Keustermans, Jan

Persoon
Jasper Snoeys (2023, aanvulling), Etienne Van Neygen (1998)

Jan Keustermans (1917-2009) trad tijdens de Tweede Wereldoorlog op als afdelingsleider van het VNV in Ekeren en was actief bij de Dietsche Militie – Zwarte Brigade, waarvoor hij nadien werd veroordeeld. Als graficus en schilder maakte hij Vlaamsgezinde en radicaal-rechts georiënteerde kunst.

Volledige voornaam
Jan Albert
Geboorte
Antwerpen, 14 augustus 1917
Overlijden
Wommelgem, 5 maart 2009
Leestijd: 2 minuten

Jan Keustermans was de zoon van een kleermaker. Hij volgde een tuinbouwopleiding en werd onder invloed van de katholieke pacifist Pacifisme
Lees meer
Rik Spiessens Spiessens, Rik
Rik Spiessens (1914-1999) was dienstweigeraar, minder uit Vlaams-nationale dan uit katholiek-pacifistische overtuiging. Na de oorlog trad hij in bij de kapucijnen in Italië. Lees meer
lid van de Katholieke Jongeren Vredes-Aktie Katholieke Jongeren Vredesactie
Lees meer
. In 1939 werd Keustermans wegens dienstweigering Dienstweigering
Van het eind van de jaren 1920 tot het midden van de jaren 1930 weigerden een aantal Vlaamse jongeren hun militaire dienstplicht te vervullen uit protest tegen de taalverhoudingen in Belg... Lees meer
eerst tot één maand en nadien tot acht maanden cel veroordeeld. Twee dagen voor het uitbreken van de oorlog kwam hij vrij, maar hij vervoegde de hem aangewezen eenheid niet.

Vanaf 1941 was Keustermans kernleider en vanaf 9 september 1942 afdelingsleider van het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer
-Ekeren. In een toespraak verwees hij naar Frans Daels Daels, Frans
Frans Daels (1882-1974) vormde de spil van de Vlaamsgezinde organisaties aan het IJzerfront en groeide in het interbellum als voorzitter van het IJzerbedevaartcomité en voorvechter van N... Lees meer
als voorbeeld. Sinds 25 juli 1943 was hij onderschaarleider bij de Dietsche Militie - Zwarte Brigade Zwarte Brigade
Lees meer
.

Na de oorlog werd Keustermans veroordeeld tot 15 jaar waarvan hij er vier en een half uitzat. Tijdens zijn gevangenschap leerde hij tekenen en schilderen. Hij was er ook een tijdlang medisch vertegenwoordiger. Keustermans bleef benadrukken geen amnestie Amnestie
Lees meer
van de Belgische overheid te willen.

De thematiek van zijn tekeningen en schilderijen wortelde in de Vlaamse beweging, de collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer
, de repressie Repressie
Lees meer
, een rechts katholicisme en de Germaanse natuurmythologie. In een portret van Keustermans dat verscheen in de krant Wij, Mensen van bij ons in 1980 liet hij hierover volgende uitspraak optekenen: ‘Uit het lijden in de gevangenis, waarbij ik tientallen kameraden naar de executiepaal heb zien afvoeren, is mijn penseelwerk door vernedering en miskenning vaste vorm gaan krijgen’. Daarmee wendde Keustermans de wijdverspreide mythe aan dat veel Vlaamsgezinden tijdens de repressie werden geëxecuteerd om de emotionele basis van zijn eigen kunstenaarschap te verklaren. In datzelfde artikel uitte hij bovendien het verwijt dat de overheid veel kunstenaars die van collaboratie verdacht werden ‘censureerde’.

In 1980 maakte Keustermans naar aanleiding van 150 jaar België de ets 150 jaar Vlaamse Beweging. Ze werd verkocht ten bate van Volksunie-Leuven. Keustermans nam afstand van het pacifisme van het Berten Fermont Fermont, Berten
Lees meer
-Herdenkingscomité en was betrokken bij de Antwerpse rechts-radicale Rechts-radicalisme
De rechts-radicale traditie begon toen het Vlaams-nationalisme in het interbellum koos voor Nieuwe Orde en collaboratie. Na de oorlog evolueerde radicaal-rechts in Vlaanderen van nostalgi... Lees meer
dissidentie van het Verbond der Vlaamse Oud-strijders Verbond VOS
Het Verbond der Vlaamse Oud-Strijders (VOS), opgericht in 1919, was een flamingantische vereniging voor oud-strijders van de Eerste Wereldoorlog, die in de loop van het interbellum tot ee... Lees meer
in de jaren 1980.

Werken

Meervoudig en één, 1966.
— De vredesbeweging, in: VOS-Berichten Gouw Antwerpen, oktober 1987.
Jan Keustermans 75. Schilderijen en grafiek, 1992.
— Kunstschilder Jan Keustermans: “Tal van fnuikpartijen overleefd…”, in: Wij, Mensen van bij ons, 30 december 1980.

Literatuur

Vredes-Actie, september 1939.
—E. de V., Rik Spiessens en Jan Keustermans, in: 't Pallieterke, 14 en 21 september 1972.

Suggestie doorgeven

1998: Etienne Van Neygen

2023: Jasper Snoeys

Inhoudstafel