Geiregat, Pieter

Pieter Geiregat als volksschrijver en toneelauteur

Pieter Geiregat werd in 1828 geboren in Gent Gent
Lees meer . Hij was de zoon van een kaarsenmaker en een kruidenierster. Zijn ouders gaven hem de gelegenheid een opleiding in de industrieschool te Gent te volgen. Hij bleef tot 1857 werkzaam als kaarsenmaker, maar begon in de Drabstraat ook een boekhandel en uitgeverij (zie Boekbedrijf Boekbedrijf
In de 19de eeuw kwam het Vlaamse boekbedrijf moeizaam van de grond. Pas na de Eerste Wereldoorlog ontstonden in Vlaanderen de bestaansvoorwaarden voor een moderne cultuurindustrie. Tot d... Lees meer ). De autodidacte Geiregat werkte zich op van technisch geschoolde ambachtsman en boekhandelaar tot journalist en letterkundige. Geiregat kende als volksschrijver succes met grotendeels voor de jeugd bedoelde zedenromans, novellen en volksverhalen in de belerende trant van Hendrik Conscience Conscience, Hendrik
Hendrik Conscience (1812-1883) was de eerste auteur die het in België aandurfde een roman in het Nederlands te schrijven en te publiceren. Zijn oeuvre van zo’n 65 romans, dat ook een bred... Lees meer . Hij zou met zijn paternalistisch geïnspireerd oeuvre echter nooit de faam en roem van die laatste bereiken (zie Literatuur Literatuur
De literatuur heeft een cruciale rol gespeeld in het ontstaan van de Vlaamse ontvoogdingsstrijd en ook in de daaropvolgende fasen van de Vlaamse natiewording zijn schrijvers vaak richting... Lees meer ).

In 1848 verscheen een stuk van hem in de Vlaemsche Volks-almanak. In dat jaar bracht hij zijn eerste roman, de historische gruwelroman Ridder Geeraerd, op de markt. Hij specialiseerde zich al snel in het kortverhaal. Aan de hand van korte verhaaltjes maakte Geiregat enkele na te leven sociale en morele gedragsregels (zoals onbaatzuchtigheid, studie-ijver en spaarzaamheid) bevattelijk in een samenleving zonder leerplicht. Het bijbrengen van arbeidsethos en het verzekeren van de sociale orde waren voor hem daarbij prioritair. De novelle Het huisgezin van eenen fabriekswerker (1853) viel op door de aanklacht tegen kinderarbeid die Geiregat erin verwerkte, ook al stelde hij de kapitalistische productieverhoudingen nooit in vraag. Onderwijs was in zijn verhalen de sleutel tot de oplossing van het arbeidersvraagstuk. Hij benadrukte ook graag het belang van het christelijk geloof en van antiklerikalisme was er geen spoor in zijn boeken. Geiregat kende ook veel succes met zijn historische verhalenbundels Onze Voorouders (1863 en 1885) ter ondersteuning van het Belgische natieproject waarin hij ook de verdediging opnam van de Vlaamse cultuur (zie Belgisch nationalisme Belgisch nationalisme
Lees meer ). Zijn werk werd gepubliceerd in verschillende tijdschriften zoals Nederlandsche Dicht- en Kunsthalle Nederlandse Dicht- en Kunsthalle
Lees meer (1878-1897), De Eendragt De Eendragt
De Eendragt – vanaf 1864 als De Eendracht gespeld – was een algemeen cultureel tijdschrift dat in Gent verscheen van 1846 tot 1879. Het volgde de evolutie van de Vlaamse beweging op de vo... Lees meer (1846-1879), Nederlandsch Museum Nederlandsch Museum
Lees meer (1874-1894) en Het Taelverbond Het Taelverbond
Het Taelverbond (1845-1855) was een Antwerps literair maandblad, dat gaandeweg vooral op geschiedenis en taalkunde focuste. Het tijdschrift had een sociaaleconomische inslag en cultiveerd... Lees meer (1845-1852). In de jaren 1880 werden zijn volksverhalen gebundeld in verschillende delen.

Voor het toneel schreef hij historische stukken, drama’s, zangspelen (in samenwerking met Karel Miry Miry, Karel
Karel Miry (1823-1899) was muziekleraar, violist en dirigent. Hij componeerde tal van Nederlandstalige muziekstukken, waaronder De Vlaamse Leeuw. Lees meer ) en blijspelen. Geiregat profiteerde van het premiestelsel in België waarbij toneelauteurs vanuit de overheid toelagen konden krijgen. Speciale vermelding verdient het toneelstuk Leve de Koning! dat hij in 1866 publiceerde naar aanleiding van het bezoek van Leopold II van Saksen-Coburg, Leopold II
Leopold II (1865-1909) is vooral bekend gebleven voor zijn bewind over het Congogebied. In de Belgische politiek stond hij neutraal in de levensbeschouwelijke kwesties maar ijverde voor d... Lees meer aan Gent. Het stuk werd in Gent en later in Brussel opgevoerd in het kader van de nationale feesten. In Leve de Koning! sprak Geiregat de hoop en het vertrouwen uit dat Leopold II als nieuwe koning de Vlaamse taal en cultuur niet zou veronachtzamen. Het Handelsblad van Antwerpen Het Handelsblad (van Antwerpen)
Lees meer , de krant van de katholieke flamingant August Snieders Snieders, August
Lees meer , sabelde het stuk neer als triviale ‘hofvleierij’.

Geiregat werd in 1871 verkozen als bestuurslid van de Gentse afdeling van het Nederlandsch Tooneelverbond Nederlandsch Tooneelverbond
Het Nederlandsch Tooneelverbond was een overkoepelende Noord- en Zuid-Nederlandse toneelorganisatie die werd opgericht in 1870. Het verbond was een van de vele pogingen uit de 19de eeuw ... Lees meer en stond op het einde van het decennium aan het hoofd van de wegkwijnende afdeling. Hij was tevens lid van de stedelijke toneel Toneel
Het Vlaamse toneel onderhield vanaf zijn ontstaan in de 19de eeuw een complexe en gelaagde verhouding met de Vlaamse beweging. Van een belangrijk emancipatorisch instrument en voorwerp va... Lees meer commissie Gent (in 1877 en opnieuw bij de heroprichting in 1897) die toezicht hield op de werkzaamheden van de Minardschouwburg. In 1890 werd hij voorzitter van de zopas opgerichte Toneelschrijversbond die zich inzette voor de inning van auteursrechten in Nederlandstalig België. Hij was als lid van het organiserend bestuur nauw betrokken bij het eenentwintigste Nederlands Taal- en Letterkundig congres Nederlandse Congressen
De Nederlandse Congressen waren gemeenschappelijke (culturele) ontmoetingen van Vlamingen en Nederlanders in Vlaanderen en Nederland die met onderbrekingen werden georganiseerd sinds 1849... Lees meer in Gent in 1891. Geiregat brak er een lans voor de toetreding van Nederlandse toneelschrijvers aan de Belgische Toneelschrijversbond. In 1894 werd Geiregat in zijn geliefde Minardschouwburg gehuldigd als toneelschrijver en novellist, ter gelegenheid van de eerste opvoering van zijn nieuwe toneelstuk De Fortuinzoekers.

In zijn testament stelde de kinderloze Geiregat de stad Gent aan als erfgenaam. Er bleef van zijn erfenis uiteindelijk 18.500 frank over om op zijn vraag als spaarboekjes uit de delen aan leerlingen van de Gentse gemeentescholen die uitblonken in vlijt en goed gedrag.

Pieter Geiregat als journalist en Vlaamsgezinde liberaal

Geiregat werd in 1855 door Willem Rogghé Rogghé, Willem
Lees meer aangetrokken als redacteur van officieel neutrale maar in liberaal Vlaamsgezinde richting evoluerende Gazette van Gent Gazette van Gent
De Gazette van Gent was een Gents dagblad dat vermoedelijk op 1 januari 1667 werd opgericht onder de naam Ghendtsche Post-Tydingen. De krant verscheen, met verschillende onderbrekingen en... Lees meer . Kort nadien, in 1856, liet hij zijn boekhandel over aan Rogghé wiens plaats hij in 1865 zou innemen als hoofredacteur van de Gazette van Gent. Hij bleef hoofdredacteur van de Gazette van Gent tot 1893. Op 8 november 1885 was hij in die hoedanigheid als een van de Gentse vertegenwoordigers aanwezig op de eerste vergadering die zou leiden tot de officiële oprichting van de Association de la Presse Belge te Antwerpen in 1886. Hij werd dan ook in 1888 ondervoorzitter  van de nieuw opgerichte Gentse afdeling van de Belgische Persbond (zie Pers Pers
Van bij het ontstaan van de Vlaamse beweging vervulde de Nederlandstalige pers een belangrijke rol als spreekbuis. De veelheid aan Vlaamse kranten en (week)bladen die in de 19de en 20ste ... Lees meer ).

Eind jaren 1840 trad Geiregat toe tot de Gentse culturele en politieke kring het Vlaemsch Gezelschap Vlaemsch Gezelschap
Het Vlaemsch Gezelschap was een culturele en politieke kring, in maart 1846 in Gent opgericht door Frans Rens, Ferdinand Augustijn Snellaert, Philip Marie Blommaert en Jacob Frans Hereman... Lees meer en in de jaren 1850 dook hij op als lid van de Vlaamse culturele vereniging De Tael is gan(t)sch het Volk De Tael is gansch het Volk
Lees meer . In 1860 werd hij verkozen tot schatbewaarder van deze vereniging en hij maakte nog gedurende vele jaren deel uit van het bestuur. Geiregat werd zo goed als meteen lid van het jonge Willemsfonds Willemsfonds
Het Willemsfonds (1851-heden) is een liberaal-vrijzinnige culturele vereniging en drukkingsgroep die het gebruik van het Nederlands promoot en ondersteunt. Lees meer . Hij ontwikkelde een band met de generatie van de oprichters van het Willemsfonds. Hij stond in contact met Frans Rens Rens, Frans
De verdienste van de letterkundige Frans Rens (1805-1874) lag niet zozeer in zijn eigen poëtische werk, maar wel in zijn inzet voor verschillende Vlaamsgezinde verenigingen en tijdschrift... Lees meer (medeoprichter van De Tael is gan(t)sch het Volk en het Willemsfonds) die hem vroeg iets te schrijven voor het Nederduitsch Letterkundig Jaerboekje en hij liet als beginnend auteur in de eerste helft van de 1850 zijn volksverhalen corrigeren door de eerste voorzitter van het Willemsfonds, Jules de Saint-Genois de Saint-Genois des Mottes, Jules
Jules de Saint-Genois (1813-1867) was een Gentse cultuurflamingant. Hij was onder meer voorzitter van het Willemsfonds, hoofdbibliothecaris van de Gentse stads- en universiteitsbibliothee... Lees meer . Hij volgde toen ook een cursus Nederlandse letterkunde aan de Gentse Universiteit bij Jacob Heremans Heremans, Jacob
Lees meer (ook medeoprichter van het Willemsfonds). Het hoeft dus niet te verbazen dat het Willemsfonds-bestuur hem in 1854 als administratief medewerker aanstelde om de secretaris van het Willemsfonds, Eduard Degerickx Degerickx, Eduard
De Gentenaar Eduard Degerickx (1805-1881) was een Vlaamsgezinde, liberale stadsambtenaar die bekend gebleven is als secretaris van het literaire genootschap De Tael is gan(t)sch het Volk ... Lees meer , bij te staan. Geiregat onderhield als ‘toegevoegde secretaris’ die de verslagen van de bestuursvergaderingen neerpende een goede band met Julius Vuylsteke Vuylsteke, Julius
Lees meer toen die vanaf 1862 als nieuwe secretaris zijn stempel drukte. Geiregat stopte zijn activiteiten als ‘toegevoegde secretaris’ in 1863 wegens tijdsgebrek.

In 1865, toen het Willemsfonds evolueerde richting een strijdbare Vlaamsgezinde en liberaal-vrijzinnige vereniging, werd Geiregat volwaardig lid van het algemeen bestuur. Vanaf 1875 verdween hij voor vijf jaar uit het bestuur nadat er een geschil was opgetreden tussen de drukker en uitgever van de Gazette van Gent waarmee Geiregat nauw samenwerkte, Eugène Vanderhaeghen, en het algemeen bestuur van het Willemsfonds . Vanaf 1875 werd ook jaarlijks een derde van het bestuur hernieuwd. In 1880, 1882-1884, 1886-1888, 1890-1892, 1894-1896 maakte Geiregat opnieuw deel uit van het bestuur.

Geiregat liet ook sporen na in zijn steun voor de politieke strijd van het Vlaamsgezinde liberalisme. Hij was actief in het in 1861 te Gent opgerichte Vlaamsch Verbond Vlaamsch Verbond (1861-1869)
Het Vlaamsch Verbond was een flamingantische politieke drukkingsgroep in Gent. Lees meer . Hij maakte er aan de zijde van Vuylsteke, Constant Leirens Leirens, Constant
Lees meer en Hippoliet van Peene Van Peene, Hippoliet
Hippoliet van Peene (1811-1864) was een huisarts en toneelauteur. Hij schreef de tekst voor De Vlaamse Leeuw, dat later het Vlaamse volkslied zou worden. Met zijn vele oorsponkelijk theat... Lees meer deel uit van het Vlaams liberaal comité voor het arrondissement Gent. Hij bleef ook een trouw lid van de hieruit gegroeide Vlaamse Liberale Vereniging.

In 1885 werd hij benoemd tot ridder in de Leopoldsorde en dit werd gevierd met een heus erebanket waarop heel wat liberale Vlaamsgezinde letterkundigen en intellectuelen uit Gent intekenden, zoals Paul Fredericq Fredericq, Paul
Paul Fredericq (1850-1920) was een vooraanstaande Gentse historicus, die als de officieuze ideoloog van het liberaal flamingantisme kan worden  omschreven. Als rector van de Gentse univer... Lees meer , Willem Rogghé, Karel Miry, August Gondry (1841-1891)en vele anderen. Emmanuel Hiel Hiel, Emanuel
Emanuel Hiel (1834-1899) was een Vlaamse dichter en schrijver. Als radicaal-democratische, vrijzinnige flamingant speelde hij een belangrijke rol in het Vlaamsgezinde verenigingsleven in ... Lees meer schreef een speciaal huldegedicht naar aanleiding van het Gentse feestbanket ter ere van Geiregat.

Pieter Geiregat en het Willemsfonds als uitgever

Het Wilemsfonds-bestuur hechtte veel belang aan moralisering via volksopvoeding in de moedertaal. Geiregats verhalen verschenen consequent in de volksalmanakken die het Willemsfonds tussen 1853 en 1880 uitbracht en zijn novellen werden ook verspreid via de jaarboeken van het Willemsfonds. Daarnaast verzorgde het Willemsfonds de uitgave van verschillende werken van Geiregat. Reeds in 1853 besloot het bestuur van het Willemsfonds een verhalenbundel van Geiregat gericht op schoolgaande arbeiderskinderen, met als titel Verhalen voor kinderen, uit te geven. Het werk kreeg reeds in 1857 een tweede druk en werd gebruikt als prijsboek in het stedelijk onderwijs te Gent. Na het succes van verhalen voor kinderen kreeg Geiregat de vraag van onderwijzers om ook een lees- en prijsboek voor meer gevorderde scholieren uit te brengen. Reeds in 1854 publiceerde het Willemsfonds de opvolger Verhalen voor jonge lieden .

Geiregats blijvende invloed binnen het burgerlijke ‘beschavingsoffensief’ dat het Willemsfonds met zijn uitgaven nastreefde bleek ook uit zijn medewerking aan de uitgave van de Nederlandse vertalingen van Christoph Wilhelm Hufelands Guter Rath an Mütter (Goede raed aan moeders. Over de lichamelyke opvoeding der kinderen) in 1862 en Samuel Smiles’ Self-Help (Help uzelf! Proeven van geestkracht en volharding uit het leven van beroemde mannen) in 1865. Beide werken pasten volledig in Geiregats missie om zelfredzaamheid en vooruitziendheid bij de lagere sociale klassen via leescultuur te bevorderen. Geiregat speelde als vertaler ook een rol in het succes van de in 1863 door het Willemsfonds uitgegeven De kleine Economist van Charles le hardy de Beaulieu en Otto Hübner.

Midden jaren 1890 besloot het Willemsfonds in zijn uitgaven meer aandacht te besteden aan studies rond brandende maatschappelijke vraagstukken zoals de sociale kwestie. Binnen deze context maakte Geiregat werk van twee publicaties die het Willemsfonds uitbracht in 1893 en 1895 onder de titel Maatschappelijke vraagstukken. Geiregat besprak in beide werken op toegankelijke wijze het socialistische ideeëngoed vervat in Edward Bellamy’s utopische roman Looking Backward (1888) en Bebel’s Die Frau und der Sozialismus (1879), samen met liberale kritieken op beide internationale bestsellers, voor een intellectueel en meer gevormd publiek. Na 1895 publiceerde hij niets meer.