Mennekens, Jef

Jef Mennekens ging naar school aan het Koninklijk Atheneum van Brussel (1892- 1895). Hij sloot er zich aan bij de Vlaamse leerlingenkring Help U Zelf Help U Zelf (1885)
Help U Zelf (1885-) was een flamingantisch en Groot-Nederlands georiënteerde bond van Vlaamse leerlingen in het middelbaar onderwijs in het arrondissement Brussel. Lees meer en bekleedde enkele bestuursfuncties. In het atheneum ontlook Mennekens' schrijftalent en werd hij bevriend met Herman Teirlinck Teirlinck, Herman
Lees meer en F.V. Toussaint van Boelaere Toussaint, Fernand Victor
Lees meer . Na de humanoria ging hij aan de slag bij de administratie van de gemeente Sint-Jans-Molenbeek. Hij nam er leidende ambten waar en in 1923 werd hij tot gemeentesecretaris aangesteld. Vanaf 1921 doceerde hij op last van de provincie Brabant een Nederlandstalige cursus in bestuurswetenschappen.

Betrokkenheid bij het kunstgenootschap De Distel

Op zestienjarige leeftijd werd Mennekens lid van het Brusselse kunstgenootschap De Distel De Distel
De Distel was een in 1881 door Jan-Matthijs Brans en Jan Baptist Janmoulle te Brussel opgericht Nederlandstalig letterkundig genootschap, met als kenspreuk ‘Stekelig, niet hekelig’. ... Lees meer , waar hij zijn gedichten voordroeg. Als kersvers lid kende hij meteen succes toen hij zijn ‘Epos der Franskiljons’ met gloed voordroeg (december 1893). Voor van V an Nu en Straks Van Nu en Straks
Van Nu en Straks (1893-1901) was een literair en cultureel tijdschrift, dat voor Vlaanderen vernieuwend was doordat het aansloot bij internationale eigentijdse denkrichtingen zoals het an... Lees meer , die onder meer de bekrompenheid van de oudere 'Disteliers' contesteerde, had hij sympathie, maar hij bleef De Distel trouw en werd, na jarenlang verslaggever te zijn geweest, in de nadagen van dit kunstgenootschap nog voorzitter. Deze functie zou hij in 1924 nogmaals aanvaarden toen het Algemeen-Nederlands Verbond Algemeen-Nederlands Verbond
Het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV) werd in 1895 opgericht. Aanvankelijk behartigde het de belangen van de Nederlandse taal. Later en tot op de dag van vandaag ijvert het voor de brede ... Lees meer (ANV) met weinig bijval de herinrichting van deze kring beoogde.

Veertig jaar lang bleef Mennekens de ideale brugfiguur, die het genootschap in goede en slechte tijden hielp overleven. Zelf nam hij steeds een gematigd standpunt in, tussen romantische flaminganten Flamingant
Flamingantisme is een term die met verschillende betekenissen wordt toegekend aan actoren binnen de Vlaamse beweging en het Vlaams nationalisme. Lees meer , ultramontaanse katholieken en vrijzinnigen, en met voorstanders van meer culturele banden met Duitsland Duitsland & Vlaanderen
Van de eerste helft van de 19de eeuw tot 1945 stond het Duitse beeld van Vlaanderen in het teken van etnisch-culturele verbondenheid. Die romantische perceptie leefde vooral bij een beper... Lees meer en Vlaamsgezinden die daar weigerachtig tegenover stonden. Tijdens de Duitse bezetting hield de Distel tijdelijk op te bestaan en Mennekens hield zich intussen ver weg van de Flamenpolitik Flamenpolitik
Met het begrip ‘Flamenpolitik’ wordt verwezen naar de politiek die de Duitse bezetter voerde ten aanzien van de Vlaamse beweging tijdens de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. Sommige aute... Lees meer en het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer . Hij maakte met August Vermeylen Vermeylen, August
August Vermeylen (1872-1945) was een schrijver, literatuur- en kunsthistoricus, en socialistisch senator. In het tijdschrift Van Nu en Straks, waarvan hij de leiding had, publiceerde hij ... Lees meer , Herman Teirlinck Teirlinck, Herman
Lees meer , Julius Hoste sr. Hoste, Julius (sr.)
De liberaal Julius Hoste sr. (1848-1933), stichter van De Zweep en Het Laatste Nieuws, speelde eind 19de en begin 20ste eeuw een centrale rol in de Vlaamse ontvoogdingsstrijd in Brussel.... Lees meer , Alfred Hegenscheidt Hegenscheidt, Alfred
Lees meer en Karel van de Woestijne Van de Woestijne, Karel
Karel van de Woestijne (1878-1929) was een Gentse dichter, prozaïst, criticus en journalist. Hij engageerde zich als gematigd flamingant binnen de Vlaamse beweging en was tijdens de Eerst... Lees meer deel uit van de Vlaamsche studiekring die de Flamenpolitik actief bestreed, onder meer met het sluikblad De Vlaamsche Leeuw.

Toneel

Het toneel Toneel
Het Vlaamse toneel onderhield vanaf zijn ontstaan in de 19de eeuw een complexe en gelaagde verhouding met de Vlaamse beweging. Van een belangrijk emancipatorisch instrument en voorwerp va... Lees meer was een passie voor Mennekens. Vooral het amateurtoneel lag hem nauw aan het hart. In 1908 richtte hij in Jette de kring De Violier op en in datzelfde jaar kwam hij in Sint-Jans-Molenbeek aan het hoofd van het Verbond der Vlaamsche Tooneelmaatschappijen van Sint-Jans-Molenbeek te staan. Hij zag het echter nog ruimer. In 1913 lag hij mee aan de basis van de oprichting van het Nationaal Tooneelverbond. De naam van Mennekens blijft evenwel vooral verbonden met het Koninklijk Landjuweel, een toneelprijskamp voor het amateurtoneel in Vlaanderen, waarbij hij via Teirlinck betrokken raakte. Vanaf het derde tornooi, in 1925, en dit tot het veertiende, zat hij de jury voor. Mennekens was ook nog een verdienstelijk toneelauteur en dichter, en trad ook op als toneelrecensent voor enkele toneelbladen. Op het vlak van het beroepstheater fungeerde hij in de Commissie van Toezicht van de Brusselse Koninklijke Vlaamse Schouwburg Koninklijke Vlaamse Schouwburg
De Koninklijke Vlaamse Schouwburg (KVS) werd op 23 augustus 1875 opgericht op initiatief van een aantal prominente liberale flaminganten, die ijverden voor een Nederlandstalig beroepstone... Lees meer (KVS).

Inzet voor de vernederlandsing van de administratie en het onderwijs

Na 1921 gaf Mennekens in eigen beheer verschillende Nederlandstalige administratieve naslagwerken uit, en bezorgde zo een nieuwe generatie Vlaamse ambtenaren voor het eerst referentiewerken in de eigen taal. In Molenbeek trachtte hij ook ouders te overtuigen hun kinderen naar Nederlandstalige scholen te sturen (zie: Onderwijs Onderwijs
Lees meer ). Toen Julius Hoste (jr.) Hoste, Julius (jr.)
Julius Hoste jr. (1884-1954) was een Vlaamsgezinde liberaal die actief was in de pers en de politiek. Hij behoort tot de kopstukken van de Vlaamse beweging. Lees meer in 1935 minister van Openbaar Onderwijs werd, duidde hij zijn vriend Mennekens aan tot secretaris. Ook Hoste's opvolger, de liberaal Octave Dierckx, deed op hem een beroep (1938-1939).

Mennekens bleef gemeentesecretaris na de oprichting van Groot-Brussel in 1942. In maart 1943 liep een machtsstrijd in het Molenbeekse stadhuis uit de hand. Jef Mennekens werd voor zijn woning neergeschoten door de Brusselse Partizanen, die meenden te doen te hebben met ‘un grand collaborateur Flamand’. Wie de opdrachtgever was, is onbekend, maar Mennekens’ inzet voor de vernederlandsing van het Nederlandstalig onderwijs in Brussel zou volgens velen meegespeeld hebben. Net als de oprichting van Groot-Brussel en de bijzonder giftige sfeer daarrond.

Mennekens had de functie van gemeentesecretaris in Groot-Brussel in de eerste plaats aanvaard, omdat hij niet wilde dat er een rabiate Nieuwe-Ordefiguur in de plaats zou komen: de politiek van het minste kwaad dus. Hij zou daarvoor volgens zijn familie al doodsbedreigingen gekregen hebben, maar hij wou niet ingaan op hun smeekbede om af te haken.

Als Vlaamsgezinde liberaal had hij absoluut geen sympathie voor de Nieuwe Orde. De aanslag werd dan ook onmiddellijk in brede kringen sterk veroordeeld, ook in verzetsmilieus. Bij de bevrijding reageerde vooral de kabinetschef bij Binnenlandse Zaken in Londen, de socialistische politicus Hendrik Fayat Fayat, Hendrik
Lees meer geschokt op de moord op Mennekens ‘die zich als gemeentesecretaris voor het Nederlands onderwijs te Sint-Jans-Molenbeek zo verdienstelijk had gemaakt’. Het hardst kwam de tragische dood van de gedreven dichter en toneelschrijver over bij zijn levenslange boezemvriend, Herman Teirlinck, wiens steun en toeverlaat hij niet alleen op artistiek vlak was. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Teirlincks allerlaatste toespraak zijn ‘dode levenskameraad’ te beurt viel, op een overzichtstentoonstelling in 1963 gewijd aan Mennekens’ leven en werk.