Asselbergs, Willem

Persoon
Joris Dedeurwaerder (2023, ongewijzigd), Joris Dedeurwaerder (1998, aanvulling)

Willem Asselberghs (1903-1968), ook bekend onder zijn pseudoniem Anton van Duinkerken, was hoogleraar taalkunde in Nijmegen. Hij ijverde voor de Vlaams-Nederlandse culturele integratie.

Volledige voornaam
Wilhelmus Johannes Maria Antonius
Pseudoniem
Antoon
Anton Van Duinkerken
d'Chesterton der Lage Landen
Alternatieve naam
Willem Jan Marie Anton
Geboorte
Bergen op Zoom, 2 januari 1903
Overlijden
Nijmegen, 27 juli 1968
Leestijd: 4 minuten

Verbleef in het seminarie, was ook een korte tijd in het missiehuis in Scheut, studeerde aan de Rooms-Katholieke Leergangen in Tilburg, werd journalist bij De Tijd en in 1940 bijzonder hoogleraar in de Vondelstudie in Leiden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verbleef Asselbergs enkele maanden als gijzelaar in Sint-Michielsgestel. Kort na de bevrijding onderwierp hij zich aan het tegen de Partij van de Arbeid gerichte Mandement van de Nederlandse bisschoppen. In 1948 werd hij hoogleraar in de kunstgeschiedenis aan de Maastrichtse Academie en in 1952 hoogleraar in de Nederlandse en de algemene letterkunde in Nijmegen. In 1949 werd hij benoemd tot erelid van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde
De Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde (KANTL, 1886) is een instelling die zich in de loop van haar geschiedenis heeft ingezet zowel voor taalculturele, -wetenschappeli... Lees meer
.

Asselbergs behoort tot de Noord-Nederlanders die in de 20ste eeuw groot aandeel hebben gehad in de groeiende Vlaams-Nederlandse culturele integratie. Hij was al vroeg vertrouwd met het Brabantse gebied over de landsgrenzen. In zijn jeugd maakte hij talrijke voettochten door het Belgische deel van het oude hertogdom Brabant, dat voor hem een eenheid had behouden. Latere reizen door de Zuidelijke Nederlanden, Frans-Vlaanderen Frans-Vlaanderen
Dit artikel belicht de belangstelling vanuit de Vlaamse beweging voor de Vlaamse cultuur in Noord-Frankrijk. Lees meer
inbegrepen, verdiepten zijn kennis van de Vlaamse steden, dorpen, abdijen, monumenten, musea, bibliotheken en pittoreske eigenaardigheden.

In zijn vroegste opstellen overheerst een met het Zuiden verwant levensgevoel: levenslust, ruimhartigheid, gemoedelijkheid en ook zin voor exuberante feestelijkheid dacht hij in Vlaanderen meer te vinden dan in het Noorden. In die zin huldigt hij in zijn beschouwingen over Rubens, Vondel, Felix Timmermans Timmermans, Felix
Felix Timmermans (1886-1947) is de auteur van een omvangrijk en veelgelezen oeuvre. Tot zijn bekendste romans horen Pallieter (1916) en Boerenpsalm (1935). Tijdens de Eerste Wereldoorlog ... Lees meer
de van levensvreugde stralende en pralende Zuid-Nederlandse mens. Onder invloed van het rooms-katholieke Kamerlid Hendrik Moller Moller, Hendrik
Hendrik Moller (1896-1940) was tussen 1900 en 1940 een van de voornaamste culturele voormannen in het katholieke volksdeel van Nederland. Via onderwijsvernieuwing, studentenverenigingen ... Lees meer
voelde hij bovendien als cultureel Groot-Nederland Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer
er én als katholiek grote waardering voor de artistiek-religieuze rijkdom van de Nederlandse literatuur Literatuur
De literatuur heeft een cruciale rol gespeeld in het ontstaan van de Vlaamse ontvoogdingsstrijd en ook in de daaropvolgende fasen van de Vlaamse natiewording zijn schrijvers vaak richting... Lees meer
, die tot in de 17de eeuw hoofdzakelijk in Vlaanderen te situeren is. Zijn essays over de dichters van de Middeleeuwen en de Contrareformatie willen vooral het Noorden bekeren tot een verruiming van het nationale bewustzijn en een ruimer, meer algemeen-Nederlands inzicht in de literatuurgeschiedenis.

De algemeen-Nederlandse gerichtheid van het mee door hem gestichte tijdschrift De Gemeenschap (1925-1941) werd grotendeels door hem geïnspireerd. Zijn gedichten uit die jaren tonen de invloed van het Vlaamse humanitair expressionisme. Opvoeding, ruimhartigheid, historisch besef brachten hem ertoe te verkondigen dat de verlevendiging van het besef van historische eenheid "de roeping van de hedendaagse Nederlander" is.

Als militant verdediger van het Groot-Nederlandse cultuurideaal bestreed hij subnationale bewustzijnsbeperking: enerzijds de beslotenheid van "gehalveerde cultuur onder Hollandse hegemonie", anderzijds elk Vlaams particularisme Particularisme
Lees meer
. Op politiek gebied maande hij tot voorzichtigheid. Toch voorspelde hij dat de culturele toenadering politieke gevolgen zou hebben. Hij ried de politieke flamingant Flamingant
Flamingantisme is een term die met verschillende betekenissen wordt toegekend aan actoren binnen de Vlaamse beweging en het Vlaams nationalisme. Lees meer
en "omzichtige voorlichting" in Nederland aan. Helemaal akkoord met de gedragslijn die Jozef Alberdingk Thijm Alberdingk Thijm, Jozef
Jozef Alberdingk Thijm (1820-1889) was voortrekker van de katholieke emancipatie in Nederland en een veelzijdig man: handelaar, uitgever, architectuur- en kunstcriticus, kenner van de mid... Lees meer
op de Nederlandse congressen Nederlandse Congressen
De Nederlandse Congressen waren gemeenschappelijke (culturele) ontmoetingen van Vlamingen en Nederlanders in Vlaanderen en Nederland die met onderbrekingen werden georganiseerd sinds 1849... Lees meer
en elders had aangenomen wilde hij zich niet in de Vlaams-Belgische politieke twisten mengen of er zich over uitspreken. Wel trad hij veelvuldig in Vlaanderen op als spreker, onder andere voor de Volksuniversiteit Herman van den Reeck Volksuniversiteit Herman Van den Reeck
Volksuniversiteit Herman van den Reeck (1928-1940) was een in Antwerpen en Mechelen gevestigde Vlaams-nationalistische organisatie die voordrachten en filmavonden inrichtte en brochures p... Lees meer
, en werkte hij mee aan Dietsche Warande en Belfort Dietsche Warande en Belfort
Dietsche Warande en Belfort was een Vlaams tijdschrift voor literatuur- en geestesleven. Het ontstond in 1900 door de samensmelting van de tijdschriften Dietsche Warande en Het Belfort.... Lees meer
. Als briljant redenaar en geestig improvisator heeft hij in honderden toespraken opgewekt tot samenhorigheidsgevoel en blijk gegeven van grondige kennis van Vlaanderens cultuurgeschiedenis, gevoeligheden en taal. In De Tijd en Elseviers Weekblad en in talrijke tijdschriften, ook Vlaamse, vroeg hij voortdurend aandacht voor Zuid-Nederlandse literatuur en geestesleven. Zijn in boekvorm verschenen studies over Vlaamse auteurs, zijn inbreng in de uitvoering van het Belgisch-Nederlands Cultureel Verdrag Belgisch-Nederlands Cultureel Verdrag
Het Belgisch-Nederlands Cultureel Verdrag regelde van 1946 tot 1995 de politieke en ambtelijke samenwerking tussen enerzijds Nederland en anderzijds België, en vooral Vlaanderen. Lees meer
en zijn stimulerend voorzitterschap van de Algemene Conferentie der Nederlandse Letteren Algemene Conferentie der Nederlandse Letteren
De Algemene Conferentie der Nederlandse Letteren was een jaarlijkse conferentie, van 1951 tot 1983 belegd om de culturele contacten tussen Nederland en Vlaanderen te bevorderen. Lees meer
bewijzen zijn geëngageerde belangstelling voor Vlaanderen en voor de culturele integratie.

De Leuvense universiteit verleende de nog jonge, maar gezagsgetrouwe katholieke publicist Asselbergs, die als een fel tegenstander van het nationaal-socialisme en van het antisemitisme Antisemitisme
Lees meer
naar voren was getreden, al in 1937 een eredoctoraat, tegelijk met Maria Belpaire Belpaire, Marie-Elisabeth
Marie-Elisabeth Belpaire (1853-1948) was een welgestelde Vlaamsgezinde auteur die verschillende projecten realiseerde ter promotie van de literatuur (zoals het tijdschrift Dietsche Warand... Lees meer
, Gerard Brom, Stijn Streuvels Lateur, Frank
Lees meer
en Cyriel Verschaeve Verschaeve, Cyriel
Cyriel Verschaeve (1874-1949) was een West-Vlaamse priester, literair auteur, kunstbeschouwer en publicist, die bekend werd als icoon van de Frontbeweging en het opkomende Vlaams-national... Lees meer
: een huldebetoon dat duidelijk een signaal was dat het Belgische episcopaat enerzijds instemde met het streven naar een herstel van de politieke eenheid onder de Vlaamsgezinde katholieken en anderzijds niet zonder bezorgdheid tegen bepaalde toenaderingen tussen Vlaamse en Duitse intellectuelen aankeek.

In 1943 behoorde Asselbergs tot een groep Noord-Nederlanders die in illegale bijeenkomsten in Amsterdam van gedachten wisselden over de toekomst van Vlaanderen en Nederland Nederland
Nederland is met Vlaanderen verbonden door de economische infrastructuur, de taal en de geschiedenis. Vanaf eind 18de eeuw kreeg die verbondenheid in taal en cultuur op uiteenlopende mani... Lees meer
na de nederlaag van het nationaal-socialistische Duitsland. Uit de besprekingen groeide de Nederlands-Vlaamse Vereniging Noord en Zuid Nederlands-Vlaamse Vereniging Noord en Zuid
De Nederlands-Vlaamse Vereniging Noord en Zuid ontstond in 1943, toen een aantal Nederlanders, onder wie oud-leden van de Dietsche Bond (DB) en het Dietsch Studentenverbond (DSV), in Amst... Lees meer
, waarvan Asselbergs in 1945 voorzittter werd van de afdeling Amsterdam en in 1947 voorzitter van het overkoepelend bestuur.

Werken

– Hedendaagse ketterijen, 1929.
– Groot-Nederland en wij, 1931.
– Het christendom bedreigd door rassenwaan en jodenhaat, 1936.
– Verscheurde christenheid, 1937.
– Guido Gezelle, 1958.
– Vlamingen, 1960.
– Brabantse herinneringen, 1964.

Literatuur

– P. Brachin, Anton van Duinkerken, 1971.
– A. Westerlinck, 'Anton van Duinkerken, een boventijdelijk talent in onmin met zijn tijd', in Dietsche Warande en Belfort, jg. 108, nr. 1-4 (1963).
– A. Roes, Anton van Duinkerken 1903-1968, 1983.
– Th. Kroon, Een schaduw die verschuift: leven en werk van de jonge Anton van Duinkerken, 1984.
– R. Vanlandschoot, 'Het Leuvense eredoctoraat van 1937. Verschaeve en de Katholieke Universiteit van Leuven in de late jaren dertig', in Verschaeviana (1993), p. 17-130.

Suggestie doorgeven

1973: Albert Westerlinck (pdf)

1998: Joris Dedeurwaerder (pdf)

2023: Joris Dedeurwaerder

Databanken

Inhoudstafel