Vercnocke, Ferdinand

Persoon
Marnix Beyen (2023, aanvulling), Marnix Beyen (1998)

Ferdinand Vercnocke (1906-1989) was een West-Vlaamse dichter van romantisch nationalistische poëzie, die zich in de jaren 1930 met het fascistisch geïnspireerde VNV affilieerde en tijdens de Tweede Wereldoorlog radicaal voor collaboratie koos.

Volledige voornaam
Ferdinandus Emilius Leontius
Alternatieve naam
Nand
Geboorte
Oostende, 14 februari 1906
Overlijden
Merchtem, 12 mei 1989
Leestijd: 4 minuten

Ferdinand Vercnocke moest als zoon van een zeeloods tijdens de Eerste Wereldoorlog, samen met de loodsdienst, uitwijken naar Engeland, waar hij zijn lagere school doorliep. Tijdens zijn rechtenstudie te Leuven was Vercnocke achtereenvolgens voorzitter van het Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond
Het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (1903-1935) was de organisatorische vormgeving van de katholieke Vlaamse studentenbeweging: een jeugdbeweging met plaatselijke bonden van ka... Lees meer
-AKVS (1927-1929) en van Amicitia Amicitia
Amicitia was een katholieke en Vlaamsgezinde studentenvereniging die in 1911 werd opgericht aan de Leuvense universiteit. Lees meer
en preses van het Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond
Lees meer
-KVHV (1929-1930). In het conflict tussen het AKVS en de bisschoppen, dat onder zijn voorzitterschap een aanvang nam, verdedigde hij een ondubbelzinnig Vlaamsgezind standpunt. Hij was ook vertegenwoordiger van de jongeren in het IJzerbedevaart IJzerbedevaarten
De IJzerbedevaart is een jaarlijkse herdenking van de Vlaamse gesneuvelden tijdens de Eerste Wereldoorlog, die ontstond omstreeks 1920. Dit voor de Vlaamse beweging erg symbolische gebeur... Lees meer
comité.

Na zijn studies vestigde hij zich als advocaat aan de balie van Brugge, maar zijn ware passie ging uit naar de poëzie. Vanaf zijn eerste bundel (1934) werd hij beschouwd als een voortzetter van de West-Vlaamse romantische traditie rond Albrecht Rodenbach Rodenbach, Albrecht
Albrecht Rodenbach (1856-1880) was een West-Vlaams studentenleider en dichter, die een sleutelrol speelde in het ontstaan van de Blauwvoeterij en de katholieke Vlaamse studentenbeweging. ... Lees meer
en René de Clercq De Clercq, René
Lees meer
. De hoofdmotieven in zijn sterk anti-modernistische poëzie, alsook in zijn jeugdverhalen en toneelstukken, zijn de Germaanse heldensagen, het grote ' Diets Diets
Het woord ‘Diets’ stamt uit het Middelnederlands. In de context van de Vlaamse beweging dook deze term voor het eerst op in de loop van de 19de eeuw, meestal als equivalent voor Nederlan... Lees meer
e' verleden en vooral de zee, als 'boventijdelijk' levensbeginsel. Maar ook de politieke strijdpoëzie vormde een belangrijk bestanddeel van zijn oeuvre. Reeds vanaf 1935 schreef hij spreekkoren en strijdgedichten voor de Vlaamsch Nationale Landdagen Vlaams Nationale Landdagen
De Vlaams Nationale Landdagen waren Vlaams-nationalistische manifestaties, meestal in open lucht, tijdens het interbellum georganiseerd door Staf de Clercq in Kester en later door het VNV... Lees meer
van het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer
(VNV), de IJzerbedevaarten en de Vlaams Nationale Zangfeesten Vlaams Nationale Zangfeesten
Het Vlaams Nationaal Zangfeest is een Vlaams-nationalistische bijeenkomst die sinds 1933 jaarlijks wordt georganiseerd door het Vlaams Nationaal Zangverbond, later Algemeen Nederlands Zan... Lees meer
, waarin het Leiderschap in hoogdravende taal werd bezongen.

In Volk en Staat Volk en Staat
Volk en staat (15 november 1936 - 3 september 1944) was een Vlaams-nationalistisch dagblad en orgaan van het Vlaamsch Nationaal Verbond. Het blad verscheen als opvolger van De Schelde (1... Lees meer
en in tijdschriften als Voetlicht en Volk Volk
Volk. Maandschrift voor Dietsche kunst en kultuur verscheen van 1935 tot 1941 als blad van Vlaams-nationalistische katholieken en ontwikkelde tijdens de eerste oorlogsjaren een ambigue ho... Lees meer
(waarvan hij tussen 1938 en 1940 redactielid was) pleitte hij voor een 'volksverbonden' kunst en poëzie en bracht hij zijn bewondering voor Duitse rastheoretici geregeld tot uiting.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werkte Vercnocke mee aan de culturele bladzijden van Volk en Staat en aan Zender Brussel Zender Brussel
Zender Brussel (1940-1944) was een collaborerend Vlaams Radio-instituut tijdens de Tweede Wereldoorlog. Lees meer
, waar hij de rubriek "Politiek en Gemeenschap" leidde. Hij betoonde zich een vurig voorstander van het nationaal-socialisme, dat volgens hem de "volkse orde" zou verwerkelijken en derhalve de beste waarborg zou bieden voor de "wederopstanding" van de Germaanse Nederlanden. Hij werd een boegbeeld van de culturele collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer
en er verschenen gedichten van hem in zowat alle collaborerende tijdschriften. In december 1940 nam hij deel aan een door de Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap
De Duitsch-Vlaamsche Arbeidersgemeenschap (DeVlag) (1935-1945) was vóór de Tweede Wereldoorlog een organisatie van Vlaamse en Duitse studenten. Tijdens de oorlog ontpopte de DeVlag zich ... Lees meer
gepatroneerde reis van een groep Vlaamse kunstenaars naar Duitsland, waar zij door Joseph Goebbels ontvangen werden. In een bericht van de Sicherheitsdienst van 15 januari 1941 staat vermeld dat Vercnocke recent was toegetreden tot de SS-Vlaanderen Algemeene-SS Vlaanderen
De SS-Vlaanderen was een collaborerende militie tijdens de Tweede Wereldoorlog, die deel uitmaakte van de Duitse SS. Ze ijverde voor de aanhechting van Vlaanderen bij Duitsland. Lees meer
. Daarvan zijn echter geen verdere aanwijzingen bewaard, en het werd hem na de oorlog ook niet ten laste gelegd.

In de loop van 1943 nam hij ontslag bij Zender Brussel, deels om gezondheidsredenen, deels uit onvrede met de bemoeizucht van de bezetter. Ook bij Volk en Staat kwam hij geregeld in conflict met de Duitse censor, maar desondanks bleef hij tot het einde van de bezetting een 'Diets' nationaal-socialisme verdedigen.

Eind 1945 werd hij, tijdens het proces van Volk en Staat, veroordeeld tot 12 jaar celstraf; in januari 1948 werd dit verminderd tot 10 jaar. In september 1949 werd hij vrijgelaten en in januari 1964 kreeg hij eerherstel. Na zijn vrijlating was hij werkzaam in een Brusselse filmonderneming, en huwde hij in 1951 met Simone Wolfs, die zelf ook een jaar geïnterneerd was geweest vanwege haar lidmaatschap van de Dietsche Meisjesscharen Dietsche Meisjesscharen
Dietsche Meisjesscharen (DMS) was een Vlaams-nationalistische jeugdbeweging voor meisjes verbonden met het Vlaamsch Nationaal verbond (VNV). Lees meer
.

Vercnocke verzorgde gedurende korte tijd de poëzierubriek van De Vlaamse Linie De Vlaamse Linie
Lees meer
en schreef tijdens de jaren 1950 nog spreekkoren voor de IJzerbedevaarten en de Vlaams Nationale Zangfeesten. Hoewel zijn poëzie een meer verinnerlijkt karakter gekregen had, bleef de Vlaamse problematiek een belangrijk thema in zijn naoorlogse poëzie, vooral in de bundel De Geuzenpenning (1975). Voor zijn toneelstukken en voor zijn enige roman inspireerde hij zich nog steeds op het Vlaamse verleden. Vanaf de jaren 1970 legde hij zich vooral toe op de schilderkunst.

Ferdinand Vercnocke overleed in 1989. Na het overlijden van zijn weduwe kwam binnen de familie een onderzoekend verwerkingsproces op gang, dat onder meer leidde tot de realisatie van een website door zoon Rombout en een masterproef en graphic novel door twee van de kleinkinderen.

Werken

– artikelen in De Vlaamsche Vlagge; Voetlicht; Volk en Staat; De Vlag; Nieuw Nederland; De Vlaamsche Linie.
– poëzie: Zeeland, 1934; Hansa, 1943; De Geuzenpenning, 1975; De Aardse Staat (Corsendonkreeks, nr. 3, 1987).
– proza: Liebaerts, Sagen voor de Dietsche jeugd, 1937; Onze Adelbrieven, 1942; Vlaanderen in Nood, 1942.
Kapitein Kruyt, 1960.
Ridder dood en duivel. Terugblik op mijn gebeurtenissen van 1939 tot 1949, 1966 (onuitgegeven document).

Literatuur

– G. Billiet, Ferdinand Vercnocke 70, in: Dietse Warande en Belfort (1977), pp. 690-695.
– J. Haest, Ferdinand Vercnocke, 1980.
– H. van de Vijver, Het cultureel leven tijdens de bezetting (België in de Tweede Wereldoorlog, nr. 8, 1990).
– F.-H. Jespers, Het cultureel leven tijdens de bezetting, in: Diogenes jg. 6, 1991, nr. 5-6, augustus, pp. 95-100.
– E. Brems, De Verkondiger van het bloed. De literaire opvattingen van Ferdinand Vercnocke in Volk en Staat (juni 1940-juni 1941), in: [i]Driemaandelijks Tijdschrift van de Auschwitz-Stichting[i], nr. 50, 1996, januari-maart, pp. 5-22.
- I. Tibau,Ferdinand Vercnocke: boegbeeld veroordeeld. Een geval van Vlaamse literaire collaboratie voor de krijgsraad, KULeuven, Masterproef, 2019.
- W. Vercnocke, Drieman, Bries, 2020.

Suggestie doorgeven

1975: André Demedts (pdf)

1998: Marnix Beyen

2023: Marnix Beyen

Databanken

Inhoudstafel