Burssens, Gaston
Gaston Burssens (1896-1965) was een dichter en prozaïst. Tijdens de Eerste Wereldoorlog maakte hij zowel politiek als artistiek deel uit van het activisme. Burssens was voorzitter en bestuurslid van verschillende activistische verenigingen in Mechelen. Ook in de poëzie die hij tijdens en vlak na de oorlog schreef ijverde hij voor de Vlaamse zaak. Na het overlijden van Paul van Ostaijen in 1928 wierp Burssens zich op als diens pleitbezorger.
Burssens groeide op in Bonheiden, nabij Mechelen, waar hij schoolliep op het Koninklijk Atheneum Pitzenburg in Mechelen. Net als veel van zijn generatiegenoten werd zijn liefde voor de Nederlandse taal en daarmee de interesse voor de Vlaamse kwestie gewekt door een leraar Nederlands die zelf actief was in het cultuurflamingantisme. Burssens’ gids in de Nederlandstalige letteren was Maurits Sabbe Sabbe, Maurits
Maurits Sabbe (1873-1938), zoon van Julius Sabbe, was een Germaans filoloog, een Vlaamsgezinde liberaal en een vrijzinnige letterkundige, hoogleraar en conservator van het museum Plantin-... Lees meer . Burssens was schrijver (secretaris) van Voor Onze Moedertaal, de Mechelse afdeling van Jong Vlaanderen, de overkoepelende vereniging van atheneumleerlingen. In 1914 publiceerde hij zijn eerste, nog zeer romantische, gedichten in De Goedendag De Goedendag (1891-1940)
Lees meer .
Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer besloot Burssens het laatste jaar van zijn atheneumopleiding over te doen om aan een eventuele Arbeitseinsatz te ontkomen. Korte tijd was hij de enige leerling, totdat Jan Melis hem kwam vergezellen. De zoon van de Antwerpse stadssecretaris was door zijn vader naar Mechelen gestuurd omdat hij op het Antwerpse atheneum, waar Melis onder meer bij Paul van Ostaijen Van Ostaijen, Paul
Paul van Ostaijen (1896-1928) was een schrijver die met zijn poëzie, proza en kritische werk grote invloed heeft uitgeoefend op de Nederlandstalige literatuur. Zijn zoektocht naar een nie... Lees meer en Robert van Genechten Van Genechten, Bob
Robert van Genechten (1895-1945) was een advocaat, docent en publicist. Hij was actief in het Vlaamsgezinde studentenleven en trad toe tot het activisme. Hij week uit naar Utrecht en groe... Lees meer in de klas had gezeten, te veel afgeleid werd. Melis bracht Burssens in contact met Van Ostaijen en consorten. Hoewel dit nog niet tot grote vriendschappen leidde, trad er wel een onmiddellijke radicalisering op in het denken van Burssens.
Nog voor de affaire De Clercq De Clercq, René
Lees meer - Jacob Jacob, Antoon
Antoon Jacob (1889-1947) was een atheneumleraar en later hoogleraar in Hamburg en Gent. Hij was actief bij activistische tijdschriften, nadien in de amnestiebeweging en later de culturele... Lees meer een deel van de (oud) medewerkers van De Goedendag in de richting van het activisme dreef, publiceerde Burssens op 3 oktober 1915 al een opiniestuk in Het Vlaamsche Nieuws Het Vlaamsche Nieuws
Het Vlaamsche Nieuws was een Antwerps Duits-activistisch persorgaan, dat eerst onder de naam Vlaamsche Gazet – Het Laatste Nieuws verscheen. Het werd het belangrijkste activistische perso... Lees meer waarin hij ervoor pleitte dat er ogenblikkelijk werk gemaakt moest worden van ‘een “home rule”, zelfbestuur voor Vlaanderen’. Hij was zo een van de eerste jonge intellectuelen die overgingen tot het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer . Toch duurde het even voordat hij ook in zijn poëzie een activist werd in de betekenis die Paul van Ostaijen aan die term had gegeven. Bij Burssens was de koppeling tussen het streven naar een nieuw Vlaanderen en de zoektocht naar nieuwe vormen niet onmiddellijk aanwezig. Zijn eerste moderne gedichten schreef Burssens kort na de heropening van de vernederlandste Gentse universiteit Universiteit Gent
Lees meer , die hij kort ervoor nog in romantische termen had bezongen. Burssens meldde zich aan als student van deze zogenaamde Von Bissinguniversiteit, waar hij onder meer Wies Moens Moens, Wies
Lees meer als medestudent trof. Hij functioneerde enige nummers lang als literair redacteur van het studententijdschrift Aula Aula (1916-1918)
Aula was het studententijdschrift aan de tussen 1916 en 1918 vernederlandste Gentse universiteit. Lees meer . Veel actiever was hij echter in zijn thuisstad Mechelen, waar hij een belangrijke spil was in het activisme. Hij was voorzitter van de Mechelse Groeningerwacht Groeningerwachten
De Groeningerwacht was een Vlaamsgezinde jongemannenvereniging, opgericht op 11 juli 1909 en ontbonden bij het einde van de Eerste Wereldoorlog. De organisatie stapte mee in het activisme... Lees meer , bestuurslid van de Mechelse Volksopbeuring, ondervoorzitter van de Mechelse afdeling van Jong Vlaanderen, en vanaf januari 1918 voorzitter van het Vlaamsch Propagandabureau voor het arrondissement Mechelen. Hij gaf zijn studie in de loop van 1917 op om te gaan werken op het gesplitste Ministerie van Landbouw, waar hij volgens de overlevering het papier stal voor zijn debuutbundel Verzen (1918). Bij de volksraadpleging die de door de Raad van Vlaanderen uitgeroepen onafhankelijkheid van Vlaanderen moest bevestigen, prijkte zijn naam in februari 1918 bovenaan de lijst met ondertekenaars. Na de Eerste Wereldoorlog zat Burssens kort in voorarrest, waarna hij zijn uitgestelde legerdienst moest gaan vervullen.
Terwijl Burssens als propagandist netjes in de pas liep van de Raad van Vlaanderen Raad van Vlaanderen (1917-1918)
De Raad van Vlaanderen (1917-1918) was een activistisch marionettenparlement tijdens de Eerste Wereldoorlog, dat onderdeel was van de Duitse plannen om in Vlaanderen een blijvende invloed... Lees meer (en daar occasioneel ook zijn poëtica op aanpaste) ontwikkelde hij zich in zijn poëzie tegelijkertijd tot een linkse, (inter)nationalistische expressionist. Uit Liederen uit de stad en uit de sel (1920) spreekt bijvoorbeeld een groot verlangen naar een radicaal ander Europa. Hoewel de poëzie in Piano (1924) experimenteler en daardoor minder eenduidig is, blijkt het samengaan van het radicale flamingantisme met een uiterst linkse overtuiging nog het duidelijkst uit deze bundel, waarin gedichten zijn opgenomen over achtereenvolgens August Borms Borms, August
August Borms (1878-1946) speelde een prominente rol in de activistische collaboratie tijdens de Eerste Wereldoorlog en groeide nadien uit tot hét symbool van de amnestiebeweging, die een ... Lees meer , Jean Jaures, Rosa Luxemburg en Lenin.
Na het overlijden van Paul van Ostaijen in 1928 wierp Burssens zich op als de intellectuele uitvoerder van diens testament. Hoewel zijn poëzie steeds klassieker zou worden, bleef de tegendraadsheid van zijn vroege werk op het inhoudelijke niveau altijd aanwezig. In tijdschriften als Nieuw Vlaams Tijdschrift, Tijd en Mens en Gard Sivik was hij voor de opeenvolgende generaties schrijvers de fysieke schakel met de generatie van Paul van Ostaijen. Hoewel Burssens zijn activisme nooit zou verloochenen, engageerde hij zich niet meer expliciet voor de Vlaamse beweging.
Literatuur
– J. Brouwers en J. Uytterhoeven, Met Gaston Burssens in de cel, Stevens, Mechelen, 1981
– A. Burssens, Getuigenissen over het wedervaren van G. Burssens als activist, in: WT, jg. 41, 1982, nr. 4, pp. 226-238.
— M. de Ridder, Staatsgevaarlik! De activistische tegentraditie in de Vlaamse Letteren 1912-1933, Universiteit Antwerpen, doctoraatsverhandeling, 2009.
– M. de Ridder, Propagandapoëzie. Reconstructie van twee onbekende en ongedateerde gedichtenvan Paul van Ostaijen en Gaston Burssens, in: Zacht Lawijd, jg. 17, 2018, nr. 3, september, pp. 5-30.