Broekman, Jan H.

Persoon
Harold van der Kraan (2023, aanvulling), Pieter Van Hees (1998)

De Groot-Nederlander Jan H. Broekman (1907-1983) was lid van onder meer het Dietsch Studentenverbond en De Dietsche Bond, en publiceerde in het culturele Verdinaso-orgaan Dietbrand. Van 1932 tot 1952 was hij secretaris van de Nederlands-Zuid-Afrikaanse Vereniging (NZAV).  

Volledige voornaam
Jan Hendrik
Geboorte
Amsterdam, 30 september 1907
Overlijden
Mons, 16 december 1983
Leestijd: 3 minuten

Jan H. Broekman kwam reeds tijdens zijn middelbare schooltijd via zijn docent klassieke talen, de oud-activist Josué de Decker De Decker, Josué
Classicus Josué de Decker (1879-1953) was tijdens de Eerste Wereldoorlog een kopstuk van het activisme en hoogleraar aan de vernederlandste Gentse universiteit. Daarna week hij uit naar N... Lees meer
, in contact met de Vlaamse beweging en met Groot-Nederlandse idealen Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer
. Als student in Amsterdam werd hij lid van het Dietsch Studentenverbond Dietsch Studentenverbond
Het Dietsch Studenten Verbond was een van oorsprong Nederlandse nationalistische studentenvereniging, die in de periode 1922-1941 actief was in Nederland en Vlaanderen. Op haar hoogtepunt... Lees meer
(DSV), waarin hij samen met zijn latere echtgenote, E.P. Vriesman, verschillende bestuurlijke functies vervulde en onder andere meewerkte aan de propaganda van de Dietsche Academische Leergangen Dietsche Academische Leergangen
De Dietsche Academische Leergangen (1927-1934) waren vier bijeenkomsten die door het Dietsch Studentenverbond (DSV) werden georganiseerd op verschillende locaties in Nederland. Lees meer
. Hij was tevens lid van de Jong Nederlandsche Gemeenschap Jong Nederlandsche Gemeenschap
De Groot-Nederlandse en rechts-radicale Jong Nederlandsche Gemeenschap bestond van 1931 tot 1935 en was de laatste poging van priester Robrecht de Smet om impact te hebben in de Vlaamse e... Lees meer
, De Dietsche Bond Dietsche Bond
De Dietsche Bond (1917-1941) werd opgericht als activistisch gezind alternatief voor het neutrale Algemeen-Nederlands Verbond. De bond nam verschillende prominente activisten op in zijn ... Lees meer
en van de Vlaamsch-Hollandsche Vereeniging Vlaamsch-Hollandsche Vereeniging Guido Gezelle
Lees meer
Guido Gezelle in Amsterdam. Bij sporadische afwezigheid van Adriaan Loosjes Loosjes, Adriaan
De Nederlandse jurist Adriaan Loosjes (1883-1949) was een van de oprichters van De Dietsche Bond. Als voorstander van een staatkundig Groot-Nederland bekritiseerde hij de gematigde, cult... Lees meer
hanteerde Broekman de pen op vergaderingen van de Dietsche Bond als vervangend secretaris. Hij was ook het aanspreekpunt voor de correspondentieadressen van de Dietsche Gedachte Dietsche Gedachte
De Dietsche Gedachte (1926-1941) was het maandblad van de Dietsche Bond, een in 1917 opgerichte organisatie van Groot-Nederlandse strekking. Lees meer
. Daarnaast publiceerde hij regelmatig bijdragen in Neerlandia Neerlandia
Neerlandia, gesticht door Hippoliet Meert in 1896, werd in 1897 de spreekbuis van het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV). Na verloop van tijd werd Neerlandia een zelfstandig kwartaalperiod... Lees meer
, het tijdschrift van het Algemeen-Nederlands Verbond Algemeen-Nederlands Verbond
Het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV) werd in 1895 opgericht. Aanvankelijk behartigde het de belangen van de Nederlandse taal. Later en tot op de dag van vandaag ijvert het voor de brede ... Lees meer
(ANV).

Samen met Willem Goedhuys Goedhuys, Willem
De Nederlander Willem Goedhuys (1899-1978) was radicaal Groot-Nederlands georiënteerd en speelde een belangrijke rol bij verschillende Vlaams-nationalistische en Groot-Nederlandse tijdsch... Lees meer
beheerde Broekman in de jaren 1930 de uitgeverij Delta, waarbij de Dietse studentenbladen Dietsche Orde Dietsche Orde
Lees meer
en Volksorde Volksorde
Lees meer
verschenen, samen met andere Dietse en Groot-Nederlandse publicaties. In die jaren werkte hij redactioneel mee aan het radicaal Vlaams-nationalistische en Groot-Nederlandse weekblad Vlaanderen (1922-1933) Vlaanderen (1922-1933)
Vlaanderen was een radicaal Vlaams-nationalistisch weekblad dat verscheen tussen 1922 en 1933. Het stond voor het grootste deel onder leiding van Robrecht de Smet en Josué de Decker. Het ... Lees meer
en was hij hoofdopsteller van Dietsche Orde (1932-1933). In Dietbrand, het blad van de gewezen activistische dichter Wies Moens en officieus orgaan van het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen
Het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen (Verdinaso) (1931-1941) was een fascistisch geïnspireerde beweging onder leiding van Joris van Severen, die een staats- en maatschappijherv... Lees meer
(Verdinaso), verzorgde hij een Zuid-Afrikaanse rubriek.

Ook binnen het DSV ijverde Broekman voor een nauwe band met het 'stamverwante' Zuid-Afrika Zuid-Afrika
Deze bijdrage belicht de relatie tussen de Vlaamse beweging en Zuid-Afrika van de 19de tot de 21ste eeuw. Lees meer
. Via deze studentenvereniging organiseerde hij in 1936 een tweede reis naar Zuid-Afrika (de eerste vond plaats in 1933). In 1942 publiceerde hij Taalverhoudingen in Zuid-Afrika.

Tot het extreemrechtse gedachtegoed binnen de Dietse gelederen heeft Broekman “”zich niet bekeerd. Wel bleef hij tot de ontbinding in 1941 in de weer om het DSV in stand te houden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer
ijverde Broekman met andere oud-leden van het DSV en gelijkgestemden in het Comité Groot-Nederland voor een naoorlogs Groot-Nederlands koninkrijk, waarin Nederland en Vlaanderen zouden moeten opgaan. Uiteindelijk kwam van dit illegale, want door de Duitse bezetters ongewenste, initiatief niets terecht. Na de oorlog vormden zij de Nederlands-Vlaamse Vereniging Noord en Zuid Nederlands-Vlaamse Vereniging Noord en Zuid
De Nederlands-Vlaamse Vereniging Noord en Zuid ontstond in 1943, toen een aantal Nederlanders, onder wie oud-leden van de Dietsche Bond (DB) en het Dietsch Studentenverbond (DSV), in Amst... Lees meer
, die zich richtte op de culturele banden tussen beide gebieden.

Met het Zuid-Afrikaanse 'stamland' bleef Broekman zich zijn hele leven verbonden voelen. Van 1932 tot 1952 was hij secretaris van de Nederlands-Zuid-Afrikaanse Vereniging (NZAV)., Ook nadien vervulde hij nog bestuurlijke taken en zette hij zich in voor de bibliotheek en het documentatiecentrum van de NZAV in Amsterdam. In 1982 ontving hij de Van Riebeeck-penning voor zijn inzet voor de contacten tussen Nederland en Zuid-Afrika.

In 1980 schonk Broekman 1.200 titels uit zijn bibliotheek aan de Bibliotheek en Prentenkabinet van het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant. De boeken handelden onder meer over de Vlaamse beweging, de geschiedenis van België, relaties tussen Nederland en België, het Vlaamse en het Nederlandse studentenleven. De Collectie Broekman wordt tegenwoordig beheerd door de Universiteitsbibliotheek van Tilburg University. Het archief van Jan Broekman bevindt zich in het Brabants Historisch Informatie Centrum in Den Bosch.

Werken

— Cyriel Verschaeve 1874-30 April-1934, in: Neerlandia, jg. 38, 1934, pp. 49-50.
— Het nieuwe conflict te Gent, in: Dietsche Gedachte, 1935, nr. 9, pp. 101-103.
— De Derde Dietsche Studiereis Nederland Zuid-Afrika Juni-October 1936, in: Neerlandia, jg. 40, 1936, pp. 257-260.
— Dietsch-Zuid-Afrika en Nederland door J.H. Broekman, in: De Nieuwe Gids, jg. 54, 1939, nr. 1, pp. 211-243.
Taalverhoudingen in Zuid-Afrika, 1942.

Literatuur

— P. van Hees, Een Grootnederlands document uit 1943, in: H.F. Hofman (e.a.), Uit bibliotheektuin en Informatieveld, 1978, 96-111(Bibliotheek en Documentatiereeks, nr. 3).
— G.W.O., 'J.H. Broekman overleden'. In Maandblad Zuid-Afrika, 1, 1984, 9.
— D. van Elderen, Inventaris collectie J.H. Broekman, 1992.
https://www.tilburguniversity.edu/nl/campus/brabantcollectie/over/broek… [Collectie Broekman bij Tilburg University] [geraadpleegd op 19/07/2023].
https://proxy.archieven.nl/235/149C1FCCA0DE4EFFB27F7B0B7E10D58B [Archief van Jan Broekman en de Dietsche Bond] [geraadpleegd op 19/07/2023].

Suggestie doorgeven

1998: Pieter Van Hees (pdf)

2023: Harold van der Kraan

Inhoudstafel