Beernaert, August

Jeugd, studie en loopbaan

Zijn vader, Bernard Beernaert, was ambtenaar bij de Dienst Registratie en Domeinen. Allicht erfde Auguste Beernaert zijn artistieke gaven en belangstelling voor kunst van zijn moeder Euphrosine-Josèphe Royon, die verwant was aan de kunstenaarsfamilies Hamman en Van Cuyck. Lang woonde het gezin, dat ook nog een jongere zus Euphrosina telde, niet in Oostende. Vanwege de promoties van zijn vader, verhuisde August Beernaert al op achtjarige leeftijd van zijn geboortestad Oostende naar Dinant, nadien naar Namen, Leuven en ten slotte, in 1849, naar Brussel.

Na middelbaar onderwijs in de huiskring studeerde Beernaert aan de Katholieke Universiteit Leuven. In 1850 promoveerde hij op eenentwintigjarige leeftijd met de grootste onderscheiding tot doctor in de rechten. Als beloftevolle jurist verwierf hij studiebeurzen om nog verder te specialiseren aan de universiteiten in Parijs, Bonn en Heidelberg. Vanaf 1853 ging hij aan de slag als advocaat bij Hubert Dolez, een vooraanstaand liberaal politicus. Daarna vestigde hij zich zelfstandig advocaat, gespecialiseerd in fiscaal recht. In 1859 werd Beernaert rechter aan het Hof van Cassatie.

Al spoedig werd hij opgemerkt door eerste minister Jules Malou, die hem om zijn talenten als niet-verkozene in 1873 opnam in zijn regering (1871-1878) als minister van Openbare Werken. Beernaert legde zich als minister toe op de verbetering van de transportinfrastructuur: wegennet, spoorwegen, waterwegen en de verdere uitbouw van de haven van Antwerpen Antwerpen
Lees meer . Zijn pogingen om de kinderarbeid in de mijnen te verbieden mislukte. Van 1874 tot zijn dood was Beernaert volksvertegenwoordiger voor het arrondissement Tielt (later Roeselare-Tielt) en van 1895 tot 1900 voorzitter van de Kamer van Volksvertegenwoordigers.

Van meervoudig stemrecht tot de nobelprijs

In de homogene katholieke regering die na de schoolstrijd (1878-1884) vanaf juni 1884 het land bestuurde werd Beernaert opnieuw minister van Openbare Werken. Toen de regering collectief ontslag nam omdat ze het niet eens was met de druk van koning Leopold II van Saksen-Coburg, Leopold II
Leopold II (1865-1909) is vooral bekend gebleven voor zijn bewind over het Congogebied. In de Belgische politiek stond hij neutraal in de levensbeschouwelijke kwesties maar ijverde voor d... Lees meer om de als revanchistische beschouwde ministers Victor Jacobs en Charles Woeste Woeste, Charles
Charles Woeste (1837-1922) was een conservatief politicus. Hij was voorstander van de fundamentele vrijheden, wars van staatsinterventie in maatschappelijke aangelegenheden en kantte zich... Lees meer te ontslaan, kwam de gematigde Beernaert op de voorgrond als leider van de conservatieven. Hij werd dan ook de kabinetsleider van 1884 tot 1894. Tijdens deze lange regeerperiode zette hij in op sociale wetgeving, werd het cijnskiesrecht afgeschaft en bewerkstelligde hij mee de invoering van het algemeen meervoudig stemrecht voor mannen (1893). Hij nam ontslag omdat hij er niet in slaagde de evenredige vertegenwoordiging ingang te doen vinden. Beernaert stelde zich loyaal op tegenover koning Leopold II, gaf hem de kans de Onafhankelijke Congostaat Congo
Lees meer op te richten en ook staatshoofd te worden, maar eenmaal minister af keerde hij zich tegen de mistoestanden in Congo en ijverde hij sterk voor de afschaffing van de slavernij en de slavenhandel (zie Abolitionisme Abolitionisme
Abolitionisme verwijst, in de context van het 19de-eeuwse Europa, in de eerste plaats naar de wereldwijde strijd voor de afschaffing van de Trans-Atlantische slavernij. Vanaf 1850 was er... Lees meer ). In 1894 werd Beernaert, die als een der grootste staatsmannen uit de Belgische geschiedenis geldt, de titel van minister van staat verleend.

Van 1896 af was Beernaert actief in de Interparlementaire Unie, waar hij zich bijzonder voor de vrede inzette. Hij vertegenwoordigde België op de Haagse Vredesconferenties van 1899 en 1907 en spande zich in zijn laatste levensjaren rusteloos in voor de eenmaking van het internationaal recht, arbitrage in internationale geschillen en voor de beperking van de bewapening. Daarom werd hem in 1909 de Nobelprijs voor de vrede toegekend, een prijs die hij deelde met de Fransman Paul Henri Balluet d’Estournelles. Hij overleed tijdens de bijeenkomst van de Interparlementaire Unie in Zwitserland. Omdat er geen nazaten waren schonk hij in afstemming met zijn echtgenote Mathilde Borel zijn niet onaardige kunstverzameling (onder andere  Vlaamse Primitieven) aan diverse musea in het land.

Beernaert en de Vlaamse beweging

Om sociale motieven en als beginselvast jurist was Beernaert een voorstander van de gelijkberechtiging van het Nederlands. Hij had grote moeite met wat hij de miskenning van het Nederlands in België noemde. Hij beschouwde dat als een ‘schreeuwende onrechtvaardigheid’ en achtte de verfranste leidende standen in Vlaanderen daarvoor verantwoordelijk. Ook hier stelde hij zich echter veeleer gematigd op, wat blijkt uit zijn stellingnames inzake toepassing van de taalwetten Taalpolitiek en -wetgeving
Situaties van taalonderdrukking vindt men wereldwijd. Daarom besteedt deze bijdrage eerst aandacht aan gehanteerde taalpolitieke strategieën. Ook in België verzette een gedomineerde taalg... Lees meer en voorstellen om bankbiljetten, munten en postzegels van Nederlandstalige opschriften te voorzien. Wellicht was zijn voornaamste wapenfeit de tegemoetkoming van het groeiende Vlaamse verlangen naar een eigen academie. Eerst pakte Beernaert uit met het plan om een Internationale Academie voor Nederlandsche Letteren op te richten. Toen Nederland dit afwees en de West-Vlaamse taalparticularisten protesteerden (zie Taal Taal
De ontwikkeling van het Nederlands vormde tot diep in de 20ste eeuw een fundamenteel aandachtspunt in de Vlaamse beweging. De wijze waarop het geschreven en gesproken Nederlands gehanteer... Lees meer ), werd gekozen voor de in Gent in 1886 geïnstalleerde Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde
De Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde (KANTL, 1886) is een instelling die zich in de loop van haar geschiedenis heeft ingezet zowel voor taalculturele, -wetenschappeli... Lees meer .

Beernaert was er niet altijd van overtuigd dat de Vlaamse grieven gegrond waren; de met emotie geladen taal- en cultuurstrijd verontrustte hem. Om het voortbestaan van België te verzekeren pleitte hij voor een op rechtvaardigheid en gematigdheid gebaseerd wederzijds begrip en goede verstandhouding tussen Walen en Vlamingen. Toen Edward Coremans Coremans, Edward (1835-1910)
Advocaat Edward Coremans (1835-1910) was politicus voor de Meetingpartij en voorzitter van de Nederduitsche Bond. Gedurende 42 jaar was Coremans als kamerlid een leidende figuur van de Vl... Lees meer in 1903-1904, na eerdere pogingen, in de Kamer opnieuw het voorstel indiende, om de wet van 1883 op het taalgebruik in het officieel middelbaar onderwijs Middelbaar onderwijs
De geschiedenis van het middelbaar onderwijs is nauw verweven met die van de Vlaamse beweging. Tot diep in de 20ste eeuw bleef de middelbare school een grotendeels Franstalig bastion van ... Lees meer ook tot het katholiek onderwijs uit te breiden, wezen de juristen Beernaert en Woeste, onder verwijzing naar de grondwettelijke vrijheid, dat voorstel af. Einde maart 1911 vonden Louis Franck Franck, Louis
De inzet van Louis Franck (1868-1937) voor de vernederlandsing van het middelbaar onderwijs en de Gentse universiteit bracht hem rond 1910 op het hoogtepunt van zijn Vlaams-liberale roem.... Lees meer , Frans van Cauwelaert Van Cauwelaert, Frans
Frans van Cauwelaert (1880-1961) was een Vlaamsgezinde katholieke politicus, die een hoofdrol speelde in de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Van Cauwelaert lag in 19... Lees meer en anderen, die een wetsvoorstel indienden voor de volledige vernederlandsing van de Gentse universiteit (zie Drie Kraaiende Hanen Drie Kraaiende Hanen
De ‘drie kraaiende hanen’ was de benaming voor de drie volksvertegenwoordigers die in 1910-1911 over de partijgrenzen heen een campagne voor de vernederlandsing van de Rijksuniversiteit G... Lees meer ; Hoger onderwijs in Gent Hoger onderwijs in Gent
Met de vernederlandsing in 1930 als hoogtepunt is de Gentse universiteit een belangrijk strijdpunt geweest in de Vlaamse beweging. Van het Latijn uit 1817 tot het Engels van vandaag: het ... Lees meer ), diezelfde Beernaert en Woeste op hun weg als mede-indieners van het tegenvoorstel van Arthur Verhaegen Verhaegen, Arthur
Arthur Verhaegen (1847-1917) speelde een prominente rol bij de omslag die een aantal ultramontanen ca. 1886 maakte in de richting van structurele initiatieven ter emancipatie van de volks... Lees meer . Hierin werd een nationale oplossing voorgestaan, volgens dewelke enerzijds de Franstalige universiteit te Gent zou behouden blijven, met weliswaar eventueel een aantal taalgesplitste colleges indien ‘de ontdubbeling als nuttig erkend wordt’, en anderzijds in Luik een Vlaamse afdeling zou worden ingericht. Maar dat voorstel vond onvoldoende instemming.

Toen in het kader van vijfenzeventig jaar België Eugène Baie de idee van een Entente Hollando-Belge lanceerde, werd Beernaert de Belgische voorzitter van de daaruit ontstane ‘Nederlandsch-Belgische Commissie ter bestudering van de economische vraagstukken, rakende de belangen van beide landen’. In de aanvankelijke commissie -- en dat leek geen toeval -- zaten echter geen Vlaamsgezinden. Pas na Vlaams protest en na aandringen van de Nederlandse voorman van het Algemeen-Nederlands Verbond Algemeen-Nederlands Verbond
Het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV) werd in 1895 opgericht. Aanvankelijk behartigde het de belangen van de Nederlandse taal. Later en tot op de dag van vandaag ijvert het voor de brede ... Lees meer , Hermanus Kiewiet de Jonge Kiewiet De Jonge, Hermanus
Lees meer , werden enkele flaminganten opgenomen. Begin november 1907 zat Beernaert de eerste bijeenkomst van die Nederlandsch-Belgische Commissie voor en verwees in zijn openingsrede naar de oude Nederlanden. Die verwijzing kwam echter niet voort uit enig Vlaams-Nederlands gevoel; ook ditmaal was de Belgische politicus en de Franstalige adoptief-Brusselaar aan het woord.