Beckers, Frans

Jeugd en opleiding

Frans Beckers werd geboren op 22 april 1905 in Diest als zoon van horlogemaker Prosper Beckers en dagloonster Anna Maria Crits. Tijdens zijn middelbare studies aan het atheneum van Diest schreef hij zijn eerste dichtbundel Dwaallichtjes (1922), gevolgd door de bundel Zangen (1923) onder het pseudoniem Frans Demers. Ook schreef hij samen met zijn vriend Sylva de Jonghe verschillende bijdragen voor het schooltijdschrift Recht door Zee en maakte hij enkele toneelstukken voor het schooltoneel. Tijdens zijn studententijd volgde hij het proces van de activist Adiel De Beuckelaere Debeuckelaere, Adiel
Adiel Debeuckelaere (1888-1979) was een Vlaams-nationalistisch politicus. Hij zou zijn imago vooral opbouwen dankzij zijn leidende rol in de Frontbeweging. Lees meer , wat hem naar eigen zeggen overtuigde van het Vlaams-nationalisme.

Na de middelbare school huwde Beckers met de dichteres Marie Perremans en werkte hij vanaf april 1924 als journalist voor het Vlaams-nationalistische blad De Schelde De Schelde (1919-1936)
Lees meer van Pol de Mont De Mont, Pol
Pol de Mont (1857-1931) was een dichter, essayist, folklorist, journalist, kunstcriticus en redenaar. In al zijn activiteiten gaf hij de Vlaamse strijd absolute prioriteit. Decennialang w... Lees meer . In 1925 richtte Beckers samen met Lode Rigouts in Borgerhout uitgeverij Regenboog op. Er verscheen vooral werk met een Vlaamsgezinde en antimilitaristische inhoud. De uitgeverij publiceerde onder meer Filip de Pillecyn De Pillecyn, Filip
Filip De Pillecyn (1891-1962) was schrijver en journalist. Hij was actief in de Frontbeweging, werkte voor De Standaard en De Tijd en stichtte het satirisch weekblad Pallieter. Tijdens de... Lees meer s novelle De rit (1927) en August Borms Borms, August
August Borms (1878-1946) speelde een prominente rol in de activistische collaboratie tijdens de Eerste Wereldoorlog en groeide nadien uit tot hét symbool van de amnestiebeweging, die een ... Lees meer ’ Tien jaar in den Belgischen kerker (1930). De uitgeverij publiceerde eveneens het Vlaamsgezinde literaire weekblad De Groene Lantaarn, waaraan Beckers meewerkte. In 1932 viel het doek over de uitgeverij.

Belgisch-Congo en koloniaal toneel

Na zijn legerdienst en een opleiding aan de Koloniale School van Brussel in 1926 vertrok Beckers samen met zijn vrouw naar Belgisch-Congo voor een ambtstermijn van drie jaar. Hij werd in 1927 als gewestelijk agent gestationeerd in Kindu in de provincie Katanga. Vervolgens werkte hij van 1928 tot 1930 als districtssecretaris in Sandoa. Daar schreef hij de toneelstukken De gewestbeheerder, De blanke bruid, Tropenwoud, Op verlof en Ras – allemaal eenakters – die in 1930 tijdens zijn verlofperiode in België in druk verschenen onder de titel Koloniaal Toneel. Ze werden datzelfde jaar nog opgevoerd in de Koninklijke Nederlandse Schouwburg Koninklijke Nederlandse Schouwburg
Lees meer (KNS) van Antwerpen. De stukken handelden onder andere over de kwestie van metissenkinderen, geslachtsziekten in de tropen, machtsmisbruik door de kolonialen en de aanwezigheid van witte vrouwen in Belgisch-Congo.

Na een verlofperiode in België keerde Beckers eind 1930 terug naar Belgisch-Congo, waar hij als eerstaangewezen klerk werkte op het secretariaat van de vice-gouverneur-generaal van Katanga. In Elisabethstad (Lubumbashi) schreef hij nieuwe theaterstukken zoals Eva (1931) en de komedie De dwingeland (1933), waarin Beckers’ vrouw bij de opvoering zelf een hoofdrol speelde. Beide stukken werden zowel in zijn thuisland als in Belgisch-Congo opgevoerd.

Beckers’ toneelstuk De Halfbloed (1932) behandelde de moeilijke positie van een kind van een witte vader en zwarte moeder in Congo. De KNS bracht het stuk in 1933 op de scène en Het Vlaamsche Volkstooneel Het Nationaal Vlaamsch Tooneel
Het Nationaal Vlaamsch Tooneel was een rondreizend theatergezelschap, geleid door Staf Bruggen, dat de traditie van het Vlaamsche Volkstoneel voortzette in de periode 1924-1940. Lees meer van Staf Bruggen Bruggen, Staf
Staf Bruggen (1893-1964) was een Vlaamse acteur en regisseur die grote successen behaalde tijdens het interbellum. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij directeur van de Koninklijke Ned... Lees meer toerde ermee door heel Vlaanderen. Beckers ging in het stuk mee in het racistische denken van zijn tijd en hij bracht ‘de halfbloed’ ten tonele, die noch door de Congolezen, noch door de Belgen volledig werd erkend en aanvaard. Opvallend was dat Beckers het verzet van de hoofdpersonages Jean Joubart, ‘de halfbloed’, en Mandefu, een ‘geëuropeaniseerde’ Congolees, tegen het koloniale bestuur in het toneelstuk tot een zekere hoogte legitimeerde. Toch rechtvaardigde hij enkel het verzet van de enige twee ‘verwesterde’ personages (Joubart en Mandefu). Beckers contrasteerde hen met een in zijn voorstelling onwetende, onverschillige Afrikaanse bevolking. De hoofdpersonages gebruikten de kennis van de kolonisator tegen de Europeanen, ogenschijnlijk uit pure haat. De boodschap van Beckers was duidelijk: ‘rassenvermenging’ leidde tot problemen en zwarten koesterden een aangeboren haat tegenover witte Europeanen. Dat sloot nauw aan bij de visie van het Belgische koloniale bestuur en de manier waarop de samenleving moest omgaan met metissenkinderen was zelfs in de Vlaamsgezinde pers voer voor discussie.

Journalist bij Het Laatste Nieuws en auteur van avonturenromans

In 1933 nam Beckers verlof voor onbepaalde duur om zich op zijn literaire carrière te kunnen focussen. Hij keerde terug naar België en werd hij redacteur voor de krant Het Laatste Nieuws Het Laatste Nieuws
Het Laatste Nieuws was een liberaal en Vlaamsgezind dagblad, waarvan het eerste nummer op 7 juni 1888 verscheen. In 2023 bestaat de krant nog steeds als een populair dagblad voor een bree... Lees meer . Hij publiceerde in die krant artikels over zijn terugreis uit Belgisch-Congo, die hij later bundelde tot het reisverhaal Per auto door het hart van Afrika (1936). Hij was namelijk in het najaar van 1933 zelf met de auto van Elisabethstad naar Douala (Kameroen) gereden om van daaruit per schip met tussenstops in Nigeria en Liberia naar zijn thuisland terug te keren. Hij verzorgde in 1935 ook de verslaggeving over de eerste vaste luchtverbinding tussen Brussel en Leopoldstad (Kinshasa), waarover hij in 1937 de avonturenromans Per vliegtuig naar Kongo en Het groote Avontuur publiceerde. Beide werken waren volledig gewijd aan de openbaring van het verre Congo voor het westen, mogelijk gemaakt door technologische innovaties zoals de auto en het vliegtuig. Het groote Avontuur verscheen bovendien voor het eerst in het geïllustreerde weekblad De Illustratie, uitgegeven door Julius Hoste jr. Hoste, Julius (jr.)
Julius Hoste jr. (1884-1954) was een Vlaamsgezinde liberaal die actief was in de pers en de politiek. Hij behoort tot de kopstukken van de Vlaamse beweging. Lees meer , waarvan Beckers enige tijd hoofdredacteur was.

In 1938 behaalde Beckers de tweede plaats in een prijsvraag van het Verbond van Vlaamse Cultuurverenigingen Antwerpen Verbond van Vlaamse Cultuurverenigingen Antwerpen
Het Verbond van Vlaamse Cultuurverenigingen Antwerpen (VVCA) was een pluralistische koepelorganisatie van Vlaamsgezinde socioculturele verenigingen in Antwerpen, die werd opgericht in 193... Lees meer met zijn bewerking van Hendrik Conscience Conscience, Hendrik
Hendrik Conscience (1812-1883) was de eerste auteur die het in België aandurfde een roman in het Nederlands te schrijven en te publiceren. Zijn oeuvre van zo’n 65 romans, dat ook een bred... Lees meer s De Leeuw van Vlaanderen (1838). In datzelfde jaar nam hij ook de definitieve beslissing om niet meer naar Belgisch-Congo terug te keren. Het laatste originele toneelstuk van zijn hand K.Z. 25 (1939), dat in 1952 als roman verscheen en later nog werd bewerkt tot een zevendelig luisterspel, was eveneens geïnspireerd door de vliegtocht tussen Brussel en Leopoldstad. Het stuk was net als Beckers’ andere koloniale theaterstukken populair in de Vlaamse schouwburgen en bij kleine toneelgezelschappen.

Door de pers en collega-auteurs werd Beckers gezien als de grondlegger van de ‘Vlaamse exotische letterkunde’, een van de eerste auteurs die literaire fictie over Belgisch-Congo schreven. Arthur Verthé Verthé, Arthur
Lees meer noemde hem in 1961 samen met Sylva De Jonghe de grondlegger van de ‘Vlaams-Afrikaanse letterkunde’. Ondanks zijn Vlaams-nationalistische opvattingen bracht Beckers de talenkwestie in Belgisch-Congo in geen enkel werk ter sprake. Daarentegen domineerde de raciale tegenstelling tussen ‘wit’ en ‘zwart’ – met name de positie van de witte vrouw in Afrika én de kwestie van ‘halfbloeden’ – zijn toneelstukken en in mindere mate zijn romans. De mystificatie van Afrika en de fascinatie voor het exotische – met de daaraan verbonden gevaren – voerden de boventoon in zijn avonturenromans. Beckers heeft met zijn verschillende toneelstukken en geïllustreerde reportages in populaire dagbladen over Belgisch-Congo en Afrika ongetwijfeld een grote invloed gehad op de beeldvorming van Afrika in België.

Het Laatste Nieuws en Zender Brussel tijdens de Tweede Wereldoorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer bleef Het Laatste Nieuws verschijnen onder Duitse censuur. Als redacteur probeerde Beckers de krant volledig in te schakelen voor nationaalsocialistische propagandadoeleinden. Dat was echter tegen de zin van de tijdelijke uitgevers Cyriel Baeyens, Jan van Acker en Jan Haderman die de krant hadden overgenomen nadat uitgever Julius Hoste het land was ontvlucht. Ze probeerden naar eigen zeggen de naam van de krant en de persen uit de handen van de Duitse bezetter te houden, maar werden na de oorlog zelf veroordeeld voor hun samenwerking met de Duitse bezetter. In zijn artikel ‘Politiek zonder geheimen’ uit oktober 1940 deed Beckers zijn visie op de relatie tussen politiek, pers en het volk uit de doeken. De pers stond ten dienste van ‘het volk’ en had volgens hem de taak om Vlamingen te doen inzien dat de Duitsers geen vijanden waren. Beckers deed eveneens beroep op zijn kennissenkring van Vlaamsgezinde auteurs en probeerde, door hen artikelen te laten schrijven voor de krant, de Vlaams-nationalistische invloed te vergroten.

Beckers gaf meermaals eigenhandig pro-Duitse artikelen in de letterzetterij van Het Laatste Nieuws af. De inhoud van zijn artikelen was vooral van anticommunistische aard. Beckers probeerde – gesteund door de Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap
De Duitsch-Vlaamsche Arbeidersgemeenschap (DeVlag) (1935-1945) was vóór de Tweede Wereldoorlog een organisatie van Vlaamse en Duitse studenten. Tijdens de oorlog ontpopte de DeVlag zich ... Lees meer (DeVlag) en de Duitse bezetter – meermaals aan het hoofd van de krant te komen, maar eind 1941 slaagden hoofdredacteur Haderman en uitgever Van Acker erin om hem uit de krantenredactie te werken.

Dankzij zijn vriend Wies Moens Moens, Wies
Lees meer kon de werkloze Beckers eind 1941 aan de slag als medewerker van de radio-uitzendingen van Zender Brussel Zender Brussel
Zender Brussel (1940-1944) was een collaborerend Vlaams Radio-instituut tijdens de Tweede Wereldoorlog. Lees meer . Daarvoor schreef hij enkele hoorspelen en nieuwsberichten waarin hij geregeld de geallieerde berichtgeving op de korrel nam. Op basis van zijn ervaringen met nieuwe mediavormen als het gesproken dagblad, filmjournaal en televisie en hun propagandamogelijkheden gaf Beckers in mei 1942 een lezing op het Zesde Kongres voor Dagbladwetenschap aan de Universiteit Gent. Datzelfde jaar schreef hij ook het toneelstuk Het Huis in den storm, gebaseerd op Wuthering Heights (1847) van Emily Brontë, en de koloniale roman Uit de wildernis.

Na het ontslag van Haderman als hoofdredacteur bij Het Laatste Nieuws in maart 1943, benoemde de Duitse Propaganda-Abteilung Beckers tot hoofdredacteur van die krant. In mei 1943 werd hij opgevolgd door Adolf Peremans Peremans, Adolf
Adolf Peremans (1894-1966) was tijdens de Eerste Wereldoorlog betrokken bij het activisme in Brussel. Daarna vestigde hij zich in Nederland. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij betrok... Lees meer , oud-activist en lid van de Nationaal-Socialistische Beweging Nationaal-Socialistische Beweging
De Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) was een Nederlandse politieke partij, op 14 december 1931 opgericht en geleid door Anton Mussert. Lees meer (NSB).

Beckers en het nationaalsocialisme

In december 1940 nam Beckers deel aan een reis van de Volksbund für das Deutschtum im Ausland (VDA) naar het bezette Polen, Oost-Pruisen en Berlijn. De VDA wilde de omvolkings- en Lebensraum-gedachte verspreiden met dergelijke reizen voor buitenlandse vertegenwoordigers uit onder andere Noorwegen, Zweden, Denemarken, Nederland, Zwitserland en België. Over zijn reis met de VDA schreef Beckers een reeks artikelen onder de titel ‘Een tocht naar Polen’ die in 1941 verschenen in Het Laatste Nieuws en waarover hijzelf vertelde op Zender Brussel. In de reeks uitte hij zijn bewondering voor de nieuwe Duitse kolonies in Polen, de zogenaamde Umsiedlungs-dorpen. Beckers sprak ook over de positie van Vlamingen in het Duitse Rijk, omdat zij volgens hem tot hetzelfde Germaanse ras zouden behoren.

In 1942 ging Beckers aan de slag als redacteur bij uitgeverij De Vlijt te Antwerpen waar de kranten Het Vlaamsche Land Het Vlaamsche Land (1941-1944)
Lees meer – de oorlogsuitgave van De Gazet van Antwerpen – en vanaf 1943 ook De Gazet – het officiële dagblad van de DeVlag – werden gedrukt. Beckers schreef in 1942 eveneens voor het rexistische dagblad L’Avenir. Hij behoorde in maart 1942 namens L’Avenir tot een van de oprichters van de Vereniging van Belgische Journalisten. Hij onderschreef daarmee de antisemitische statuten van die op nationaalsocialistische leest geschoeide beroepsvereniging.

In de nieuwsberichtgeving van Zender Brussel bleef Beckers steeds in een Duitse eindoverwinning geloven en als hoofdredacteur van Het Laatste Nieuws lanceerde hij in zijn editoriaal meerdere oproepen aan de lezers om de wapens op te nemen tegen het communisme en naar het oostfront Oostfronters
Het begrip oostfronters duidt in de context van de geschiedenis van de Vlaamse beweging op Vlamingen die als vrijwilliger aan de zijde van Duitsland vochten tegen het Sovjetrussische Rod... Lees meer te trekken. Zijn Duitsgezinde berichtgeving over de moord op de rexist en leider van de Vereniging van Belgische Journalisten Paul Colin Colin, Paul
De Brusselse intellectueel en kunsthistoricus Paul Colin (1895-1943) doorliep een contrastrijk intellectueel parcours dat hem tussen 1918-1919 en 1940-1943 van extreem pacifistisch links ... Lees meer door communistische partizanen, het bloedbad van Katyn dat werd aangericht door het Sovjetleger en de verheerlijking van de gesneuvelde propagandaleider van het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV) en oostfronter Reimond Tollenaere Tollenaere, Reimond
Reimond Tollenaere (1909-1942) was een Vlaams-nationalistisch studentenleider in Gent en politicus in het VNV. Hij was parlementair (1936-1942) en propagandaleider. Hij stuurde het VNV in... Lees meer moesten zijn oproep kracht bijzetten.

Beckers schreef in 1943 het toneelstuk Wederopstanding, het enige bekende Vlaamse nationaalsocialistische toneelstuk dat tijdens de oorlog verscheen en opgevoerd werd in verschillende Belgische schouwburgen, waaronder de Alhambra Alhambra-schouwburg
De in 1973 afgebroken Alhambraschouwburg aan de Emile Jacqmainlaan was het decor van markante episodes in de geschiedenis van de Vlaamse beweging. Het theater maakte naam als vroege Vlaam... Lees meer -schouwburg in Brussel. De verhaallijn vertelde de belevenissen van een Vlaamse oostfrontstrijder en verheerlijkte de strijd tegen het communisme. Het stuk werd – na Pieter Brueghel (1928) geschreven door Felix Timmermans Timmermans, Felix
Felix Timmermans (1886-1947) is de auteur van een omvangrijk en veelgelezen oeuvre. Tot zijn bekendste romans horen Pallieter (1916) en Boerenpsalm (1935). Tijdens de Eerste Wereldoorlog ... Lees meer en door hem en Karl Jacobs in 1943 bewerkt tot toneelstuk – met de tweede prijs bekroond in de toneelwedstrijd van de DeVlag. Ook zijn oudere theaterstukken werden tijdens de oorlog – net als in het interbellum – vaak opgevoerd.

In maart 1944 stichtte hij uitgeverij De Regenboog met financiële steun van de Duitse bezetter. Daarbij nam hij de afdeling verkoop van uitgeverij De Vlijt over. De bedoeling was om propagandalectuur uit te geven en te verspreiden voor in Duitsland tewerkgestelde Belgische arbeiders. Beckers publiceerde eveneens de reeks ‘De Kleine Volksbibliotheek’, waarin tweewekelijks een goedkope editie van een bestaand werk verscheen. In die reeks werden onder andere een verzamelbundel met werk van Ernest Claes Claes, Ernest
Ernest Claes (1885-1968) was een schrijver van volkse romans en verhalen en een leidend ambtenaar in de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Na de Tweede Wereldoorlog werd hij vervolgd wege... Lees meer en de koloniale roman Storm over de rimboe van Beckers vriend Sylva De Jonghe opgenomen.

Veroordeling en vlucht onder de schuilnaam Johan Mark Elsing

Bij de bevrijding begin september 1944 dook Beckers onder bij familieleden in België. Op 29 november 1946 veroordeelde de krijgsraad van Brussel hem op het proces tegen de betrokkenen bij de oorlogsuitgave van Het Laatste Nieuws bij verstek tot een geldboete van 2 miljoen Belgische frank en de doodstraf.

Van september 1944 tot 1947 leefde Beckers ondergedoken en schreef hij de koloniale avonturenromans Parade in de tropen (1948), De tocht naar het Paradijsmeer (1948) en Tembo-Tembo, de olifanten (1949) waarin de Afrikaanse fauna centraal stond. Op aanraden van zijn uitgever Piet Vink koos hij voor een nieuw pseudoniem: Johan Mark Elsing. Vink smokkelde Beckers in 1947 het land uit en bracht hem per wagen naar Zwitserland, waar hij zich in het dorpje Tessin vestigde. Daar bewerkte hij verschillende toneelstukken voor zijn uitgever om in zijn levensonderhoud te voorzien. Enkele jaren later verhuisde hij naar Bazel.

In de jaren vijftig publiceerde de Zwitserse uitgeverij Orell Füssli Beckers werk in het Duits en Vink gaf zijn boeken uit in het Nederlands. Voorbeelden zijn de romans De 32ste bruid (1953), De rode dageraad (1954) en De pioniers (1955), die samen een historische trilogie over Congo vormden, startend in de tijd voor de Arabieren tot aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer . De wildheid van de Afrikaanse natuur en een overvloed aan koloniale clichés over de onbeschaafde Congolees maakten het onderwerp uit van die romans. De kolonisatie van Congo was volgens Beckers onvermijdelijk, meer nog: de Congolezen vroegen volgens hem zelf om de westerse overheersing om hun primitieve leefomstandigheden te verbeteren.

Beckers’ laatste grote roman Katéwa (1959) speelde zich af in Zuid-Afrika Zuid-Afrika
Deze bijdrage belicht de relatie tussen de Vlaamse beweging en Zuid-Afrika van de 19de tot de 21ste eeuw. Lees meer en vertelde het verhaal van twee geliefden die gescheiden werden door de apartheid. In de roman is het zwarte hoofdpersonage Katéwa smoorverliefd op een witte Zuid-Afrikaan, maar het systeem van de apartheid liet een dergelijke relatie niet toe. Naast die kritiek op de onmenselijkheid van het systeem, beschouwde Beckers de apartheid wel als een noodzakelijk kwaad om een minderheid van witte Afrikaners in het land te beschermen tegen een meerderheid van zwarte Zuid-Afrikanen.

Duitse jeugdverhalen en hoorspelen

Door het overlijden van uitgever Piet Vink in 1964 richtte Beckers zich voortaan niet meer op de Nederlandstalige boekenmarkt, hoewel bij De Arbeiderspers nog enkele vertalingen van oorspronkelijk Duitse werken verschenen. Hij schreef voortaan dieren-, avonturen- en jeugdverhalen voor zijn Zwitserse uitgever. Daarnaast creëerde hij meerdelige hoorspelreeksen over Henry Morgan Stanley en David Livingstone, die werden uitgezonden door de Westdeutsche Rundfunk, Radio Lausanne en andere Duitse en Zwitserse radiozenders.

In Zwitserse weekbladen en magazines illustreerde Beckers zijn artikels over Afrika met foto’s van zijn reizen in Zuid-Afrika en Mozambique. Hij maakte eveneens reizen naar Spanje, Frankrijk, Portugal en Italië. Voor een reportage over de Spaanse schilder Salvador Dalí ging hij op bezoek bij de schilder zelf.

In 1971 trouwde Beckers in Zwitserland met zijn tweede echtgenote Anna-Maria Tomarkin, die sinds 1948 zijn werken vertaalde naar het Duits en met wie hij samenleefde toen hij na de oorlog gescheiden leefde van zijn vrouw en gezin. Naar België keerde hij nooit definitief terug. Hij overleed op 3 april 1993 in Bazel en werd begraven in zijn geboortestad Diest.