Potgieter, Everhardus

Persoon
Janneke Weijermars (2023)

Everhardus Johannes Potgieter (1808-1875) was een Nederlandse schrijver en dichter die in 1837 mee aan de wieg stond van het vernieuwende literaire tijdschrift De Gids.

Volledige voornaam
Everhardus Johannes
Alternatieve naam
Everardus
Geboorte
Zwolle, 27 juni 1808
Overlijden
Amsterdam, 3 februari 1875
Leestijd: 3 minuten

Everhardus Potgieter stond samen met Reinier Bakhuizen van den Brink en Christiaan Robidé van der Aa aan de wieg van het Amsterdamse tijdschrift De Gids, dat vanaf 1837 een frisse wind deed waaien in de Nederlandse literatuur Literatuur
De literatuur heeft een cruciale rol gespeeld in het ontstaan van de Vlaamse ontvoogdingsstrijd en ook in de daaropvolgende fasen van de Vlaamse natiewording zijn schrijvers vaak richting... Lees meer
. Het tijdschrift had een liberale signatuur en vestigde een nieuwe standaard voor de literaire kritiek, waarin Potgieter ook oog had voor de Vlaamse letterkunde.

Potgieter onderhield nauwe vriendschapsbanden met de Vlaamse literator Jan Frans Willems Willems, Jan Frans
Jan Frans Willems (1793-1846), de “vader van de Vlaamse beweging”, was dichter, polemist, filoloog, tekstediteur en initiatiefnemer of lid van tal van academies en genootschappen in binne... Lees meer
, die hij kende omdat hij van 1827 tot 1830 in Antwerpen werkzaam was geweest als handelsman. In zijn Antwerpse jaren publiceerde Potgieter verschillende gedichten in Zuid-Nederlandse mengelbundels en almanakken. Ook functioneerde hij in deze periode als jurylid bij de Zuidelijke prijskampen.

Tijdens zijn verblijf in het Zuiden raakte hij vertrouwd met de Zuidelijke taalkwestie – een heet hangijzer tijdens het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Hij deelde de opvatting dat het volk zijn eigen taal Taal
De ontwikkeling van het Nederlands vormde tot diep in de 20ste eeuw een fundamenteel aandachtspunt in de Vlaamse beweging. De wijze waarop het geschreven en gesproken Nederlands gehanteer... Lees meer
moest koesteren omdat dat de enige manier was om tot zelfontplooiing en zelfstandigheid te komen. Ook was hij een uitgesproken voorstander van de culturele eenwording van de Nederlanden. Dit verwoordde hij in zijn gedicht ‘Noord en Zuid onder Willem I’ uit 1829, waarin hij het koninkrijk onder Willem I der Nederlanden, Willem I
Willem I (1772-1843) was koning der Nederlanden van 1815 tot 1840, en dus ook tussen 1815 en 1830 (de jure tot 1839) van het zuidelijke deel daarvan. Zijn beleid inzake de nationale taal ... Lees meer
beschreef als een ‘rustig huisgezin’ waarin de ‘statige ernst van ’t Noord, de blijde geest van ’t Zuid’ samenkomen.

Vanwege de Belgische Revolutie Belgische Revolutie
De Belgische Revolutie is de naam van de opstand van 1830-1831 in de zuidelijke provincies van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden van koning Willem I. De opstand leidde tot de splits... Lees meer
keerde Potgieter in 1830 terug naar het Noorden. De correspondentie tussen Willems en Potgieter in de jaren die volgden, geeft een goed beeld van de emoties die de scheiding tussen Noord en Zuid bij de schrijvers teweegbracht. Ontgoocheld schreef Potgieter in 1833 aan Willems: ‘Ik heb te lang met het ideaal Nederlander zijn gedweept, om geheel Hollander te kunnen worden in den zin die men tegenwoordig aan dit woord hecht’. Vanuit Amsterdam volgde hij de ontwikkeling van de Vlaamse beweging op de voet. Hoewel hij over het algemeen vond dat de Vlaamse letterkunde in de eerste decennia na 1830 nog zeggingskracht en oorspronkelijkheid miste, oordeelde hij positief over het werk van Hendrik Conscience Conscience, Hendrik
Hendrik Conscience (1812-1883) was de eerste auteur die het in België aandurfde een roman in het Nederlands te schrijven en te publiceren. Zijn oeuvre van zo’n 65 romans, dat ook een bred... Lees meer
en Pieter Frans van Kerckhoven Van Kerckhoven, Pieter F.
Lees meer
, zoals hij veel later ook over dat van Rosalie Loveling, Rosalie
Rosalie Loveling (1834-1875) was een vernieuwende Vlaamse schrijfster van vaak uitgesproken geëngageerde gedichten en novellen. Ze was de zus van Virginie Loveling en de tante van Cyriel... Lees meer
en Virginie Loveling Loveling, Virginie
Virginie Loveling (1836-1923) was een Vlaamse, vernieuwende en vaak uitgesproken geëngageerde schrijfster. Ze was de zus van Rosalie Loveling en de tante van Cyriel Buysse. Lees meer
zou doen.

Werken

– Licht- en Schaduwzijde der tegenwoordige Vlaamsche letterkunde, in: De Gids, jg. 1, 1837, pp. 27- 31.
– Een blik op de Vlaamsche letterkunde, in: De Gids, jg. 8, 1844, pp. 155-170 en pp. 222-238.

Literatuur

– M. de Vroede, Willems, Potgieter en De Gids, in: Verslagen en Mededelingen van de KANTL, 1952, pp. 191-235.
– W. Couvreur en A. Deprez, Potgieters verblijf te Antwerpen in 1830. Enkele dagboekbladen, in: Verslagen en Mededelingen van de KANTL, 1982, pp. 3-69.
– A. Deprez, De Gids en Vlaanderen, in: De Negentiende Eeuw, 1988, pp. 81-93.
– W. van den Berg en P. Couttenier, Alles is taal geworden. Geschiedenis van de Nederlandse literatuur 1800-1900, 2009, pp. 201-216.

Suggestie doorgeven

1975: Ada Deprez (pdf)

1998: Ada Deprez

2023: Janneke Weijermars

Databanken

Inhoudstafel