Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond

De Brakke Grond – zo genoemd naar het brakke water met een hoger dan gemiddeld zoutgehalte in de ondergrond – werd in 1981 opgericht als Vlaams Cultureel Centrum en is gevestigd aan de Nes in het stadscentrum van Amsterdam. Het gebouw was vanaf 1962 enige tijd in gebruik als theater, werd vervolgens gekraakt en vanaf 1978 verbouwd. De opening door de Vlaamse christendemocratische staatssecretaris voor Cultuur, Toerisme en Huisvesting Rika de Backer-van Ocken op 23 mei 1981 ging gepaard met heel wat protest. Tegelijk met de opening van een (duur) gebouw ter bekendmaking en verspreiding van de Vlaamse cultuur in Nederland Nederland
Nederland is met Vlaanderen verbonden door de economische infrastructuur, de taal en de geschiedenis. Vanaf eind 18de eeuw kreeg die verbondenheid in taal en cultuur op uiteenlopende mani... Lees meer werd namelijk in Vlaanderen bespaard op het cultureel en het welzijnswerk, zo luidde de kritiek.

Achtergrond

De oprichting van ‘een Vlaamse culturele poot’ in de Nederlandse hoofdstad kan worden gesitueerd in een vrij algemene traditie in de Vlaamse beweging die teruggaat tot de 19de eeuw. Samenwerking met Nederland op diverse terreinen – in het bijzonder inzake de (gemeenschappelijke) taal Taal
De ontwikkeling van het Nederlands vormde tot diep in de 20ste eeuw een fundamenteel aandachtspunt in de Vlaamse beweging. De wijze waarop het geschreven en gesproken Nederlands gehanteer... Lees meer en cultuur – werd als een belangrijke prioriteit beschouwd en leidde in 1895 tot de oprichting van het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV) Algemeen-Nederlands Verbond
Het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV) werd in 1895 opgericht. Aanvankelijk behartigde het de belangen van de Nederlandse taal. Later en tot op de dag van vandaag ijvert het voor de brede ... Lees meer . Tijdens de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer en het interbellum resulteerde een en ander in de zogeheten Groot-Nederlandse Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer beweging, waarvan nogal wat prominenten tijdens de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer betrokken raakten bij de collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer met de Duitse bezetter. Nadien kwam het tot een heropstart, zowel van officiële zijde met het Belgisch-Nederlands Cultureel Verdrag Belgisch-Nederlands Cultureel Verdrag
Het Belgisch-Nederlands Cultureel Verdrag regelde van 1946 tot 1995 de politieke en ambtelijke samenwerking tussen enerzijds Nederland en anderzijds België, en vooral Vlaanderen. Lees meer van 1946 als met grensoverschrijdende initiatieven en projecten zoals de Groot-Kempische Kultuurdagen Groot-Kempische Cultuurdagen
De Groot-Kempische Cultuurdagen werden jaarlijks gehouden in Hilvarenbeek (1946-1971) om Vlamingen en Nederlanders dichter bij elkaar te brengen. Lees meer en de Vlaams-Nederlandse Stichting Ons Erfdeel Ons Erfdeel
De Vlaams-Nederlandse vzw Ons Erfdeel werd opgericht in 1957 en informeert via haar tijdschrift over uiteenlopende ontwikkelingen in het Nederlandse taalgebied. De titel van het gelijknam... Lees meer . Naarmate Vlaanderen – vooral sinds de Belgische grondwetshervorming van 1970 – stapsgewijs meer (culturele) autonomie verwierf, groeide de behoefte om die verworvenheid ook te etaleren, onder andere met een cultuurhuis in de eveneens Nederlandstalige buurstaat die door de geschiedenis van de Vlaamse beweging heen altijd werd aanzien als een preferentiële partner.

Doelstelling en evolutie

De promotie van de Vlaamse culturele identiteit, de presentatie van recente ontwikkelingen in de Vlaamse kunstwereld en de bevordering van de Nederlands-Vlaamse culturele samenwerking werden vooropgesteld als doelstelling, en dat was ook lange tijd de hoofdopdracht van de Brakke Grond, zeker in de periode tot 2002, toen de instelling functioneerde als een dienst van de Vlaamse overheid. Sinds dat jaar geniet de Brakke Grond het statuut van een stichting naar Nederlands recht die wordt beheerd door de Vlaamse overheid en werd de naam gewijzigd tot Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond. Tegelijk verschoof de focus naar het ondersteunen van Vlaamse cultuurmakers en -producenten die het Nederlandse publiek proberen te bereiken en daarbij eventueel een inhoudelijk-programmatische aanvulling presenteren bij en complementair zijn aan het Nederlandse aanbod.

Haar netwerkfunctie wordt door de Brakke Grond gepresenteerd als haar prioritaire sterkte en specifieke kracht, wat de instelling een bijzondere positie verleent binnen de culturele wereld van de Lage Landen. Met de klemtoon op interdisciplinariteit en (Vlaams-Nederlandse) coproducties, organiseert de Brakke Grond (theater)voorstellingen en tentoonstellingen, en biedt het kunstenaarsresidenties aan. Sinds 2017 is er een sterke focus op muziek Muziek
Lees meer , beeldende kunsten Beeldende kunst
De beeldende kunsten en de Vlaamse beweging onderhielden van 1830 tot vandaag een complexe en gelaagde relatie, die pendelde tussen gematigde sympathie, radicaal engagement en kritische a... Lees meer en podiumkunsten (zie Toneel Toneel
Het Vlaamse toneel onderhield vanaf zijn ontstaan in de 19de eeuw een complexe en gelaagde verhouding met de Vlaamse beweging. Van een belangrijk emancipatorisch instrument en voorwerp va... Lees meer ). Initiatieven in het domein van andere kunstzinnige disciplines worden beperkt tot partnerships.

In de eerste twintig jaar van haar bestaan was de Brakke Grond het best te omschrijven als een ambtelijk kunstpromotor: het personeel telde uitsluitend Vlaamse ambtenaren die in meerdere of mindere mate beschikten over culturele expertise en ervaring. In 2002 kreeg de Brakke Grond, onder de Vlaams minister van Cultuur Bert Anciaux Anciaux, Bert
Bert Anciaux (1959) is advocaat en doctor in de Pedagogie. Hij stapte al vroeg in de politiek. Voor de Volksunie was hij zes jaar voorzitter en twee jaar voor VU&ID. Hij was schepen i... Lees meer , een minder administratief en een meer artistiek karakter. Het werd een Nederlandse Stichting die ressorteerde onder een beheersovereenkomst met de Vlaamse overheid. De staf bestaat sindsdien voornamelijk uit Nederlandse medewerkers.

Ondanks de nieuwe en meer succesvolle koers stelde de Nederlandse regering in 2012 – in het kader van een breder pakket van bezuinigingen op onder meer cultuur en sociale zorg – voor om de Brakke Grond te sluiten, maar dat ging uiteindelijk niet door. De instelling zocht en vond nieuwe partners, zoals het International Documentary Film Festival Amsterdam en het Amsterdam Dance Festival. Die samenwerkingsverbanden leidden tot hogere bezoekersaantallen. De viering van de 40ste verjaardag van de Brakke Grond werd omwille van de coronaepidemie met één jaar uitgesteld tot 2022. De Brakke Grond, waaraan ook een gelijknamig eetcafé is verbonden, afficheert zich op zijn website (www.brakkegrond.nl) als volgt: ‘De Brakke Grond is er voor Vlaamse kunstenaars en Nederlandse kunstliefhebbers die hun grenzen willen verleggen. We initiëren en realiseren programma’s en samenwerkingen in ons huis in Amsterdam’.