Het Overzicht

Tijdschrift gewijd aan kunst, letteren, mensheid, cultuur en politiek; verscheen aanvankelijk halfmaandelijks, later maandelijks en ten slotte zeer onregelmatig (juni 1921-februari 1925).

Het tijdschrift werd opgericht door Ferdinand Berckelaers Seuphor, Michel
Michel Seuphor (1901-1999) was een schrijver en graficus, die vooral naam maakte met zijn studies over abstracte kunst. Als grafisch kunstenaar verwierf hij zelf enige faam met zijn ‘lacu... Lees meer (pseudoniem: Michel Seuphor) en Geert Pijnenburg Pynenburg, Geert
Geert Pynenburg (1896-1980) was een schrijver en dichter. Als flamingant en aanhanger van August Borms kwam hij tijdens en na de Eerste Wereldoorlog geregeld in conflict met de overheid. ... Lees meer (pseudoniem: Geert Grub), die tot 1922 als hoofdredacteurs fungeerden. Dan werd Pijnenburg vervangen door Jozef Peeters. Deze wisseling toonde de verschuiving aan in de waardeschaal en in de belangstellingspunten van Het Overzicht. In de eerste fase wilde het tijdschrift vooral "Vlaams" zijn, vanuit een "sterk denkend nationalisme", en ervan uitgaand dat "het zelf-zijn van ons volk ligt op de rechte weg naar internationalisme". In de eerste twee jaargangen werd het Vlaams-nationalisme geanalyseerd en gedefinieerd, in de context van een internationale wereldorde, en met een uitgesproken Europese dimensie. De Vlaams-nationale strijd was "een voorbereiding op de Europese revolutie van het jaar 2000". In de geest van Herman van den Reeck Van den Reeck, Herman
Herman van den Reeck (1901-1920) was een Vlaamsgezinde links-radicale student, die zich van 1916 tot zijn overlijden in 1920 engageerde in de activistische jongerenbeweging. Toen Van den ... Lees meer was de Vlaamse strijd tegen het franskiljonisme Franskiljon
'Franskiljon' is in het traditionele flamingantische discours de benaming van een voorstander en bevorderaar van de verfransing in Vlaanderen. Het begrip kenmerkt iemand die overtuigd is ... Lees meer een "klassenstrijd", die zonder het proletariaat niet kon.

Het Overzicht wilde echter niet het tijdschrift zijn van een politieke partij of vereniging. Het initiatief kwam van een kleine groep Vlamingen, wars van ieder "apriorisme". De kunstenaars en geleerden werden aangespoord om zich te verenigen en zich in te zetten voor de grote zaak: Vlaanderen en de hele samenleving. In het tijdschrift publiceerden Victor-Jozef Brunclair Brunclair, Victor
Victor J. Brunclair (1899-1944) was een avant-gardistische schrijver en journalist, die behoorde tot de groep rond Paul van Ostaijen. Hij ging de geschiedenis in als een van de weinige Vl... Lees meer , Gaston Burssens Burssens, Gaston
Gaston Burssens (1896-1965) was een dichter en prozaïst. Tijdens de Eerste Wereldoorlog maakte hij zowel politiek als artistiek deel uit van het activisme. Burssens was voorzitter en best... Lees meer , Jan Grauls Grauls, Jan
Jan Grauls (1887-1960) was een ambtenaar en taalkundige afkomstig uit Hasselt. Tijdens de Tweede Wereldoorlog oefende hij achtereenvolgens de ambten uit van provinciegouverneur van Antwer... Lees meer , Paul van Ostaijen Van Ostaijen, Paul
Paul van Ostaijen (1896-1928) was een schrijver die met zijn poëzie, proza en kritische werk grote invloed heeft uitgeoefend op de Nederlandstalige literatuur. Zijn zoektocht naar een nie... Lees meer , Lode Zielens Zielens, Lode
Lode Zielens (1901-1944) was reporter voor het socialistische dagblad De Volksgazet, volksschrijver én romanvernieuwer, auteur van sociaal en politiek geëngageerd werk. Lees meer , Hubert Melis Melis, Hubert
Hubert Melis (1872-1949) was een Vlaamse auteur en ambtenaar. Hij was van 1895 tot 1918 ambtenaar bij de stad Antwerpen, waarna hij werd geschorst op beschuldiging van activisme. Lees meer , Wies Moens Moens, Wies
Lees meer , Herman Vos Vos, Herman
Herman Vos (1889-1952) engageerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog in het activisme. Vanaf 1925 was hij parlementslid voor de Frontpartij. Toen het Vlaams-nationalisme zich in de jaren... Lees meer en anderen.

Het Overzicht baadde – zoals andere pas geboren cultureel-maatschappelijke tijdschriften – in een pessimistische cultuurvisie (vergelijk Ter Waarheid en Ruimte Ruimte
Lees meer ). De westerse beschaving bevond zich in volle crisis, "ploetert in decadentie". Dit algemeen cultuurpessimisme werd nog versterkt door de uitgesproken antipolitieke sfeer, eigen aan de naoorlogse V.B. 'Kultuur' en 'Politiek' waren twee onverzoenbare begrippen. En de Belgische politiek werkte ont-Nederlandsend en verfransend.

Toch ontwaarde Het Overzicht nieuw leven en moest de chaos wijken voor "open ruimte". De weg daarheen? Zelfverloochening en een sterk "individualisme". Origineel en belangrijk was de bijdrage van Berckelaers tot de internationalisering van de Vlaamse ontvoogdingsstrijd. "Het postulaat der Westerse beschaving ligt in haar rijpheid tot internationalisering der volken en tot individualistische opvoeding van de mens."

Berckelaers nam de verdediging van de moderne kunst op zich, maar het was Peeters die Het Overzicht zijn artistieke stempel gaf. Hij relativeerde de term "gemeenschapskunst" en hanteerde vaak de naam "constructivisme". De internationale kunstwereld werkte massaal mee: Tzara, Prampolini, Dermée, Malespine, Kandinsky, Delaunay, Walden, Gleizes, Léger, Schwitters, Gris, Picasso, Kassak, Berlage. Men bleef er in Vlaanderen blind voor, net als voor het werk der Vlaamse medewerkers, waartoe onder anderen V. Servranckx, Paul Joostens, Van Ostaijen, Karel Maes en Burssens behoorden, naast Peeters en Berckelaers zelf.