Colin, Paul

Paul Colin werd geboren op 22 oktober 1895 in Sint-Joost-ten-Node. Zijn vader was een industrieel en zijn moeder was van Vlaamse afkomst. Als telg van een gegoede Brusselse burgerfamilie kon hij op een nogal conformistische manier les volgen in het vrije onderwijs en behaalde hij in 1914 een graad in Filosofie en Letteren aan het Brusselse Sint-Louisinstituut. En toen de oorlog uitbrak, liet hij het daar uiteraard bij. Ontslagen van de legerplicht vanwege zijn bijziendheid, ontsnapte de jongeman aan de gevaren van de strijd, wat hem de gelegenheid gaf om zijn intellectuele vorming naar eigen goeddunken te vervolmaken in de bezette hoofdstad: in de vooroorlogse periode was hij al dol geweest op lezen (Taine, Renan en Péguy, maar heel weinig Barrès of Maurras) en nu werd hij verliefd op Russische en Scandinavische auteurs en vooral op Romain Rolland. Hij aarzelde bovendien niet om contact te zoeken met Duitse intellectuelen die in de hoofdstad gelegerd waren. Tegelijkertijd publiceerde hij zijn eerste boek (over ‘Vlaamse’ schilderkunst) bij Editions Van Oest in 1916, voordat hij in het Museum voor Schone Kunsten in Brussel ging werken onder leiding van Fierens-Gevaert.

Van linkse pacifist tot ultraconservatieve nationalist

Toen de vrede was hersteld, wierp Colin zich op als een uitgesproken pacifist Pacifisme
Lees meer en fervent aanhanger van Romain Rolland in een reeks progressieve tijdschriften (Les Cahiers indépendants (1918), L'Art libre (1919-1922), Europe (1923)). In oktober 1919 sloot hij zich ook aan bij de Clarté Clarté-groep
De Clarté-groep (1919-1921) was een internationale groepering van pacifistische intellectuelen, die ook in Vlaanderen een afdeling had. In haar tijdschrift De Nieuwe Wereldorde werden uit... Lees meer -beweging van Henri Barbusse. Colin werd zo een actief lid van de elite van het Europese pacifisme en aanhanger van de artistieke avant-garde, vooral van het Duitse expressionisme. Dit duurde niet lang. Een ruzie met Barbusse, die hij bekritiseerde omdat hij zich achter de ‘bolsjewisten’ schaarde, leidde ertoe dat hij zich geleidelijk losmaakte van zijn ‘linkse’ vrienden. Nadat hij in 1919 was begonnen te werken voor de Galerie d'art Giroux en er directeur van was geworden (hij bleef directeur tot 1931), was de levendigheid van de jeugd bij hem al aan het verdwijnen ten gunste van de materiële realiteit van het leven. Hij leek zich te distantiëren van het militante en werd al snel beschouwd als een scherpzinnig kunstcriticus die zich richtte op de zekere waarden van het impressionisme, maar ook op de schilders van de 16de en 17de eeuw in de Lage Landen. Hij gaf zelfs de voorkeur aan die laatsten, waaruit zijn verlangen sprak naar culturele bevestiging ten opzichte van Frankrijk Frankrijk & Vlaanderen
De verhouding tussen Vlaanderen en Frankrijk werd altijd gekenmerkt door een aanzienlijke dubbelzinnigheid. Hoewel er lange tijd een grote affiniteit met de Franse cultuur bestond, werd d... Lees meer , dat hij verafschuwde en dat hij alle zonden van het Verdrag van Versailles verweet. Deze op het eerste gezicht merkwaardige francofobie (zijn intellectuele meesters kwamen immers van over de Vogezen) bleef hij tot het einde behouden, gekoppeld aan een levendige bewondering voor het ‘eeuwige Vlaanderen’ ... en voor Duitsland Duitsland & Vlaanderen
Van de eerste helft van de 19de eeuw tot 1945 stond het Duitse beeld van Vlaanderen in het teken van etnisch-culturele verbondenheid. Die romantische perceptie leefde vooral bij een beper... Lees meer .

In 1930 verscheen bij Cahiers de Belgique zijn meesterwerk over kunst: La peinture belge depuis 1830. Deze studie, die hem verzoende met een zekere ‘belgitude’, werd in die tijd zeer gewaardeerd. En het stelde de voormalige anarchist in staat om een positiever standpunt in te nemen over het nationalisme. Het bracht hem bovendien dichter bij Fernand Neuray Neuray, Fernand
Fernand Neuray (1874-1934) was een Belgisch-nationalistische auteur en journalist. Lees meer , directeur van het dagblad La Nation belge, over wie hij zich eerder onvriendelijk had uitgelaten. Vanaf 1931 werden de twee hechte vrienden tot Neurays dood in 1934. Colins Belgique, carrefour de l'Occident (België, kruispunt van het Westen, 1933), waarvoor hij de vijfjaarlijkse literatuurprijs kreeg in 1936, voltooide zijn bekering tot uiterst conservatief rechts.

Radicalisering tijdens de jaren 1930

In navolging van wijlen Neuray lanceerde de essayist – die net ook de leiding had overgenomen van een ‘Nouvelle Société d'Editions’ – op 1 december 1934 een literair-politiek weekblad met de titel Cassandre, geïnspireerd op de Parijse bladen Candide en Gringoire. De krant werd gesteund door de Société Editoria, opgericht met een kapitaal van 100.000 frank dat werd voorgeschoten door financier Charles Fabri. Initieel streefde het blad een eclectische inhoud na, met als doel hét Belgische tijdschrift voor het intellectuele leven te worden, open voor alle gevestigde namen ( Henri Pirenne Pirenne, Henri
Henri Pirenne (1862-1935) was een van de invloedrijkste Belgische historici uit de 20ste eeuw. Zijn werk, met name zijn zevendelige Histoire de Belgique, reflecteerde een Belgisch-nationa... Lees meer , Edmond Glesener, Marie Gevers, Gustave Charler, Pierre Hubermont, Charles Plisnier, enzovoort), maar het liet deze goede bedoelingen al snel varen. Vanaf 1936 werd het weekblad van Colin door diens vijandigheid tegenover de driepartijenregering van Paul van Zeeland Van Zeeland, Paul
Toen hoogleraar en bankier Paul van Zeeland (1893-1973) tussen 1935 en 1937 aan het hoofd stond van de Belgische regering, werden onder andere de taalwet in rechtszaken en een amnestiewet... Lees meer een van de organen van extreemrechts en, op slinkse wijze, de spreekbuis van de verbittering van Gustaaf Sap Sap, Gustaaf
Gustaaf Sap (1886-1940) was een invloedrijk en controversieel katholiek politicus, die op verschillende momenten in zijn leven een ministerpost bekleedde en vanaf 1929 tot zijn overlijden... Lees meer , de baas van De Standaard De Standaard (1914-)
Het eerste nummer van het dagblad De Standaard verscheen op 4 december 1918. De krant was gedurende vele decennia hét blad bij uitstek van de katholieke Vlaamse beweging in al haar varian... Lees meer en persoonlijke vijand van Van Zeeland. Colin was een man van hartstochten, Cassandre werd radicaler en steunde vanaf april 1937 Léon Degrelle Degrelle, Léon
Léon Degrelle (1906-1994) was de leider van Rex, initieel een Belgische, extreemrechtse nationalistische beweging, nadien omgevormd tot partij, die na 1936 radicaliseerde in fascistische ... Lees meer . Het blad begon lezers te verliezen: in 1937-1938 had de titel nog maar een oplage van zo'n vijftienduizend exemplaren.

Tijdens de Schemeroorlog (1939-1940) ontpopte Cassandre zich als ultraneutralistische stem en promotor van een 'Manifest van intellectuelen voor neutraliteit', dat de crème de la crème van extreemrechtse denkers en een paar aanhangers van non-conformistisch links samenbracht. Het blad veroorzaakte daarmee een schandaal in de wereld van de Franstalige pers. Vanaf dat moment werd Colin door velen gezien als een ‘compagnon de route’ van de nazi's. Op 10 mei 1940 werd hij gearresteerd door de Staatsveiligheid en twee dagen later alweer vrijgelaten na tussenkomst van de Minister van Landbouw, de katholieke Charles d'Aspremont-Lynden, die een vriend en informant van hem was. Nadat hij naar Frankrijk was gevlucht, werd Colin opnieuw als verdachte gearresteerd en bracht hij drie maanden door in het kamp Vernet. Hij kwam vrij na een tweede tussenkomst van Charles d'Aspremont-Lynden. Terug in Brussel en wraakzuchtiger dan ooit stortte Colin zich in de politieke en intellectuele collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer .

Boegbeeld van de ‘intellectuele collaboratie’

Op 1 oktober 1940 werd Colin, met de goedkeuring van de Militärverwaltung en in samenwerking met Robert Poulet, directeur van het dagblad Le Nouveau Journal, dat de uitdrukking moest worden van een getemperd ‘Westers fascisme’. Dat richtte zich tot de leden van het Franstalige establishment die openstonden voor een vorm van collaboratie die de Belgische identiteit behield. Tegelijkertijd herlanceerde hij in oktober met de hulp van industrieel Paul de Launoit het weekblad Cassandre, dat weliswaar zijn culturele aspect behield, maar waarvan de politieke visie was geradicaliseerd tot op het fascistische af, met een grote bereidheid om aanklachten af te vuren. Beide publicaties hadden enig succes: terwijl de Nouveau Journal een oplage van ongeveer 50.000 exemplaren had, schommelde de oplage van Cassandre tussen 30.000 en 45.000 exemplaren. De sectie 'Echos et indiscrétions' van het blad, beheerd door Colin, begon ondertussen steeds meer op een verklikkeragentschap te lijken.

Colin, nu 100% collaborateur, vergaarde onderscheidingen en vergrootte zijn fortuin. In maart 1942 werd hij voorzitter van een Franstalige ‘Association des Journalistes Belges’, een bedrijfsorgaan geïnspireerd door de Propaganda Abteilung (de VNV’er Jan Brans Brans, Jan
Jan Brans (1908-1986) was een Vlaams-nationalistische journalist en publicist, die tijdens de oorlog collaboreerde als hoofdredacteur van Volk en Staat. Decennia later lag hij mee aan de ... Lees meer , van Volk en Staat Volk en Staat
Volk en staat (15 november 1936 - 3 september 1944) was een Vlaams-nationalistisch dagblad en orgaan van het Vlaamsch Nationaal Verbond. Het blad verscheen als opvolger van De Schelde (1... Lees meer , diende als zijn Nederlandstalige tegenhanger) en ontwikkelde steeds meer banden met Rex Rex
Rex was een Belgische politieke partij (1935-1940) en een collaboratiebeweging in Franstalig België (1940-1944). Lees meer , waardoor hij uiteindelijk in oktober 1942 lid werd van het Politiek Bureau van deze beweging. Bovendien werd de voormalige pacifist benoemd tot erekorporaal van het Waalse Legioen. Het boek dat hij in 1941 schreef over de hertogen van Bourgondië symboliseerde zijn toenadering tot het rexisme op een intellectueel niveau. En toen Degrelle midden januari 1943 zijn klinkende toespraak hield over ‘la germanité des Wallons’, begon hij deze stelling te steunen – wat leidde tot het vertrek van een woedende Robert Poulet uit de directie van Nouveau Journal. Vanaf dat moment, vanaf januari 1943, riep Colin op tot een federaal ‘Europees rijk’, maar dan wel één dat hiërarchisch zou zijn en gedomineerd zou worden door het nazistische Duitsland.

Op 14 april 1943 werd Paul Colin – beschouwd als de weliswaar meest getalenteerde exponent van de Franstalige intellectuele collaboratie, maar ook een informant van de vijand – doodgeschoten op het hoofdkantoor van zijn ‘Nouvelle Société d'Editions’ door een verontwaardigde jonge patriot en lid van het Front de l'Indépendance, Arnaud Fraiteur.