Heymans, Corneel

Corneel Heymans was de oudste van de acht kinderen van de Gentse hoogleraar farmacologie Jan Frans Heymans Heymans, Jan
Lees meer . Hij doorliep de middelbare school achtereenvolgens aan het Sint-Lievenscollege in Gent, het Sint-Jozefscollege in Turnhout en het Sint-Barbaracollege in Gent. Zijn studie geneeskunde, die Heymans in 1911 aanvatte aan de Gentse universiteit, werd onderbroken door de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer , waaraan hij begon als infanterist en die hij beëindigde als officier van de artillerie. Aan het IJzerfront leerde hij Hendrik Borginon Borginon, Hendrik
Hendrik Borginon (1890-1985) was lid van de leiding van de Frontbeweging en Vlaams-nationalistisch politicus in de Frontpartij en het Vlaamsch Nationaal Verbond. Tijdens de bezetting fung... Lees meer en Frans Daels Daels, Frans
Frans Daels (1882-1974) vormde de spil van de Vlaamsgezinde organisaties aan het IJzerfront en groeide in het interbellum als voorzitter van het IJzerbedevaartcomité en voorvechter van N... Lees meer kennen, maar hij engageerde zich niet in de Frontbeweging Frontbeweging
Aan het IJzerfront manifesteerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog flamingantisch verzet tegen de taaltoestanden in het leger. Naarmate het zich meer en meer organiseerde en groeide, vo... Lees meer . Later sloot hij zich wel aan bij het Verbond van Vlaamse Oudstrijders Verbond VOS
Het Verbond der Vlaamse Oud-Strijders (VOS), opgericht in 1919, was een flamingantische vereniging voor oud-strijders van de Eerste Wereldoorlog, die in de loop van het interbellum tot ee... Lees meer (VOS).

Hoogleraar aan de Gentse universiteit

In 1920 promoveerde Heymans in Gent tot doctor in de geneeskunde, in 1922 werd hij er aangesteld als docent en in 1930 volgde hij zijn vader op als hoogleraar. Ondertussen had hij buitenlandse studie- en onderzoekservaring opgedaan in Parijs, Lausanne, Wenen, Londen en Cleveland. Voor zijn fysiologisch onderzoekswerk, dat hij samen met zijn vader had opgestart en in het bijzonder voor de ontdekking van ‘de functie van chemoreceptoren bij de regeling van de ademhaling en hoe het ademcentrum op scheikundige stoffen reageert’, werd hem in 1938 de Nobelprijs voor Geneeskunde toegekend. Zowel voor als na deze bekroning doceerde hij – behalve in Gent – ook aan meerdere buitenlandse universiteiten.

Tegelijk was Heymans lid van tal van Belgische en internationale wetenschappelijke genootschappen en instellingen, ontving hij heel wat prijzen en onderscheidingen en werden hem een hele reeks eredoctoraten verleend.

De Tweede Wereldoorlog

Bij het begin van de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer werd Heymans door de Belgische regering aanvankelijk belast met de oprichting en de leiding van een opleiding geneeskunde voor naar Frankrijk gevluchte studenten in Bordeaux. Toen dat echter praktisch niet uitvoerbaar bleek, werd hij aangesteld als hoofd van de commissie die de repatriëring van naar Frankrijk gevluchte Belgische burgers organiseerde en coördineerde.

Van bij de heroprichting van de Vlaamse Cultuurraad in oktober 1940 en tot januari 1941, toen hij zijn ontslag indiende, nam Heymans het ondervoorzitterschap ervan op zich. Als bestuurslid van het Belgische Rode Kruis Rode Kruis-Vlaanderen
Rode Kruis-Vlaanderen is een humanitaire organisatie. Het is de Vlaamse tak van het Belgische Rode Kruis, dat in 1864 werd opgericht. Lees meer en voorzitter van de medische tak van de sociale organisatie Winterhulp, waarvan zijn broer en oud-minister Paul Heymans Heymans, Paul
Lees meer algemeen voorzitter was, bemiddelde hij – met inzet van zijn gezag en prestige als Nobelprijswinnaar – bij de Duitse bezetter om in België te kunnen blijven beschikken over de meest dringende en noodzakelijkste geneesmiddelen. Hij reisde daarvoor ook naar Berlijn en gaf er als gasthoogleraar colleges. In juli 1940 beëindigde Heymans de aanstelling van de Oostenrijkse chemicus van Joodse origine Hans Handovsky (1888-1959), die – nadat hij Duitsland na 1933 had moeten verlaten en via Parijs naar Gent was gekomen – wetenschappelijk medewerker was in zijn laboratorium. Op 23 juni 1943 was Heymans aanwezig bij een toespraak van de nationaalsocialistische geneesheer en hooggeplaatste Duitse bestuurder Leonardo Conti (1900-1945) in de Aula van de Gentse universiteit. Deze handelingen en beslissingen leverden hem na de Tweede Wereldoorlog een blaam op, die echter in 1948 ongedaan werd gemaakt.

Voorzitter van flamingantische verenigingen

Van bij de oprichting in 1950 van het Comité voor Recht en Naastenliefde Comité voor Recht en Naastenliefde
Het Comité voor Recht en Naastenliefde (1950-1958) streefde naar amnestie voor gewezen collaborateurs. Voorzitter was Nobelprijswinnaar Corneel Heymans. Lees meer , dat de (materiële) belangen van personen die waren vervolgd en gestraft wegens collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer tijdens de Tweede Wereldoorlog wilde behartigen en hoopte hen maatschappelijk en politiek te organiseren en te mobiliseren, nam Heymans het voorzitterschap op zich. Datzelfde jaar trad hij op als medestichter en was hij tot 1952 voorzitter van het Vlaams Comité voor Federalisme Vlaams Comité voor Federalisme
Het Vlaams Comité voor Federalisme (1950-1955?) bestond uit academici die nadachten over oplossingen voor de Belgische communautaire problemen. Het comité produceerde een federalistisch m... Lees meer , dat in zijn beginselmanifest voorstelde om ‘een diepgaand onderzoek naar een federalistische oplossing van het Vlaams-Waalse probleem in te stellen’ en zich ‘midderwijl voorstander van een onmiddellijke culturele en administratieve decentralisatie binnen het Belgische staatsverband, waarvan zij het bestaansrecht uitdrukkelijk erkennen’ toonde.

Vanaf 1951 bekleedde Heymans bovendien het voorzitterschap van het in dat jaar opgerichte Algemeen Vlaams Oud-Hoogstudenten Verbond Algemeen Vlaams Oud-Hoogstudenten Verbond
Lees meer (AVOHV). In 1956 richtte hij als (ex-)voorzitter van deze flamingantische organisaties – naar aanleiding van een staatsbezoek aan België van de West-Duitse bondskanselier Konrad Adenauer (1976-1967) en 125 jaar Belgische monarchie – een open brief aan koning Boudewijn, waarin werd vastgesteld dat ‘tienduizenden medeburgers nog steeds gebukt gaan onder de gevolgen van repressie Repressie
Lees meer en epuratie’ en waarin werd gepleit voor ‘een ruim gebaar van verzoening om een pijnlijke episode uit onze geschiedenis’ (de Tweede Wereldoorlog en zijn nasleep) ‘definitief af te sluiten’. Tegelijk klaagde hij de Belgische staat aan bij de Verenigde Naties omdat de behandeling van voormalige collaborateurs in België volgens hem in strijd was met de mensenrechten.

Hoewel hij door de algemene raad van het Rode Kruis in 1958 nipt was verkozen als voorzitter, weigerde de bevoegde minister, de Waalse socialist Edmond Leburton (1915-1997), de uitgesproken Vlaamsgezinde Heymans, die deze overtuiging bovendien niet onder stoelen of banken, stak, te benoemen.

In een lezing voor de pas opgerichte Stichting Lodewijk de Raet Stichting Lodewijk De Raet
De Stichting Lodewijk de Raet is een vormingsinstelling die in 1952 werd opgericht vanuit een Vlaamse, democratische, emancipatorische en pluralistische maatschappijopvatting en die – zij... Lees meer ‘Over de noden van het Vlaams geestelijk leven’ formuleerde Heymans eind 1952 een oproep ‘aan de leidende intellectuele krachten’ in Vlaanderen om hun verantwoordelijkheid op te nemen voor de verdere emancipatie van ‘het Vlaamse volk’ en om daarbij het Nederlands te gebruiken, zowel in de wetenschapsbeoefening als in de maatschappelijke dienstverlening. De tekst, min of meer Heymans’ credo als Vlaamsgezinde academicus en intellectueel, werd gepubliceerd in het tijdschrift Wetenschappelijke Tijdingen Wetenschappelijke Tijdingen
Wetenschappelijke Tijdingen is een tijdschrift, in 1935 opgericht door Jozef Goossenaerts als Wetenschap in Vlaanderen. Het blad moest de Nederlandstalige wetenschap bevorderen en verschi... Lees meer (1953, kol. 1-4). In 1961 stelde hij voor om in Vlaanderen het Engels als tweede taal in te voeren in het onderwijs, maar op die suggestie kwam hij later terug.

Paul Janssen (1926-2003), die geneeskunde studeerde aan de Leuvense universiteit en later Janssen Pharmaceutica oprichtte, was in de jaren 1950 een tijdlang wetenschappelijk medewerker in het Gentse laboratorium van Heymans.