Nederlandsch Tooneelverbond

Samenwerking tussen Noord en Zuid

Het unieke van dit toneel Toneel
Het Vlaamse toneel onderhield vanaf zijn ontstaan in de 19de eeuw een complexe en gelaagde verhouding met de Vlaamse beweging. Van een belangrijk emancipatorisch instrument en voorwerp va... Lees meer initiatief was de samenwerking tussen Nederland Nederland
Nederland is met Vlaanderen verbonden door de economische infrastructuur, de taal en de geschiedenis. Vanaf eind 18de eeuw kreeg die verbondenheid in taal en cultuur op uiteenlopende mani... Lees meer en Vlaanderen. Het plan om een overkoepelende toneelorganisatie op te richten werd in 1869 opgestart op het Nederlandsch Taal- en Letterkundig Congres in Leuven. De statuten van het Nederlandsch Toneelverbond werden in december 1870 vastgelegd.

De oprichters van de organisatie schoven twee actiemiddelen naar voren: een toneelschool om de kwaliteit van de acteurs te verbeteren en een toneeltijdschrift om een breed publiek op het Nederlandstalige toneel te attenderen en de belangen te behartigen. Na een moeizame zoektocht naar financiële middelen opende in 1874 de toneelschool in Amsterdam haar deuren. Vanaf 1872 verscheen het tijdschrift Het Nederlandsch Tooneel, in 1882 omgedoopt tot Het Tooneel. In de beginjaren publiceerden onder anderen Max Rooses Rooses, Max
Lees meer , Domien Sleeckx Sleeckx, Domien
Domien Sleeckx (1818-1901) was op meerdere vlakken een pionier in de Vlaamse emancipatiestrijd, in het bijzonder in de vernederlandsing van het onderwijs. Lees meer , Julius Vuylsteke Vuylsteke, Julius
Lees meer en Jozef van Hoorde Van Hoorde, Jozef
Jozef van Hoorde (1834-1916) was een Gentse journalist en auteur. Hij zette zich in voor het Nederlandstalige toneel in België. Lees meer in het tijdschrift. Het vakblad kende meer dan honderd jaargangen. Op het einde van haar bestaan verscheen het onder de naam Toneel Theatraal (tot 1996).

Het ‘nieuwe’ Nederlands Toneelverbond zette zich na 1996 in om het essayistisch schrijven over toneel te bevorderen.

Mislukte samenwerking

Hoewel Vlamingen in de ontstaansgeschiedenis van de organisatie een doorslaggevende rol speelden, kwam het Tooneelverbond in Vlaanderen nooit echt van de grond en evolueerde het tot een Nederlandse organisatie. In het hoofdbestuur zetelden vanaf 1879 geen Vlamingen meer. Enkel een Gentse afdeling was nog een aantal jaren werkzaam. In het bestuur van die afdeling zetelden voorvechters van een nationaal toneel Nationael tooneel
Het ‘nationael tooneel’ was in het midden van de 19de eeuw zowel de naam van een actiepunt van de Vlaamse beweging (namelijk het ijveren voor een eigen Nederlandstalige toneelproductie),... Lees meer als Vuylsteke, Rooses en Bruno Block Block, Bruno
Bruno Block (1828-1899) was een Gentse leraar en onderwijsinspecteur. Naast zijn baan in het onderwijs was hij een bedrijvig toneelauteur en nam hij actief deel aan het Gentse theaterleve... Lees meer .

De afdeling organiseerde enkele prijskampen en in 1871 ook een toneelcongres. Haar belangrijkste wapenfeit was het stimuleren van de oprichting van het gesubsidieerde beroepsgezelschap Nederlandsch Tooneel in Gent. In tegenstelling tot bloeiende afdelingen in Nederland (met honderden leden op het einde van de 19de eeuw) kwijnde de Gentse afdeling echter al vanaf 1877 weg.

Het falen van de samenwerking had te maken met Vlaamse lokale belangen en ideologische tegenstellingen. Gezaghebbende Vlaamse toneelfiguren vreesden de concurrentie van de Amsterdamse toneelschool voor de declamatieklassen in de Vlaamse conservatoria. Een katholieke spreker op het Nederlandsch Congres Nederlandse Congressen
De Nederlandse Congressen waren gemeenschappelijke (culturele) ontmoetingen van Vlamingen en Nederlanders in Vlaanderen en Nederland die met onderbrekingen werden georganiseerd sinds 1849... Lees meer van 1884 steigerde bij de idee dat Vlaamse jongeren in een protestants bolwerk onderwijs zouden genieten.

In 1897 flakkerde het plan voor een overkoepelend toneel nog eens op. Het Antwerpse toneeltijdschrift Het Nederlandsch Tooneel smolt één seizoen lang samen met Het Tooneel, als gezamenlijk orgaan van Het Nederlandsch Tooneelverbond en de Zuidnederlandsche Tooneelbond Zuidnederlandsche Tooneelbond
De Zuidnederlandsche Toneelbond (1896) was een Antwerpse afdeling van het Nederlandsch Tooneelverbond. Het initiatief kwam nooit echt van de grond. Lees meer .