdragen over de Vlaamse beweging. Dit leidde tot een samenvattend werk, dat in 1933 in Brugge verscheen onder de titel: Philosophie der Vlaamsche Beweging en der overige sociale stroomingen in België. Daarin belichtte Lamberty het aandeel van sociaal-psychologische factoren, vooral van de waardeoordelen, in de ontwikkeling van de Vlaamse gemeenschap. Ideeën en waarden vormen immers mentale kaders die mensen leiden bij hun beoordeling en waardering van een situatie. Op basis daarvan konden de taaltoestanden in het toenmalige Vlaanderen als ongerechtvaardigd worden aangevoeld en aanzetten tot Vlaamsgezind engagement. Andere opvattingen konden bijgevolg een andere opstelling uitlokken.

Lamberty hing dus een vorm van het filosofisch idealisme aan, een stroming die in het laat 18de-eeuwse en vroeg 19de-eeuwse Duitsland tot grote bloei was gekomen door toedoen van vooral G. W. F. Hegel, F. Schelling en J. G. Fichte. Een invloedrijke vertegenwoordiger daarvan uit Lamberty’s tijd was B. Croce, die opgemerkt werd tot buiten Italië. In de geest van dat idealisme zag Lamberty ideeën de gang van de geschiedenis leiden, meer dan materiële en economische verhoudingen. In socialistische kringen, waar het historisch materialisme toen nog sterk leefde, was dat toen nog een ongewoon geluid, hoewel het ook klonk bij een leidende BWP-figuur als Hendrik de Man De Man, Hendrik
Lees meer . Onder de Vlaams-nationalisten leverde Hendrik Elias Elias, Hendrik
Hendrik Elias (1902-1973) was een historicus en Vlaams-nationalistisch politicus die als leider van het Vlaamsch Nationaal Verbond collaboreerde met de Duitse bezetter tijdens de Tweede W... Lees meer met zijn vierdelige Geschiedenis van de Vlaamse Gedachte (1963-1965) een interpretatie van de Vlaamse beweging die gestoeld was op de leidende rol van ideeën.

Lamberty’s bibliografie zou tegen het einde van zijn leven uitgroeien tot meer dan tweehonderd titels, waarvan meer dan de helft gewijd waren aan de Vlaamse beweging. Deze geschriften behandelen uiteenlopende aspecten en evoluties van de Vlaamse beweging. De stellingen die hij ontwikkelde in de Philosophie der Vlaamsche Beweging bleven daarvan altijd de basis: de Vlaamse beweging vond haar oorsprong en vindt steeds haar stuwkracht in ideeën en gevoelens, in waardeoordelen, die samen 'Vlaamsgezindheid' worden genoemd en zowel de aantrekkingskracht als wervingskracht ervan bepalen. De misstanden waren de toestanden die in strijd waren met de aanvaarde waardeschaal en werden aan de kaak gesteld aan de hand van de waardeschaal. De geschiedenis van de Vlaamse beweging is de geschiedenis van het ontstaan, de groei en de overwinning in Vlaanderen van dit oriënterend perspectief dat Vlaamsgezindheid heet. Een bijzondere rol kende hij daarbij toe aan zijn oom Lodewijk de Raet, die hij haast messiaanse allures verleende en wiens werk hij met meerdere publicaties onder de aandacht bracht.

Lamberty paste zijn theorie over de invloed van politieke en sociale ideeën ook toe op het Europese geestesleven. Ook dan stelde hij steeds met nadruk de rol van de geestelijke factoren voorop: als de maatschappij gered kan worden van de ondergang, dan moet het niet door materiële factoren zijn, maar door een ommekeer in het rijk van de geest. Ook op hoogst brandende thema’s als fascisme, totalitarisme en racisme Racisme
Lees meer ging hij in de jaren 1930 in. Dat bracht hem in 1935 in aanvaring met Victor Leemans Leemans, Victor
Victor Leemans (1901-1971) was een politiek en sociaaleconomisch theoreticus, die het gedachtegoed van de revolutie van rechts introduceerde in de Vlaamse beweging. Tijdens de Tweede Were... Lees meer , die vanuit zijn inspiratie door de levensfilosofie en de Duitse revolutie van rechts Lamberty’s benadering verwierp als bloedeloos idealisme. Daarbij speelde ook de tegenstelling tussen Lamberty’s verdediging van de democratie, die kritiek daarop niet uitsloot, en Leemans’ verwerping daarvan.

Beiden behoorden tot de Vereniging voor Economische Wetenschappen, die het Tijdschrift voor Economie en Sociologie uitbracht en als doel had de beoefening van die wetenschappelijke disciplines in het vernederlandste Vlaanderen te bevorderen. Een van de andere leden was Gaston Eyskens Eyskens, Gaston
Gaston Eyskens (1905-1988) was een Vlaamsgezinde katholieke econoom en politicus, die onder andere eerste minister was ten tijde van de Koningskwestie en aan de basis lag van de eerste st... Lees meer , in wiens economische visie op Vlaanderen Lamberty de voortzetting van het werk van zijn oom zag. Waardering voor zijn ideeënleer en antimaterialisme viel hem, als sociaaldemocraat, ook in katholieke milieus te beurt.

Van ambtenaar tot hoogleraar

Vanwege het gehalte van zijn verhandelingen ambieerde Lamberty een academische titel. Ondanks zijn taak als ambtenaar in de Kamer zette hij zijn studie in de sociale wetenschappen voort, nu aan de Rijksuniversiteit Gent, en werd er achtereenvolgens licentiaat (1940) en doctor in de sociale wetenschappen (1947). In die studiejaren was hij, naast zijn andere werkzaamheden, van 1936 tot 1938 privésecretaris van minister Désiré Bouchery Bouchery, Désiré
Désiré Bouchery (1888-1944) evolueerde van marxist in de Socialistische Jonge Wacht tot Vlaamsgezind socialistische leider van de Belgische Werkliedenpartij tijdens het interbellum. Hij w... Lees meer .

Zijn grote meningsverschil met Leemans verhinderde niet dat hij in 1940 onder de Duitse bezetting op initiatief van Leemans, de nieuwe secretaris-generaal van het departement Economische Zaken, als medewerker in diens kabinet werd aangesteld. Leemans trotseerde daarbij zelfs het protest tegen die aanwerving door VNV Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer -leider Hendrik Elias. Vanaf 1944 hervatte Lamberty zijn werk in de Kamer.

Lamberty streefde een herbronning van de sociaaldemocratie na, mede geïnspireerd door de ideeën van Hendrik de Man De Man, Hendrik
Lees meer , en werkte tijdens de oorlog mee aan de opbouw van de nieuwe naoorlogse Belgische Socialistische Partij Belgische Socialistische Partij
Lees meer (BSP). Bovendien beoogde hij samenwerking en inspiratie over de ideologische grenzen heen.

Hij pleitte na zowel de episode van het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer tijdens de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer als die van de collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer tijdens de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer voor verzoening. Het ontstaan van een extreme Vlaams-nationalistische vleugel van de Vlaamse beweging als gevolg van de Eerste Wereldoorlog was volgens hem een gunstige stimulans voor de hele beweging geweest. In 1948 in De Vlaamse beweging Nu brak hij een lans voor amnestie Amnestie
Lees meer voor veroordelingen wegens collaboratie als voorwaarde voor een herleving van de Vlaamse beweging. Die toon was ook bij Vlaamsgezinden die niet hadden gecollaboreerd, niet ongewoon, maar daarenboven was Lamberty zelf tijdens zijn studietraject en professionele loopbaan in aanraking gekomen met activisme en collaboratiemilieus.

In 1945 werd Lamberty hoogleraar in de algemene sociologie aan het Universitair Instituut voor de Overzeese Gebieden te Antwerpen. In 1950 was hij medeoprichter van de Stichting-Lodewijk de Raet Stichting Lodewijk De Raet
De Stichting Lodewijk de Raet is een vormingsinstelling die in 1952 werd opgericht vanuit een Vlaamse, democratische, emancipatorische en pluralistische maatschappijopvatting en die – zij... Lees meer en werd daar algemeen voorzitter van. In 1956 werd hij voltijds hoogleraar aan de Koninklijke Militaire School, hoofd van de sectie Sociale Wetenschappen en lid van de Academieraad van die instelling, waarna hij zijn betrekking bij de Kamer van Volksvertegenwoordigers opgaf. In december 1963, bij het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd, werd hij emeritus hoogleraar. In 1972 werd hem de prijs van de Orde van den Prince Orde van den Prince
De Orde van den Prince, opgericht in 1955-1956, is een Vlaams-Nederlands genootschap dat zich op diverse wijzen en via uiteenlopende bedrijvigheden inzet voor de Nederlandse taal en cultu... Lees meer toegekend.