Pynenburg, Geert

Persoon
Manu Van der Aa (2023, herwerking), Nele Bracke (1998)

Geert Pynenburg (1896-1980) was een schrijver en dichter. Als flamingant en aanhanger van August Borms kwam hij tijdens en na de Eerste Wereldoorlog geregeld in conflict met de overheid. Na de Tweede Wereldoorlog was hij vooral actief als pamflettist.

Volledige voornaam
Gerardus
Pseudoniem
Geert Grub
Emilie
H. Hopst
Alternatieve naam
Geert Pijnenburg
Geboorte
Turnhout, 24 augustus 1896
Overlijden
Kapellen, 12 juli 1980
Leestijd: 4 minuten

Geert Pynenburg volgde middelbaar onderwijs aan het Klein Seminarie van Hoogstraten Klein Seminarie van Hoogstraten
Het Klein Seminarie van Hoogstraten (1835) kende tot na de Tweede Wereldoorlog een prominente Vlaamsgezinde scholierenbeweging. Lees meer
, waar hij naar eigen zeggen kennismaakte met het flamingantisme. Hij verliet de school in 1907 en oefende daarna allerhande beroepen uit: bakkershulp, vastgoedverkoper, vertegenwoordiger, graanmakelaar en caféuitbater.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer
werd Pynenburg in de zomer van 1915 door de Duitse bezetter gearresteerd omdat hij als dienstplichtige zich niet geregeld ter controle had aangemeld. Hij werd veroordeeld tot drie maanden gevangenschap. Na zijn vrijlating nam de Vlaams-nationalistische voorman en activist August Borms Borms, August
August Borms (1878-1946) speelde een prominente rol in de activistische collaboratie tijdens de Eerste Wereldoorlog en groeide nadien uit tot hét symbool van de amnestiebeweging, die een ... Lees meer
hem onder de vleugels en hielp hem aan een baan bij het Vlaams Propagandabureel. Samen met de activistische dichter Paul van Ostaijen Van Ostaijen, Paul
Paul van Ostaijen (1896-1928) was een schrijver die met zijn poëzie, proza en kritische werk grote invloed heeft uitgeoefend op de Nederlandstalige literatuur. Zijn zoektocht naar een nie... Lees meer
nam hij in september 1917 deel aan een protestmanifestatie tegen kardinaal Désiré Mercier Mercier, Désiré
Désiré Mercier (1851-1926) was van 1906 tot 1926 de kardinaal-aartsbisschop van het aarts­bisdom Mechelen. Hij was een vurig propagandist van het Belgisch patriottisme en leefde tijdens ... Lees meer
, symbool van het Belgisch patriottisme, aan de Antwerpse Sint-Joriskerk. Pynenburg deelde er strooibriefjes uit waarin de heilige Lutgardis, patrones van de Dietse gouwen, om een Vlaamse aartsbisschop gevraagd werd. Hij werd opgepakt, maar pas na de oorlog in beroep veroordeeld tot drie maanden cel en een geldboete. Hij kon genieten van de amnestiemaatregel voor licht gestraften en kwam na drie weken vrij.

Begin 1918 verscheen zijn eerste dichtbundel Zelf-vervloeking. In het woord vooraf schreef hij dat hij hoopte bij te dragen aan de heerlijke toekomst die Vlaanderen wacht ‘vooral nu Vlaanderen zelfstandig een Staat is voor wie de redenen tot oorlog der Belgiese regering niet bestaan’.

Toen Borms kort na de oorlog wegens zijn activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer
werd opgepakt, organiseerde Pynenburg het protest tegen diens arrestatie. Deze activiteiten leidden tot een nieuwe aanhouding door de geheime dienst van de staatsveiligheid. Na zes weken werd hij vrijgelaten. Pynenburg gaf in 1973 zijn versie van de feiten in De grote verrader was een kleine garnaal.

Pynenburg werkte mee aan het activistische tijdschrift Ons Land en het activistische studententijdschriftje Roeland van de beginnende dichter Fernand Berckelaers Seuphor, Michel
Michel Seuphor (1901-1999) was een schrijver en graficus, die vooral naam maakte met zijn studies over abstracte kunst. Als grafisch kunstenaar verwierf hij zelf enige faam met zijn ‘lacu... Lees meer
, die later naam zou maken onder het pseudoniem Michel Seuphor. Hij richtte zelf verschillende tijdschriften op: in 1919 Staatsgevaarlik Staatsgevaarlik
Lees meer
(samen met Mark Tralbaut Tralbaut, Mark
Mark Edo Tralbaut (1902-1976), operazanger en Van Gogh-kenner, vond als adolescent aansluiting bij het radicaal-links geïnspireerde activisme van De Goedendag en Lode Craeybeckx. Na de oo... Lees meer
); in 1921 Het Overzicht Het Overzicht
Lees meer
(samen met Berckelaers) en in 1936 Getuigenis (samen met Victor J. Brunclair Brunclair, Victor
Victor J. Brunclair (1899-1944) was een avant-gardistische schrijver en journalist, die behoorde tot de groep rond Paul van Ostaijen. Hij ging de geschiedenis in als een van de weinige Vl... Lees meer
).

In 1924 verscheen zijn dichtbundel Apostel. Verzen aan en over Dr. Aug. Borms, waarvan een deel van de opbrengst naar het Martelaarsfonds Martelaarsfonds
Het Martelaarsfonds werd vlak na de Eerste Wereldoorlog opgericht ter ondersteuning van de activisten. Het fonds bood materiële hulp en pleitte voor een zachter gevangenisregime. Maria de... Lees meer
en de Amnestiewerking zou gaan (zie Amnestie Amnestie
Lees meer
). Tijdens de jaren twintig was hij politiek actief in de Algemeen Groot-Nederlandse Bond en was hij secretaris van de Vlaamse Nationale Partij Vlaamsch-Nationale Partij (1926-1932)
De Vlaamsch-Nationale Partij (1926-1932) werd in Gent opgericht door Boudewijn Maes. Ze ijverde voor een zelfstandig Vlaanderen als aanloop naar een Dietse statenbond. Electoraal wist de... Lees meer
bij de Bormsverkiezing Bormsverkiezing
De Bormsverkiezing – de verkiezing van de onverkiesbare, in de gevangenis verblijvende ex-activist August Borms tot Kamerlid bij tussentijdse verkiezingen in 1929 – was een politiek feit ... Lees meer
van 1928.

Tijdens de jaren 30 wierp hij zich op als voorvechter van de seksuele bevrijding en publiceerde onder de naam Vlaamse Stichting voor Sexuele Wetenschappen, Onderzoek en Voorlichting (S.W.O.V.) pamfletten over onder andere homoseksualiteit, voorbehoedsmiddelen, geslachtsziekten en prostitutie. Hij spiegelde zich aan Duitse en Nederlandse seksuologen als Magnus Hirschfeld en Theodoor Hendrik van de Velde van wie hij de ideeën populariseerde. Hij profileerde zich ook als enthousiast beoefenaar van het nudisme.

In de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer
kreeg hij als gestrafte activist eerherstel en een schadevergoeding van de Bormscommissie Bormscommissie
De Bormscommissie was een commissie die tijdens de Tweede Wereldoorlog schadevergoedingen uitkeerde aan door de Belgische overheid gestrafte activisten van de Eerste Wereldoorlog. Lees meer
. Na de oorlog moest hij die terugbetalen en verloor hij zijn burgerrechten. Bijgevolg kon hij ook niet rekenen op een vergoeding van de oorlogsschade door een V2 aan zijn huis in Heide-Kalmthout, het zogenaamde ‘Melkhuisje’ dat hij ook een tijdje als café uitbaatte.

Pynenburg publiceerde, vaak onder het pseudoniem Geert Grub, tot op hoge leeftijd talrijke pamfletten over kunst Kunst
Lees meer
, politieke en ethische onderwerpen, waarin hij diverse vormen van onrecht aankloeg, naast dichtbundels en romans. Bijna al zijn publicaties verschenen bij zijn eigen uitgeverijtje Dienen.

Werken

– Zelf-vervloeking. Gedicht in zes delen en een voorvers, en enkele verzen voor vrede, 1917.
– Apostel. Verzen aan en over Dr. Aug. Borms, 1924.
– (pseudoniem: Geert Grub), De grote verrader was een kleine garnaal. (Rond en over Dr. Aug. Borms), 1973.

Literatuur

– D. Janssen, Een vreemde vogel wordt weldra vijfenzeventig, of een proficiat voor Geert Grub, in: Het Belang van Limburg, 22 juli 1971.
– G. Pijnenburg, Het overzicht, vijftig jaar later, in: Gazet van Antwerpen, 10 augustus 1971.
– V. van Saarloos, Bij de tachtigste verjaardag van Geert Grub. Een echte mens van goede wil, in: De Rode Vaan, 19 augustus 1976.
– J. Schepens, Geert Pijnenburg (Grub), in: Kruispunt-Sumier, september 1978, pp. 13-24.
– Amnestie, het schandelijk staatsdossier. Interview, in: Wij, 20 december 1979.
– M. Sertyn, Avondlandstemming bij de jonge avant-garde in Vlaanderen na 1918: inspiratiebroon voor purito-flaminganten en marginale wereldverbeteraars, in: BTNG, jg. 5, 1974, nr. 3-4, pp. 547-580.
– E. Peeters, De beloften van het lichaam. Een geschiedenis van de natuurlijk levenswijze in België, 1890-1940, 2008.
– M. van der Aa, ‘De kleine garnaal: Geert Pynenburg’. In: Zacht Lawijd, jg. 9, 2010, nr. 2, pp. 32-55.

Suggestie doorgeven

1975: Eugeen De Bock / Gaston Durnez (pdf)

1998: Nele Bracke

2023: Manu Van der Aa

Databanken

Inhoudstafel