Wattez, Omer

Jeugd en opleiding

Omer Wattez studeerde aan de Rijksnormaalschool te Gent en werd in 1876 hulponderwijzer aan de gemeenteschool van zijn geboortedorp. Toen hij daar tijdens de schoolstrijd wegens een tekort aan leerlingen zijn betrekking verloor, maakte hij van de nood een deugd en studeerde Germaanse talen aan de Gentse Rijksuniversiteit. Zo kwam hij in het middelbaar onderwijs Middelbaar onderwijs
De geschiedenis van het middelbaar onderwijs is nauw verweven met die van de Vlaamse beweging. Tot diep in de 20ste eeuw bleef de middelbare school een grotendeels Franstalig bastion van ... Lees meer terecht: in 1883 werd hij leraar aan het atheneum te Doornik, functie die hij meer dan twintig jaar bekleedde, tot hij in 1907 Pol de Mont De Mont, Pol
Pol de Mont (1857-1931) was een dichter, essayist, folklorist, journalist, kunstcriticus en redenaar. In al zijn activiteiten gaf hij de Vlaamse strijd absolute prioriteit. Decennialang w... Lees meer opvolgde aan het Antwerpse atheneum. Hij gaf er onder meer de jonge Paul van Ostaijen Van Ostaijen, Paul
Paul van Ostaijen (1896-1928) was een schrijver die met zijn poëzie, proza en kritische werk grote invloed heeft uitgeoefend op de Nederlandstalige literatuur. Zijn zoektocht naar een nie... Lees meer Nederlands en Duits.

Ideologische evolutie

Als jongeman toonde Wattez een tijdlang vrijzinnige Vrijzinnigheid
Dit artikel belicht de relatie tussen de Vlaamse beweging en de vrijdenkersbeweging van de 19de eeuw tot nu. Lees meer sympathieën en wierp hij zich op als een verdediger van Multatuli, Charles Darwin en het positivisme. Maar de tegenstelling geloof-ongeloof die hem toen beheerste en waarschijnlijk ontstaan was onder invloed van het Gentse universiteitsmilieu, maakte weldra plaats voor een breuklijn die zijn leven en werk veel dieper zou markeren: de oppositie Nederlands-Frans of in Europees perspectief Germaans-Romaans. Van Multatuliaan werd hij een fervent aanhanger van Wagner, en de kennismaking met diens opera's had onder meer tot gevolg dat hij zich steeds intensiever ging bezighouden met de studie van de Duitse en Oud-Germaanse kunst en cultuur. Zijn talrijke publicaties over deze materie, vaak meer pedagogisch dan wetenschappelijk, waren vooral bedoeld om Franse invloeden uit het Vlaamse cultuurleven te weren en de jongere generaties een bewustzijn te schenken van eigenwaarde.

Wattez' eenzijdige ophemeling van het Germaanse cultuurgoed en zijn zwartwitreflecties daarrond waren echter allerminst van aard om de vernieuwers van Van Nu en Straks Van Nu en Straks
Van Nu en Straks (1893-1901) was een literair en cultureel tijdschrift, dat voor Vlaanderen vernieuwend was doordat het aansloot bij internationale eigentijdse denkrichtingen zoals het an... Lees meer te boeien, evenmin als zijn fictioneel proza, romantisch- idealiserend maar in de grond epigonistisch, in hun ogen enige waardering vond (zie Literatuur Literatuur
De literatuur heeft een cruciale rol gespeeld in het ontstaan van de Vlaamse ontvoogdingsstrijd en ook in de daaropvolgende fasen van de Vlaamse natiewording zijn schrijvers vaak richting... Lees meer ). Zeker niet nadat hij rond de eeuwwisseling sterk pan-Germaans georiënteerd was geraakt en een van de voornaamste bezielers geworden van het tijdschrift Germania Germania
Germania was een Duits-Vlaams tijdschrift, opgericht en gefinancierd door Alduitsers. Het bestond van 1898 tot 1905. Lees meer (1898-1905). Hierin poneerde hij herhaaldelijk dat de Vlaamse culturele herleving diende te gebeuren door nauwere aansluiting bij het Duitse geestesleven. Tevens pleitte hij voor de invoering van het Duits als tweede taal in het onderwijs in Vlaanderen en Wallonië.

Toen Karel van de Woestijne Van de Woestijne, Karel
Karel van de Woestijne (1878-1929) was een Gentse dichter, prozaïst, criticus en journalist. Hij engageerde zich als gematigd flamingant binnen de Vlaamse beweging en was tijdens de Eerst... Lees meer in 1904 een vernietigende recensie publiceerde van zijn boek Germaansche beelden uit de heldensagen, repliceerde hij daarop met zijn brochure Vlaamsch-Germaansch of Vlaamsch-Europeesch? (1906). August Vermeylens Vermeylen, August
August Vermeylen (1872-1945) was een schrijver, literatuur- en kunsthistoricus, en socialistisch senator. In het tijdschrift Van Nu en Straks, waarvan hij de leiding had, publiceerde hij ... Lees meer essays Kritiek der Vlaamsche Beweging (1895) en Vlaamsche en Europeesche beweging (1896) werden daarin op de korrel genomen en de individualistische en anarchistische tendensen van Van Nu en Straks gehekeld. Intussen had hij in een pamflet L'âme belge et le peuple flamand (1905) zich ook scherp afgezet tegen de theorie van de ‘âme belge’ en zijn pan-Germaanse overtuiging nogmaals bevestigd. Ook in de kronieken die hij vanaf 1910 schreef voor Het Handelsblad van Antwerpen stak hij zijn pro-Duitse gezindheid niet onder stoelen of banken.

Eerste Wereldoorlog

Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer bevond Wattez zich te Parijs en was het hem onmogelijk nog naar België terug te keren. Door dit toeval ging het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer aan hem voorbij en bleef hij na 1918 van elke vervolging verschoond, temeer daar hij zich in de Franse hoofdstad Belgisch- vaderlandslievend had geprofileerd en zich voor gevluchte landgenoten verdienstelijk had gemaakt. Deze gang van zaken werd hem aanvankelijk door bepaalde flaminganten kwalijk genomen, maar na verloop van tijd werd hij omwille van zijn rusteloze inzet voor de Vlaamse zaak opnieuw gerespecteerd. Men kwam tot het inzicht dat zijn pan-Germanisme diende gerelativeerd te woren, daar dit overwegend cultureel van aard was en hem niet belet had te ijveren voor de gelijkwaardigheid van Walen en Vlamingen in de schoot van het unitaire België. Bovendien gaf men er zich rekenschap van dat hij tijdens zijn verblijf in Wallonië vaak in ondankbare omstandigheden zich ingespannen had voor de verspreiding van de Vlaamse literatuur en cultuur.

Publicaties

Te Doornik publiceerde Wattez als voorzitter van een bloeiende Vlaamse kring in 1893 de brochure La poésie néerlandaise contemporaine en Belgique. In 1903 verscheen van zijn hand De Vlamingen in het Walenland, synthese van een uitgebreid onderzoek door het Algemeen-Nederlands Verbond Algemeen-Nederlands Verbond
Het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV) werd in 1895 opgericht. Aanvankelijk behartigde het de belangen van de Nederlandse taal. Later en tot op de dag van vandaag ijvert het voor de brede ... Lees meer naar de meer dan problematische situatie van de Vlaamse inwijkelingen in Wallonië (zie Taalminderheden in België Taalminderheden
Lees meer ). Te Parijs schreef hij als eerste over Vlaamse letterkunde in Le Figaro en leverde hij over de eigen literatuur ook bijdragen aan Le monde poétique.

Vanaf 1905 was Wattez buitenlands lid van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde Maatschappij der Nederlandse Letterkunde
De Maatschappij der Nederlandse Letterkunde is een letterkundig-historisch genootschap dat in 1766 in Leiden werd opgericht. Lees meer te Leiden en in 1913 werd hij benoemd tot werkend lid van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde
De Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde (KANTL, 1886) is een instelling die zich in de loop van haar geschiedenis heeft ingezet zowel voor taalculturele, -wetenschappeli... Lees meer .