Bonten, Lode

Persoon
Luc Vandeweyer (2023, aanvulling), Luc Vandeweyer (1998)

Lode Bonten (1906-1975) wordt beschouwd als de eerste dienstweigeraar vanwege Vlaamsgezinde motieven. In de jaren 1930 engageerde hij zich in het VNV en tijdens de Tweede Wereldoorlog stapte hij in de (militaire) collaboratie, waarvoor hij na de oorlog bij verstek ter dood veroordeeld werd.

Volledige voornaam
Corneel Lodewijk
Geboorte
Merksem, 23 september 1906
Overlijden
Schoten, 5 januari 1975
Leestijd: 4 minuten

Lode Bonten was lid van de Antwerpse Vlaamsch-Nationale Wacht Vlaamsch-Nationale Wachten
De Vlaamsch-Nationale Wacht(en) waren Vlaams-nationale groeperingen die in de jaren 20 voornamelijk in Antwerpen manifestaties beschermden en propagandistische meetings organiseerden. ... Lees meer
, die de militanten van Het Vlaamsche Front Het Vlaamsche Front
Het Vlaamsche Front was een Vlaams-nationalistische partij, die werd opgericht in 1919 en ook bekend stond onder de couranter gebruikte officieuze benaming Frontpartij. Gesticht als een ... Lees meer
groepeerde.

Pionier in de dienstweigeringsbeweging

In 1926 werd hij opgeroepen voor legerdienst, maar hij had een buikvliesontsteking en werd weer naar huis gestuurd. In de loop van 1928 voerde Bonten tijdens de parlementaire bespreking van de taalwet op het leger Leger
Lees meer
actie tegen de Katholieke Vlaamsche Kamergroep, die het ontwerp in Vlaamsgezinde zin wilde aanpassen. Kort daarna werd Bonten weer opgeroepen voor legerdienst. In een schrijven aan de minister van landsverdediging kondigde hij aan geen enkel Franstalig bevel te zullen uitvoeren. Op 29 oktober 1928, twee dagen voor de taalwet in de Senaat werd aanvaard, weigerde Bonten in de kazerne een eentalig Frans etiket op zijn kast te plakken. Zijn carrière als dienstplichtige was van korte duur, aangezien hij na een week op medische gronden werd afgekeurd.

Desondanks kan Bonten worden beschouwd als de eerste dienstweigeraar Dienstweigering
Van het eind van de jaren 1920 tot het midden van de jaren 1930 weigerden een aantal Vlaamse jongeren hun militaire dienstplicht te vervullen uit protest tegen de taalverhoudingen in Belg... Lees meer
met Vlaamsgezinde motieven. Bonten vond daarna aansluiting bij de Vlaamsche Legercommissie Vlaamsch Legercomiteit
Het Vlaamsch Legercomiteit (1909-1913) en de Vlaamsche Legercommissie (1927-1928) kwamen op voor de wettelijke vernederlandsing van het leger. Lees meer
. In 1929 gaf een van de leden, priester Eugeen van de Perre Van de Perre, Eugeen
Eugeen van de Perre (1876-1952) was onderpastoor van de Antwerpse Heilig Hartparochie. Hij zette zich na de Eerste en de Tweede Wereldoorlog in voor getroffenen door de repressie. Lees meer
, een brochure uit: Lode Bonten en zijn wedervaren in het leger. Aan de hand daarvan stelde Herman Vos Vos, Herman
Herman Vos (1889-1952) engageerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog in het activisme. Vanaf 1925 was hij parlementslid voor de Frontpartij. Toen het Vlaams-nationalisme zich in de jaren... Lees meer
op 3 mei 1929 in De Schelde De Schelde (1919-1936)
Lees meer
de vraag of ter gelegenheid van het Belgische eeuwfeest in 1930 niet een brede agitatie op touw kon worden gezet om alle Vlaamsgezinde dienstplichtigen aan te sporen om te weigeren Franstalige bevelen op te volgen. Bonten zou ook daarna nog betrokken blijven bij de Vlaamsche Legercommissie, maar die had haar slagkracht in 1930 al goeddeels verloren.

VNV-engagement en collaboratie

Nadien bleef Bonten actief in de Vlaamsch-Nationale Wacht van Antwerpen-Zuid en als bestuurslid van de Vlaamsch Nationale Zangfeesten Vlaamsch Nationale Zangfeesten
Lees meer
. Hij trad later toe tot het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer
(VNV) en droeg het uniform van de militie, de Grijze Brigade, waarmee hij een reis naar nazi-Duitsland maakte. Hij werd nog voor de Duitse inval een agent van de Duitse Abwehr. Hij was bevriend met Jules de Hen, een van de leiders van de jeugdorganisatie van het VNV die tijdens de mobilisatie voor Duitsland radio Radio
Lees meer
-uitzendingen verzorgde om de Belgische soldaten tot desertie aan te sporen. Hij had ook banden met Maurits Meert. Deze laatste was de zoon van de vooraanstaande activist Leo Meert Meert, Leo
Leo Meert (1880-1963) was tijdens de Eerste Wereldoorlog een leider van het unionistische activisme. Ook had hij de leiding over Kolenverdeeling voor Vlaanderen. Lees meer
en woonde sinds 1920 in Duitsland. Hij werd eveneens een agent van de Abwehr en moest de komende bezetting van België en Nederland helpen voorbereiden

Na de Duitse invasie stapte Bonten meteen in de collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer
en werd gedurende twee maanden lid van de Algemeene-SS Vlaanderen Algemeene-SS Vlaanderen
De SS-Vlaanderen was een collaborerende militie tijdens de Tweede Wereldoorlog, die deel uitmaakte van de Duitse SS. Ze ijverde voor de aanhechting van Vlaanderen bij Duitsland. Lees meer
, waar hij de administratie van de lidgelden moet bijhouden. In september 1941 trad hij in dienst bij het Vlaamsch Legioen Vlaamsch Legioen
Het Vlaamsch Legioen (1941-1943) was een Vlaamse eenheid aan het oostfront tijdens de Tweede Wereldoorlog, die deel uitmaakte van de Waffen-SS. Lees meer
. Daardoor eindigde zijn contract als bediende bij Gevaert n.v. Tijdens zijn verblijf aan het Oostfront toonde hij geen bezwaar tegen het opvolgen van Duitse bevelen. Hij werd na enige tijd Kriegsberichter en ingeschakeld in de Duitse propaganda.

Na de oorlog werd hij op 24 januari 1946 in Antwerpen ter dood veroordeeld. Hij zag zijn straf nadien tot twintig jaar gevangenschap herleid, maar ontsnapte uit het interneringskamp te Beverlo. Na een jarenlang verblijf in Spanje keerde hij terug naar Antwerpen.

Literatuur

– A.E. Eyckerman, De Vlaamse dienstweigeraars tussen de twee wereldoorlogen, in: Vlaams Archief: Jaarboek Vlaamse Beweging 1987, 1987, pp. 239-257.
– E. van Neygen, Wegbereiders. Portretten van Vlaamse pacifisten, 1990.
– R. Boijen, De taalwetgeving in het Belgische leger (1830-1940), 1992.
– L. Vandeweyer, Katholieke vredesactie in een bedreigd België (1914-1963), in: R. Burgraeve, J. de Tavernier en L. Vandeweyer (red.), Van rechtvaardige oorlog naar rechtvaardige vrede. Katholieken tussen militarisme en pacifisme in historisch-theologisch perspectief, (KADOC-studies, nr. 15, 1993), pp. 113-149.
– E. Verhoeyen, De Duitse Abwehr in België (september 1939-mei 1940) (Deel 1), in: Belgisch Tijdschrift voor Militaire geschiedenis, jg. 30, 1993, nr. 3, september, pp. 183-198.
– F. Seberechts en F.J. Verdoodt, Leven in twee werelden. Belgische collaborateurs en de diaspora na de Tweede Wereldoorlog, Leuven, 2009.

Suggestie doorgeven

1973: Albert Eyckerman (pdf)

1998: Luc Vandeweyer (pdf)

2023: Luc Vandeweyer

Databanken

Inhoudstafel