Bond der Vlaamsche Rechtsgeleerden

Oprichting en beginperiode

De Bond der Vlaamse Rechtsgeleerden opgericht op 14 oktober 1885 op initiatief van enkele liberale advocaten, onder wie Albert Fredericq Fredericq, Albert
Albert Fredericq (1844-1911) was een Vlaamsgezinde jurist en liberale politicus die zich inzette voor de vernederlandsing van het openbare leven en in het bijzonder het rechtsleven in Vl... Lees meer (Gent), Jan van Rijswijck Van Rijswijck, Jan
De liberaal Jan van Rijswijck (1853-1906) was burgemeester van Antwerpen. Zijn inzet voor de rol van het Nederlands in de lokale politiek en het verenigingswezen alsook zijn volksgezinde ... Lees meer (Antwerpen) en Karel de Poortere De Poortere, Karel
Lees meer (Brugge). Het idee werd een aantal maanden eerder gelanceerd in De Taalstrijd hier en elders De Taalstrijd hier en elders
De Taalstrijd hier en elders was een politiek getint maandblad met veel aandacht voor de taalproblematiek en de Vlaamse beweging. Het verscheen van 1 juni 1884 tot 1897 in Antwerpen en da... Lees meer . De eerste vergadering vond plaats op 7 december 1885.

De vereniging nam zich voor de krachten te bundelen over de partijgrenzen heen, om een nieuwe taalwetgeving in strafzaken af te dwingen en de vernederlandsing van de rechtbanken te bevorderen (zie Gerecht Gerecht
Lees meer ). De taalwet van 1873 had immers niet de resultaten opgeleverd die werden verwacht. De statuten van de vereniging verwezen daar expliciet naar en er werd gestreefd naar de vervollediging van de taalwetgeving Taalpolitiek en -wetgeving
Situaties van taalonderdrukking vindt men wereldwijd. Daarom besteedt deze bijdrage eerst aandacht aan gehanteerde taalpolitieke strategieën. Ook in België verzette een gedomineerde taalg... Lees meer .

De Vlaamse Conferentie der Balie in de verschillende steden moest de kern vormen van de Bond. Daarnaast traden ook individuele juristen toe tot de vereniging. De oprichting had tot gevolg dat enkele weken later te Antwerpen een Vlaamse Conferentie werd opgericht. De Bond zelf ging echter vrij vlug in slaapstand, omdat de liberalen niet achter meer radicale katholieke wetsvoorstellen in strafzaken konden staan.

Het streven naar wetenschapsbeoefening Wetenschap
Lees meer in de eigen taal leidde in 1897 tot de oprichting van het Rechtskundig Tijdschrift Rechtskundig Tijdschrift (voor Vlaamsch-België)
Het Rechtskundig Tijdschrift (voor Vlaamsch-België) (1897-1964) evolueerde van een gematigd Vlaamsgezind juridisch blad naar een apolitiek vakblad. Tijdens de Tweede Wereldoorlog sympathi... Lees meer . In het kielzog daarvan werd op 22 april 1899 de Bond heropgestart, onder voorzitterschap van Juliaan van der Linden Van der Linden, Juliaan
Juliaan van der Linden (1848-1911) was advocaat in Brussel. Hij ijverde voor de ontplooiing van de Nederlandse rechtstaal en voor het gebruik van het Nederlands in de rechtbanken. Lees meer . Ook andere vooraanstaande figuren binnen de Vlaamse beweging, zoals Flor Heuvelmans Heuvelmans, Florimond
Florimond Heuvelmans (1858-1931) was een Vlaamsgezinde adovcaat en politicus voor de katholieke Meetingpartij. Lees meer en Hendrik de Hoon De Hoon, Hendrik
Hendrik de Hoon (1850-1932) was magistraat in Brussel. Hij ijverde voor de vorming van een Nederlandse rechtstaal in Vlaanderen. Lees meer waren lid van het bestuur. De vervlechting tussen het Rechtskundig Tijdschrift en de Bond – twee leden van de redactie zetelden in het bestuur van de Bond – was dermate groot dat het tijdschrift de spreekbuis werd van de vereniging. De Bond en het tijdschrift namen de organisatie waar van de jaarlijkse Vlaamsche Rechtskundige Congressen, waarvan het eerste in 1900 te Antwerpen plaatsvond. Vóór de oorlog beperkten de activiteiten van de Bond zich vooral daartoe. Toen in 1911 Juliaan van der Linden Van der Linden, Juliaan
Juliaan van der Linden (1848-1911) was advocaat in Brussel. Hij ijverde voor de ontplooiing van de Nederlandse rechtstaal en voor het gebruik van het Nederlands in de rechtbanken. Lees meer overleed, nam Louis Franck Franck, Louis
De inzet van Louis Franck (1868-1937) voor de vernederlandsing van het middelbaar onderwijs en de Gentse universiteit bracht hem rond 1910 op het hoogtepunt van zijn Vlaams-liberale roem.... Lees meer het voorzitterschap over.

Van het activisme tot de taalwet van 1935

Het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer zorgde voor diepe verdeeldheid in de Bond. Voorzitter Franck ageerde in naam van de Bond tegen het activisme en zette verschillende protestacties op het getouw. Secretaris Willem Thelen Thelen, Willem
Jurist Willem Thelen (1870-1958) ijverde in Brussel voor een Nederlandstalige rechtspraak. Ook was hij actief binnen het Algemeen-Nederlands Verbond. Lees meer en ondervoorzitter Heuvelmans daarentegen bevonden zich beiden in het activistische vaarwater.

In de eerste jaren na de oorlog leidden de verdeeldheid in de Vlaamse beweging en ook de figuur van Franck zelf in de Bond tot immobilisme. Een motie van het door de Bond in 1922 georganiseerde Vlaamsch Rechtskundig Congres mondde door de invloedrijke steun van Franck en Frans van Cauwelaert Van Cauwelaert, Frans
Frans van Cauwelaert (1880-1961) was een Vlaamsgezinde katholieke politicus, die een hoofdrol speelde in de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Van Cauwelaert lag in 19... Lees meer in 1923 nochtans uit in de oprichting van een Centrale commissie voor Nederlandse rechtstaal en bestuurstaal in België, die onder meer een aantal wetboeken zou vertalen.

In 1924 liep de verdeeldheid uit op een openlijke twist. Het Rechtskundig Tijdschrift nam toen geen berichten meer op over de Bond. De belangrijkste reden hiervoor was de houding van Franck, die zich volledig tegen de amnestie Amnestie
Lees meer -eis had gekant en nog weigerde met gewezen activisten samen te werken. Zo verdwenen Thelen, Heuvelmans, Paul Bellefroid Bellefroid, Paul
Jurist Paul Bellefroid (1869-1959) was politicus voor de katholieke partij en zette zich in voor de vernederlandsing van de rechtspraak. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was hij betrokken b... Lees meer en Lodewijk Dosfel Dosfel, Lodewijk
Lodewijk Dosfel (1881–1925) was een jurist die in de Vlaamse beweging bekendheid verwierf door zijn engagement in de Vlaamse katholieke studentenbeweging en in de campagne voor Vlaamse ta... Lees meer uit de Bond. Een tweede twistpunt was Francks stellingname voor tweetaligheid van de rechtbanken, die hij uiteenzette op het congres naar aanleiding van het 25-jarig bestaan van de Bond.

Franck en de zijnen werden in 1927 aan de dijk gezet en er kwam een statutenwijziging waardoor dat bestuur voortaan voor maximum drie jaar verkozen kon worden. De leiding van de Bond werd overgenomen door Prosper Poullet Poullet, Prosper
Hoewel hij afkomstig was uit een Franstalig aristocratisch milieu, realiseerde de katholieke burggraaf Prosper Poullet (1886-1937) mee de eentaligheid van Vlaanderen en leidde hij de eers... Lees meer (voorzitter), Hendrik de Hoon en Frans Cursters (ondervoorzitters), die de Bond uitbouwden tot een strijdorgaan voor de verdere vernederlandsing van het gerecht Gerecht
Lees meer . Dit thema werd aangesneden op het Vlaamsch Rechtskundig Congres van 1928 en stond op de dagorde van de algemene ledenvergadering in 1930, twee jaar voor het de politieke agenda ging bepalen. Via de Bond kanaliseerden secretaris Hendrik Borginon Borginon, Hendrik
Hendrik Borginon (1890-1985) was lid van de leiding van de Frontbeweging en Vlaams-nationalistisch politicus in de Frontpartij en het Vlaamsch Nationaal Verbond. Tijdens de bezetting fung... Lees meer en voorzitter Hector Lebon Lebon, Hector
De Vlaamsgezinde en maatschappelijk bewogen advocaat Hector Lebon (1863-1935) begon zijn politieke loopbaan in de daensistische beweging, maar stapte later over naar de katholieke partij.... Lees meer het standpunt van de flamingantische juristen. Dat gebeurde in petities en meetings die vaak konden rekenen op massale belangstelling. De vereniging werkte daarbij nauw samen met René Victor Victor, René
René Victor (1897-1984) was een advocaat en leverde een belangrijke bijdrage aan de vernederlandsing van het rechtsleven in Vlaanderen, voornamelijk via het Rechtskundig Weekblad en de v... Lees meer en zijn evenzeer actieve Rechtskundig Weekblad Rechtskundig Weekblad
Het Rechtskundig Weekblad (1931-…) is een juridisch tijdschrift dat initieel voornamelijk gericht was op het stimuleren van de rechtswetenschap in de Nederlandse taal. In de naoorlogse pe... Lees meer , waarvan vier afgevaardigden een zetel kregen in de Bond.

De mobilisatie door de Bond der Vlaamsche Rechtsgeleerden was een ruggensteun voor Hendrik Marck Marck, Hendrik
Lees meer en de flamingantische parlementsleden die in de Kamercommissie de regeringsontwerpen op het taalgebruik in rechtszaken steeds meer ombogen in de zin van volledige eentaligheid in Vlaanderen. Na de uitvaardiging van de nieuwe taalwet in 1935 ijverde de Bond voor de benoeming van Vlaamsvoelende magistraten en streefde hij nu ook naar een heroriëntering, waarbij de klemtoon meer zou liggen op wetenschapsbeoefening.

Van de Tweede Wereldoorlog tot vandaag

Met de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer brak voor de vereniging een moeilijke periode aan. Een aantal juristen ijverde voor een hervorming van het Belgische recht in Nieuwe Orde-zin en voor een uitzuivering van de juristenwereld. Maar toch organiseerde, op vraag van Jozef Goossenaerts Goossenaerts, Jozef
Jozef Goossenaerts (1882-1963) was een Vlaams-nationalistische duivel-doet-al, die gedurende meer dan een halve eeuw betrokken was bij uiteenlopende socioculturele, (partij)politieke en i... Lees meer de nog steeds in functie zijnde voorzitter van de vereniging, de onverdachte Emiel van Dievoet Van Dievoet, Emiel
Lees meer , voorzitter van de Bond sinds 1935, in mei 1942 een Rechtskundig Congres. Van Dievoet zelf sprak er over Levend recht. Dat voldeed echter duidelijk niet aan de verwachtingen van Vlaams-nationalistische juristen die in oktober 1942 te Antwerpen een vzw Vlaamsche Juristenvereniging oprichtten, onder voorzitterschap van de Antwerpse advocaat Herman Jacob (broer van de activist Antoon Jacob Jacob, Antoon
Antoon Jacob (1889-1947) was een atheneumleraar en later hoogleraar in Hamburg en Gent. Hij was actief bij activistische tijdschriften, nadien in de amnestiebeweging en later de culturele... Lees meer ). Deze vereniging zat ondubbelzinnig op het spoor van de Nieuwe Orde. Niet minder dan 232 juristen traden toe. De Bond der Vlaamse Rechtsgeleerden verdween feitelijk van het toneel. De Vlaamsche Juristenvereniging organiseerde in 1943 een congres, maar voor het overige lieten deze milites togati nauwelijks van zich horen.

Na de bevrijding kon de Bond maar moeizaam uit zijn as herrijzen. Voorzitter Van Dievoet zocht naar een opvolger. De verdeeldheid in Vlaamse rangen leidde echter opnieuw tot immobilisme. Zo werd van de ene zijde verwacht dat de Bond zich voor amnestie zou uitspreken, terwijl anderen in dat geval de vereniging zouden verlaten. Alles beperkte zich tot een brief aan de Vlaamse juristen die Van Dievoet en Victor op 31 december 1948 uitzonden waarin zij voorhielden dat de tijd rijp was voor de Bond om zijn traditionele taak terug op te nemen.Daar bleef het bij. In 1951 slaagde de Bond er niet in de organisatie van het Rechtskundig Congres op zich te nemen. Het immobilisme bleef bestaan.

Maar op een ledenvergadering van 31 oktober 1964, te Brussel, werd de vereniging nieuw leven ingeblazen. Zij onderging een naamswijziging, op aansporing van Marcel Storme, die later stelde niet op de hoogte te zijn geweest van het beladen oorlogsverleden van de naam. Zij werd de Vlaamse Juristenvereniging (VJV). Haar voorzitter werd René Victor en vanaf 1967 werd opnieuw aangeknoopt met de traditie van juridische congressen. Na het overlijden van Victor werd Marcel Storme de nieuwe voorzitter. Onder zijn impuls werd gedurende enkele jaren het kwartaaltijdschrfit Vlaams Jurist Vandaag uitgegeven. Op zijn beurt werd Storme opgevolgd door Jean Laenens. Thans is Frank Judo voorzitter van de VJV.