Roosens, Antoon

Antoon Roosens was de zoon van een katholieke onderwijzer, die ook voorzitter was van de plaatselijke christelijke mutualiteit en een tijdlang burgemeester namens de Christelijke Volkspartij (CVP). Hij studeerde rechten aan de Gentse Rijksuniversiteit en werd nadien advocaat in Brussel. Daar was hij vanaf het einde van de jaren 1950 actief in de niet-partijpolitieke Vlaamse beweging: als secretaris van het Vlaams Komitee voor Brussel Vlaams Komitee voor Brussel
Het Vlaams Komitee voor Brussel (VKB), opgericht in 1946, ontstond uit het Vlaams Verbond voor Brussel. Doel was het behoud en bevorderen van Vlaams leven in Brussel. Jozef Clottens, Hend... Lees meer (VKB) en vooral van het Vlaams Aktiekomitee voor Brussel en Taalgrens Vlaams Aktiekomitee Brussel en Taalgrens
Lees meer (VABT). In die laatste functie was hij samen met Staf Verrept Verrept, Staf
Staf Verrept (1921-1985) engageerde zich op jonge leeftijd in de Dietse jeugdbeweging. Als sociaal-flamingant richtte hij in de jaren 1960 mee de Vlaamse Demokraten op. Lees meer een van de drijvende krachten achter de actie tegen de talentelling Taaltelling
Talentellingen waren gekoppeld aan de tienjaarlijkse volkstellingen in België (1846-1947). De resultaten hadden grote gevolgen voor het taalstatuut van de gemeenten rond Brussel-hoofdsta... Lees meer in 1959-1960. Met Verrept was hij ook een van de organisatoren van de twee Vlaamse Marsen op Brussel Marsen op Brussel
De Mars(en) op Brussel waren twee flamingantische massabetogingen die in Brussel op 22 oktober 1961 en 14 oktober 1962 werden georganiseerd. Lees meer (22 oktober 1961 en 14 oktober 1962) en van de 'derde mars' in Antwerpen op 10 november 1963.

Intussen engageerde Roosens zich meer en meer in de kringen van het links-flamingantische blad Het Pennoen Het Pennoen (1950-1977)
Het Pennoen was een Vlaamsgezind maandelijks opinieblad dat, geleid door Jan Olsen, verscheen tussen 1950 en 1977. Het evolueerde van een traditioneel jeugdblad naar een vernieuwend en la... Lees meer en werd hij een pleitbezorger van federalisme Federalisme
Sinds het begin van de 20ste eeuw behoort federalisme tot het programma van eerst de Waalse en vervolgens ook de Vlaamse beweging. Vanaf 1970 is de transformatie van België van unitaire t... Lees meer . Als vinnig debater trad hij toen en later herhaaldelijk samen op met Jacques Yerna (1923-2003), de voorzitter van het eveneens federalistische, wallingantische Mouvement populaire wallon (MPW). Samen met Verrept ontpopte Roosens zich tot ‘ideoloog’ van het sociaal-flamingantisme, een strekking binnen de Vlaamse beweging die federalisme koppelde aan economische structuurhervormingen. Hij meende dat de politieke macht van de bourgeoisie in stand werd gehouden door de unitaire structuur van de Belgische staat en dat de federalisering de beslissingsmacht van de arbeidersmassa's zou doen toenemen. De Vlaams-Waalse arbeiderssolidariteit zou binnen een gefederaliseerde Belgische staatsstructuur echter niet ten volle kunnen worden behouden, omdat de verschillende snelheden van de Vlaamse en Waalse economieën onderlinge conflicten zouden creëren.

Ondertussen was Roosens in 1964 betrokken bij de oprichting van het weekblad De Nieuwe De Nieuwe
De Nieuwe was een links flamingantisch weekblad dat werd uitgegeven van april 1964 tot augustus 1986. Mark Grammens was meestal - behalve tijdens enkele intermezzo’s in het midden van de... Lees meer en werd hij een van de gangmakers van de pogingen tot politieke frontvorming van linkse Vlaamsgezinden. Samen met Verrept en Roger Bourgeois Bourgeois, Roger
Roger Bourgeois (1928-2023) was een van de boegbeelden van de Vlaamse Demokraten, sociaal-flaminganten die bij de parlementsverkiezingen van 1965 een poging ondernamen om een kartel met d... Lees meer (voormalig Brussels arrondissementssecretaris van de CVP) vormde Roosens de ‘Vlaamse Demokraten’. Zij wensten voor de verkiezingen van 1965 in Vlaams-Brabant een kartellijst te vormen met de Volksunie Volksunie
Tussen 1954 en 2001 bepaalde de Volksunie (VU) als Vlaams-nationalistische partij mee de politieke evolutie in België, van unitaire staat tot federaal koninkrijk. Ze groeide uit tot de tw... Lees meer (VU). Na de mislukking van de onderhandelingen daarover werd samen met Brussels VU-Kamerlid Daniël Deconinck Deconinck, Daniël
Daniël Deconinck (1921-2004) was een Vlaamsgezind politicus. Zijn poging om van de Volksunie een brede sociaal-flamingantische beweging te maken leidde in 1965 tot een breuk met de partij... Lees meer een afzonderlijke lijst met de naam Vlaams Front van Demokraten ingediend. Roosens trok de Kamerlijst in het arrondissement Leuven, maar werd niet verkozen.

Na deze mislukking startte hij, samen met Verrept en Bourgeois, een doodgeboren politieke formatie met een eigen blad, het marxistisch geïnspireerde tijdschrift Richting (1966-1968). In 1967 trachtte Roosens in het Demokratisch Aktiekomitee Vlaanderen Demokratisch Aktiekomitee voor Vlaanderen
Lees meer (DAK) andermaal – en andermaal vergeefs – een bundeling van linkse Vlaamsgezinde krachten tot stand te brengen. Een jaar later kwam er een versmelting met de Socialistische Beweging Vlaanderen, wat uitmondde in de Revolutionaire Socialisten en hun tijdschrift Rood, dat later zou worden overgenomen door de trotskistische Revolutionaire Arbeidersliga (RAL). Vanaf het midden van de jaren 1960 pleitte Roosens voor ‘marxistische systeemveranderingen die moesten leiden tot een democratische welvaartsstaat’ in Vlaanderen, zoals Karl van den Broeck het terecht formuleerde in zijn necrologie in de krant De Morgen. Sinds die tijd was Roosens, zoals zovele Westers linkse intellectuelen, bovendien sterk gecharmeerd door de sociale veranderingen die Fidel Castro (1926-2016) in Cuba doorvoerde, en vooral door het avontuurlijke en combattieve non-conformisme van diens “compagnon de route” Che Guevarra (1928-1967) (zie Links-radicalisme Links-radicalisme
De verhouding tussen de radicale linkerzijde in Vlaanderen en de Vlaamse beweging werd nauwelijks bestudeerd. De marginaliteit van deze linkerzijde is hier natuurlijk niet vreemd aan, maa... Lees meer ).

In 1977 was Roosens samen met Bourgeois een van de initiatiefnemers van het niet-partijpolitieke Vlaamsgezind verzet tegen het Egmontpact Gemeenschapspact
Het Egmontpact of Egmontakkoord maakt samen met de Stuyvenbergakkoorden deel uit van het zogenaamde Gemeenschapspact, dat de definitieve pacificatie van de communautaire problemen tot doe... Lees meer . Zowel binnen het Anti-Egmontkomitee Anti-Egmontkomitee
Het Anti-Egmontkomitee verenigde een 50-tal niet-partijpolitieke Vlaamse verenigingen in hun verzet tegen het Egmontpact. De uitgeoefende druk lag aan de basis van de val van de regering-... Lees meer als binnen het in 1978 opgerichte Komitee voor een Demokratisch Federalisme Komitee voor een Democratisch Federalisme
Lees meer , een eerder links georiënteerde versie van het Anti-Egmontkomitee, was hij bijzonder bedrijvig. Ondertussen engageerde hij zich als niet-communist in het Frans Masereelfonds Masereelfonds
Het Masereelfonds (1971) werd gesticht door de Kommunistische Partij van België. Het ijverde voor een democratisch pluralistisch Vlaanderen. Lees meer , eerst als bestuurslid, van 1978 tot 1987 als nationaal voorzitter en ten slotte als erevoorzitter.

Roosens was in de jaren 1980 betrokken bij pogingen om een onafhankelijk radicaal-progressief weekblad op de markt te brengen: eerst Toestanden, nadien Markant. Ook in de jaren 1990 bleef hij actief binnen de Vlaamse beweging als medewerker aan het Vlaams-radicale en progressieve tijdschrift Meervoud Meervoud (1992-)
Meervoud is zowel de naam van een groep van linkse flaminganten als van hun tijdschrift. Het blad is vernoemd naar het driemaandelijks blad over nationale minderheden dat de Werkgroep Arb... Lees meer en als sponsor van het daar min of meer mee verbonden Vlaams Huis in Brussel. In dezelfde periode was hij in de hoofdstad regelmatig betrokken bij de (theoretische) voorbereiding van VVB-activiteiten. Hij was ook medewerker van het Vlaams Marxistisch Tijdschrift Vlaams Marxistisch Tijdschrift
Het Vlaams Marxistisch Tijdschrift (1966-2017) was een driemaandelijks blad, dat voor het eerst verscheen in maart 1966. Samen met het tijdschrift Meervoud fungeerde het lange tijd als e... Lees meer , waar hij samen met Ludo Abicht Abicht, Ludo
De marxistische literatuurwetenschapper en filosoof Ludo Abicht (1936) is een van de boegbeelden van het links-flamingantisme. Als kritische publicist en essayist over diverse thema’s is ... Lees meer , Jan Debrouwere Debrouwere, Jan
Jan Debrouwere (1926-2009) was een communistisch politicus, redacteur en journalist. Hij maakte deel uit van het politieke kader van de Kommunistische Partij en was redacteur bij het dagb... Lees meer en Jef Turf Turf, Jef
Jef Turf (1932-2022) was een Vlaamsgezinde communist. Hij was onder meer politiek directeur van De Rode Vaan en Vlaams voorzitter van de Kommunistische Partij. Hij wilde de democratische ... Lees meer de radicaal links-flamingantische lijn vertegenwoordigde.

Roosens werd sterk beïnvloed door de Italiaanse marxist Antonio Gramsci (1891-1937), wiens werk hij had leren kennen via zijn contacten met de contesterende studentenbeweging in de late jaren 1960. Richtinggevend was Gramsci’s concept ‘culturele hegemonie’: de stelling dat het politieke doel dat men nastreeft, om succesvol te kunnen zijn, dient te worden gedragen door de dominante maatschappelijke onderstroom. Roosens paste dat concept creatief toe op België en Vlaanderen. Hij was ervan overtuigd ‘dat de onafhankelijke staat er moet en zal komen door de ontwikkeling van een democratische Vlaams-nationale collectieve wil daartoe’. In zijn boek De Vlaamse kwestie. ‘Pamflet’ over een onbegrepen probleem uit 1981, dat opende met een citaat van zijn intellectuele voorbeeld Gramsci, analyseerde Roosens de geschiedenis van de Vlaamse beweging vanuit een marxistisch en gramsciaans perspectief. De ‘bourgeoisstaat België’ moest verdwijnen door de actie van ‘een nieuw historisch blok van arbeiders, intellectuelen en middenstanders’, om zo te komen tot ‘een autonoom Vlaanderen in een federaal België’.

In de jaren 1990 gaf Roosens, die dossierkennis koppelde aan een scherpe geest, een nieuwe nationalistische invulling aan zijn marxistisch geïnspireerde visie op de communautaire problematiek in België. Hij stelde dat de Vlaamse gemeenschap als natie onafhankelijkheid moet verwerven om een tegengewicht te kunnen bieden tegen wat hij het toenemende multinationale onderdrukkingskapitalisme noemde. Dit nieuwe linkse nationalisme moest de economische machtsinstrumenten afnemen van de ondemocratische multinationale technocratieën en overhevelen naar de democratische naties. Enkel op het niveau van de (op basis van culturele eenheid eengemaakte) natie kon volgens Roosens vervolgens welvaart worden gegenereerd, zodat aan brede bevolkingslagen welzijn kan worden geboden binnen een antikapitalistische en autonome Vlaamse staat.

In diezelfde periode lanceerde Roosens het idee van een ‘Marshallplan voor Wallonië’. Deze regio moest volgens hem niet geholpen worden door financiële transfers vanuit Vlaanderen via de Belgische sociale zekerheid. Door de creatie van overbodige cliëntelistische nepbanen in de overheidssector, in plaats van toekomstgericht in te zetten op productieve werkgelegenheid in de industriële en de dienstensector, zou een ‘hangmatsolidariteit’ worden bevorderd die het immobilisme in de hand werkt. Roosens pleitte voor tijdelijke financiële steun aan Wallonië vanuit Vlaanderen, met voorbijgaan aan de Belgische overheid, die zou worden aangewend als investeringskapitaal. Op die manier zou de Waalse economie echt gezond, rendabel en werkverschaffend kunnen worden gemaakt. Een onafhankelijk Vlaanderen zou onder internationale supervisie de financiering van het Waals economisch herstel (mee) kunnen aanleveren door een efficiënte organisatie van zijn eigen democratisch en sociaal vooruitstrevend economisch beleid.

Van federalisme via Vlaamse autonomie binnen een federaal België was Roosens aan het einde van zijn leven geëvolueerd tot een pleitbezorger van Vlaamse onafhankelijkheid.