Vlaamsch-Nationale Wachten

Vanaf de jaren 1920 ontstonden voornamelijk in Antwerpen tientallen groeperingen van jonge mannen die tijdens betogingen en allerhande Vlaams-nationale manifestaties optraden met een knuppel en een zwarte flat. Later organiseerden ze ook zelf propagandistische meetings ter verspreiding van het Vlaams-nationale gedachtegoed.

De Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer en de vervolging van het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer waren twee belangrijke ervaringen in het ontstaan van de wachten. De Vlaams-nationale overtuiging verspreidde zich tijdens en na de oorlog en de oud-strijders gaven sterke impulsen aan de wachten. Door de vervolging van het activisme ontstond bovendien het gevoel dat het Vlaams-nationalisme niet enkel uitgedragen, maar ook beschermd moest worden.

De werking en organisatie van de wachten was aanvankelijk veelal verspreid en bestond uit verschillende kleine groepen. De Vlaamsch-Nationale Wacht Antwerpen-Noord, ontstaan in 1923, was met 200 à 300 leden veruit de grootste van de wachten.

Pogingen tot overkoepeling

Na enkele jaren waren meerdere groepen in werking en ontstond het verlangen om tot eenheid en bundeling te komen. Zo kwam onder impuls van Hendrik Tanrez Tanrez, Hendrik
Hendrik Tanrez (1894-1963) was tijdens WOI betrokken bij het activisme in Brussel. Daarna was hij actief in de Frontpartij, nog later in de collaboratie en in de Vlaamse Concentratie. ... Lees meer in 1925 een Landelijk Verbond van Vlaamsch Nationale Wachten tot stand. Dit verbond gaf een brochure uit waarin het pleitte voor een zelfstandig Vlaanderen en zich afzette tegen de ‘Bondsstaat België’ en het ‘Vlaamsch-Belgicisme’. Het Verbond voorzag een breuk van de jongeren met het volgens hen oude flamingantisme Flamingant
Flamingantisme is een term die met verschillende betekenissen wordt toegekend aan actoren binnen de Vlaamse beweging en het Vlaams nationalisme. Lees meer , in de richting van een groter radicalisme. Het wilde zo een antwoord formuleren op de parlementaire onmacht van de Vlaamse beweging. Dit initiatief, dat in 1926 werd omgedoopt tot Vlaamsch Nationaal Jeugdverbond, hield amper een jaar stand. In feite was het Verbond een zeer losse federatie zonder werkelijk centraal gezag en had het meer weg van een papieren organisatie dan van een radicale beweging. De plaatselijke afdelingen vormden vrij vaak de knok- en propagandaploegen van de arrondissementele partijorganisaties.

Twee jaar later volgde een nieuwe poging tot overkoepeling. Er werd een Algemeen Vlaamsch Nationaal Jeugdverbond Algemeen Vlaamsch Nationaal Jeugdverbond
Het Algemeen Vlaamsch Nationaal Jeugdverbond (AVNJ) was een Vlaams-nationalistische jeugdbeweging en militie ontstaan in 1928. Van 1934 tot 1941 was het de jeugdbeweging van het Vlaamsch ... Lees meer opgericht met Jan van Hoogten Van Hoogten, Jan
Jan van Hoogten (1900-1994) was actief in de Frontpartij en het VNV. Ook richtte hij het Algemeen Vlaamsch Nationaal Jeugdverbond op. Tijdens de Tweede Wereldoorlog stapte hij in de colla... Lees meer als voorzitter. Deze organisatie kende drie departementen: Financiën, Defensie ( Vlaamsch Verweer Vlaamsch Verweer
Vlaamsch (Nationaal) Verweer was een Vlaams-nationale militantengroep (1929-1933), die werd opgericht in de schoot van het Algemeen Vlaamsch Nationaal Jeugdverbond en in 1933 opging in d... Lees meer ) en het secretariaat. Het Vlaamsch Verweer was volgens historicus Jan Creve het eerste echte Vlaams-nationaal verweerkorps. Het groepeerde wachters uit de diverse Vlaamsche Wachten en stond onder de rechtstreekse leiding van het Jeugdverbond. Waar het eerst enkel te Antwerpen optrad, zouden er later ook groepen ontstaan in andere provincies. Het oprichten van een dergelijk verweerkorps was een radicale en in eigen ogen revolutionaire daad, weg van de ‘parlementaire flikflooierijen’. Het kwam meerdere malen tot hardhandige conflicten met het Nationaal Legioen van Paul Hoornaert.

Propagandistische bedrijvigheid

Naast de vorming van een verweerkorps organiseerde het AVNJ vooral veel meetings. Dit was een veel minder radicale activiteit en sloot aan bij de traditie van de vooroorlogse Vlaamse beweging en bijvoorbeeld de Groeningerwacht Groeningerwachten
De Groeningerwacht was een Vlaamsgezinde jongemannenvereniging, opgericht op 11 juli 1909 en ontbonden bij het einde van de Eerste Wereldoorlog. De organisatie stapte mee in het activisme... Lees meer . De belangrijkste bijdrage van het AVNJ was op propagandistisch vlak en de verspreiding van het Vlaams-nationalistische en Groot-Nederlandse Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer gedachtegoed (ook in het eigen tijdschrift Jong Nederland Jong Nederland
Jong Nederland was van 1930 tot 1936 het ledenblad van het Algemeen Vlaamsch Nationaal Jeugdverbond. Lees meer ). Naast de wachten behoorden bijvoorbeeld ook culturele organisaties als studie- en toneelkringen tot het verbond. In de meetings werd aandacht besteed aan bijvoorbeeld de vervlaamsing van de Gentse hogeschool en amnestie Amnestie
Lees meer . De propagandistische werking piekte rond het eeuwfeest van België en draaide toen quasi volledig rond het fenomeen van de Vlaamse dienstweigeraars Dienstweigering
Van het eind van de jaren 1920 tot het midden van de jaren 1930 weigerden een aantal Vlaamse jongeren hun militaire dienstplicht te vervullen uit protest tegen de taalverhoudingen in Belg... Lees meer , zoals Lode Bonten Bonten, Lode
Lode Bonten (1906-1975) wordt beschouwd als de eerste dienstweigeraar vanwege Vlaamsgezinde motieven. In de jaren 1930 engageerde hij zich in het VNV en tijdens de Tweede Wereldoorlog sta... Lees meer en Joris de Leeuw De Leeuw, Joris
Lees meer . Het anti-militarisme in deze beweging was er evenwel door de Belgische militaire omkadering. Het betrof geen dienstweigering vanwege pacifistische overtuiging en de militaristische aanpak werd voor Vlaanderen zelfs als de juiste strategie gezien.

Splitsingen en opslorpingen

Ondanks de wens om eenheid te brengen zou het AVNJ toch een los verband blijven en te maken krijgen met halve en hele afsplitsingen. In 1930 was er een belangrijke scheuring door de oprichting van de Vlaamsche Militie Vlaamsche Militie
Lees meer van Jef Missoorten Missoorten, Jef
Jef Missoorten (1897-1964) was oprichter en leider van de Antwerpse Vlaamsche Militie die zich in november 1931 aansloot bij de Dinaso-Militie. Vanaf 1932 leidde hij de Dinaso-Militie maa... Lees meer . Wel zou de Vlaamsche Militie ondanks de scheuring blijven optreden voor het Jeugdverbond. De Militie zou eind 1931 tot het Verdinaso Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen
Het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen (Verdinaso) (1931-1941) was een fascistisch geïnspireerde beweging onder leiding van Joris van Severen, die een staats- en maatschappijherv... Lees meer toetreden en opgaan in de Dinaso Militie. Van Hoogten belandde met het Vlaamsch Verweer in de Grijze Brigade van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer . Zo eindige de wisselvallige geschiedenis van de wachten onder de paraplu van andere, meer stabiele organisaties.

De wachten passen binnen de turbulente jaren van de naoorlogse Vlaamse beweging. Een radicalisering vond plaats en vertaalde zich in een wisselende en van interne conflicten vergeven zoektocht naar doel, middelen en stabiele organisatie. Het parlementaire pad en België werden daarbij ideologisch verlaten.