Burssens, Amaat

Vrijwilliger aan het IJzerfront

Amaat Burssens ging begin twintigste eeuw naar school aan het Mechelse atheneum, waar hij les kreeg van Maurits Sabbe Sabbe, Maurits
Maurits Sabbe (1873-1938), zoon van Julius Sabbe, was een Germaans filoloog, een Vlaamsgezinde liberaal en een vrijzinnige letterkundige, hoogleraar en conservator van het museum Plantin-... Lees meer . Via scholierenkring Voor onze Moedertaal en het tijdschrift De Goedendag De Goedendag (1891-1940)
Lees meer was hij er betrokken bij de strijd voor de vernederlandsing van de Rijksuniversiteit Gent (RUG) (zie Hoger onderwijs Gent Hoger onderwijs in Gent
Met de vernederlandsing in 1930 als hoogtepunt is de Gentse universiteit een belangrijk strijdpunt geweest in de Vlaamse beweging. Van het Latijn uit 1817 tot het Engels van vandaag: het ... Lees meer ). Tijdens de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer was Burssens vrijwilliger aan het IJzerfront, een periode die hij later beschreef in Een knaap in het geweld (1983). Na de oorlog werden zijn broer Gaston en toekomstige schoonbroer Jozef Uytterhoeven Uytterhoeven, Jozef
Jozef Uytterhoeven (1895-1972) was een Vlaamsgezind student en jurist. Hij koos in de Eerste Wereldoorlog voor het activisme, werd lid van het VNV en publiceerde heel wat heemkundige bijd... Lees meer gevangen genomen vanwege hun betrokkenheid bij het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer .

Eerste studiereis naar Belgisch-Congo

Burssens voltooide in Leuven zijn studie Germaanse filologie (1919-1923) met een mediëvistisch proefschrift. In de jaren hierna publiceerde hij artikels over Middelnederlandse literatuur Literatuur
De literatuur heeft een cruciale rol gespeeld in het ontstaan van de Vlaamse ontvoogdingsstrijd en ook in de daaropvolgende fasen van de Vlaamse natiewording zijn schrijvers vaak richting... Lees meer . Over dit thema correspondeerde hij ook met de bij verstek voor activisme veroordeelde Willem de Vreese De Vreese, Willem
Willem L. de Vreese (1869-1938) was een filoloog, bibliothecaris en Gentse hoogleraar, die tijdens de Eerste Wereldoorlog een prominente rol speelde in het activisme. Lees meer . In de periode 1921-1931 werkte Burssens aan verschillende athenea, voornamelijk als leraar Germaanse talen in Dinant (1923-1926) en Gent (1926-1931). In 1924 ondernam hij een taalkundige studiereis naar het oosten van Belgisch- Congo Congo
Lees meer , nadat hij cursussen had gevolgd aan de Koloniale School van Brussel. Deze eerste van in totaal acht onderzoeksreizen naar de kolonie betekende het begin van zijn carrière als expert in de Afrikaanse talen (zie Kolonialisme Koloniale universiteiten
Tijdens de koloniale periode werden er twee universiteiten opgericht in Congo. Deze bijdrage onderzoekt hun betekenis in het licht van de thema’s taal, hoger onderwijs en kolonialisme. ... Lees meer ).

Taalkundige aan de Rijksuniversiteit Gent

Vanaf 1926 gaf Burssens aan de Bijzondere Handelsschool van de RUG een cursus ‘Bantoetalen’ en het jaar erop ‘Soedantalen’. In 1931 werd hij benoemd tot docent Duits aan de net volledig vernederlandste Gentse universiteit. Bijna heel zijn loopbaan gaf hij Duitse en Nederlandse taalvakken aan de Hogere School voor Handel- en Economische Wetenschappen en de Voorbereidende Scholen. De focus van zijn onderzoek en onderwijs lag evenwel in Afrika. Aan de RUG legde Burssens zich als een van de weinige professoren, samen met antropoloog Frans Olbrechts Olbrechts, Frans
Frans M. Olbrechts (1899-1958) was een Vlaams filoloog, volkskundige en etnoloog, die met zijn wetenschappelijke werk, zijn waardering voor etnische kunst en zijn vernieuwende beleid als ... Lees meer , toe op de koloniale thematiek. In 1937 trok hij opnieuw naar Congo voor taalkundig onderzoek naar Lubatalen. Zijn ervaringen schreef hij neer in het met foto’s geïllustreerde reisverslag Wako Moyo: Zuidoost-Kongo in de lens (1943). Aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer breidde zijn lesopdracht uit met vakken over koloniale politiek en antropologie aan de rechtenfaculteit.

Grondlegger Gentse Afrikanistiek

Tussen 1949 en 1959 volgden nog zes linguïstische studiereizen, nu ook naar Ruanda-Urundi. Samen met landbouwkundige Lode de Wilde was Burssens een cruciale spil in de Gentse naoorlogse koloniale aspiraties. Zo was hij betrokken bij de Koloniale Universitaire Studiekring, de Congo Commissie en Ganda-Congo. Deze universitaire initiatieven moesten het koloniaal onderwijs en onderzoek in Gent en in Congo bevorderen. Van groter belang echter was Burssens’ bepalende rol in 1957 bij de oprichting van het Hoger Instituut voor Oosterse, Oost-Europese en Afrikaanse Taalkunde en Geschiedenis (HIOOATG) aan de faculteit Letteren en Wijsbegeerte. Binnen de Afrika-opleiding gaf hij zes taalvakken en legde hiermee de basis van de tot op heden enige studierichting Afrikanistiek in België. In 1962 werd hij lid van de Koninklijke Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België Koninklijke Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België
Lees meer . In 2016 verwierf de UGent het wetenschappelijke archief van Burssens.

Vlaanderen in Congo

Burssens behoorde tot het deel van de Vlaamse beweging dat Congo beschouwde als een belangrijk terrein voor de Belgische taalstrijd. Volgens hem moesten Vlamingen en het Nederlands hun plaats opeisen in een de facto Franstalige kolonie. Dit streven verwoordde hij reeds in Een Vlaming op reis door Kongo (1929), het verslag van zijn eerste Congoreis gepubliceerd onder het pseudoniem A.B. Van der Weerelt. In een samen met Octaaf Engels Engels, Octaaf
Octaaf Engels (1892-1990) was stichter en voorzitter van het Vlaams Economisch Verbond. Hij streefde naar de vernederlandsing van het bedrijfsleven. Lees meer , Lieven Gevaert Gevaert, Lieven
Lees meer , Tony Herbert Herbert, Tony
Tony Herbert (1902-1959) was een aanvankelijk radicaal Vlaams-nationalistische en vanaf medio jaren 1930 Belgischgezinde ingenieur en textielindustrieel met autoritaire opvattingen. Hij ... Lees meer en Alfred Schoep ondertekend manifest uit 1939 spoorde hij jonge Vlamingen aan tot een koloniale carrière. Binnen de Vlaamsche Wetenschappelijke Congressen Vlaamsche Wetenschappelijke Congressen
De Vlaamsche Wetenschappelijke Congressen (1887-1942) ijverden in uiteenlopende vakgebieden voor een Nederlandstalige wetenschapsbeoefening in Vlaanderen. Lees meer creëerde Burssens een afdeling Afrikaanse talen en zijn Inleiding tot de studie van de Kongolese Bantoetalen (1954, ook in het Frans uitgegeven) was een praktisch hulpmiddel voor aspirant-kolonialen.

Congo in Vlaanderen

In Vlaanderen zelf was Burssens van belang voor de popularisering van Nederlandstalige koloniale literatuur. Zo verschenen de verslagen van zijn eigen Congoreizen niet enkel in boekvorm, maar vooraf ook in de krant Het Laatste Nieuws Het Laatste Nieuws
Het Laatste Nieuws was een liberaal en Vlaamsgezind dagblad, waarvan het eerste nummer op 7 juni 1888 verscheen. In 2023 bestaat de krant nog steeds als een populair dagblad voor een bree... Lees meer . In 1934 richtte hij het vaktijdschrift Kongo-Overzee op en in 1938 de reeks Kongo-Overzee Bibliotheek. Hierin werd onder meer gepubliceerd over koloniale letterkunde, maar eveneens over Afrikaanse cultuur en kunst. Bovendien maakte hij Congolese literatuur en verhalen toegankelijk in het Nederlands met uitgaves zoals Negerwoordkunst: een bundel Kongoleesche sprookjes (1933) en Vier Kongoleesche dierenverhalen (1944). Deze inspanningen voor het Nederlandstalige koloniale leven nemen niet weg dat Burssens veel aanzien genoot als lid van allerhande politieke en wetenschappelijke organen op nationaal en internationaal niveau.