Backx, Pieter Jozef

Pieter Jozef Bacxk werd geboren in Antwerpen Antwerpen
Lees meer op 30 september 1833 als zoon van een kleermaker. Hij liep school aan het Koninklijk Atheneum. Van 1852 tot 1870 was hij bediende bij de Berg Van Barmhartigheid in Antwerpen. Daarnaast was hij geschiedenisleraar op de Stedelijke Nijverheidsschool. Van 1870 tot 1880 was hij directeur van de Antwerpse Vismarkt, waar hij vertrok na onenigheden over de boekhouding met het liberale stadsbestuur. Hij stond nog even aan het hoofd van een spiegel- en lijstenmakerij, maar zou zich daarna als rentenier voltijds toeleggen op zijn politiek en sociaal werk.

Van liberale tot katholieke flamingant

Ideologisch behoorde Backx tot de groep van liberale flaminganten die via hun engagement in de Meetingpartij Meetingpartij
De Meeting (1862-1914) was een Antwerpse politieke formatie die ontstond uit een coalitie van flaminganten, progressieve liberalen en katholieken. Ze liet zich kenmerken door een uitgespr... Lees meer uiteindelijk in het katholieke kamp belandden. Al in 1854 was hij in De Olijftak De Olijftak
De Olijftak was een in 1835 opgerichte Antwerpse rederijkerskamer, die in de context van het ontluikende Vlaamsgezinde cultuurleven wilde aanknopen bij de bewonderde 16de-eeuwse rederijke... Lees meer betrokken bij de organisatie van lessenreeksen voor werkmannen. Als liberale flamingant nam hij later, in 1864, de rol op als secretaris in het Komiteit voor Volksvoordrachten, dat lezingen voor arbeiders organiseerde. Samen met onder andere Edward Coremans Coremans, Edward (1835-1910)
Advocaat Edward Coremans (1835-1910) was politicus voor de Meetingpartij en voorzitter van de Nederduitsche Bond. Gedurende 42 jaar was Coremans als kamerlid een leidende figuur van de Vl... Lees meer en Lodewijk Gerrits Gerrits, Lodewijk
Lodewijk Gerrits (1827-1873) was een drukker en auteur wiens Vlaams- en sociaalgezindheid prevaleerde op levensbeschouwelijke tegenstellingen. Hij lag mee aan de basis van de Nederduitsch... Lees meer was hij één van de medestichters van het liberale Meetingweekblad Het Vrije Woord Het Vrije Woord
Het Vrije Woord (1865-1867) was een Antwerps liberaal en Vlaamsgezind weekblad. Het steunde de Meetingpartij. Lees meer , dat van 1865 tot 1867 verscheen.

In de loop van de jaren 1860 liepen de spanningen tussen de Vlaamsgezinde liberalen en de katholieken in de Meetingpartij steeds hoger op, wat uiteindelijk resulteerde in een breuk. Daarbij koos Backx voor het katholieke kamp. In 1888 publiceerde hij een propagandistische geschiedenis over de Antwerpse meeting De Antwerpsche Meeting, of vijf en twintig jaren uit de geschiedenis van Antwerpen, een werk dat gekaderd moet worden in de verscherpende polarisatie tussen liberalen en katholieken in die periode.

In de jaren 1880 werd hij steeds actiever in het katholieke verenigingsleven en engageerde hij zich in de Nederduitsche Bond Nederduitsche Bond
De Nederduitsche Bond (1861-1914) was een Antwerpse kiesvereniging die flamingantische katholieken en liberalen verenigde. De Bond was een invloedrijke machtsfactor binnen de Meeting, voo... Lees meer , waar hij later bestuurslid werd. In 1882 werd hij bestuurder in de antimilitaristische vereniging Niemand Gedwongen Soldaat. Vanaf 1883 was hij betrokken bij de organisatie van de landdagen die door de Nederduitsche Bond werden samengeroepen. Op al deze fora trad hij meermaals op al spreker. Onder het motto ‘de taal is gansch het volk’ zou hij op de Kortrijkse Landdag Landdagbeweging
De Landdagbeweging, die zich ontwikkelde vanaf de vroege jaren 1860, vormde tot aan de Eerste Wereldoorlog de aanzet tot een reeks al dan niet succesvolle initiatieven tot samenwerking va... Lees meer in 1889 bepleiten dat de Vlaamse beweging zich sterker moest interesseren in de sociale kwestie.

Vredes

In de industrialiserende havenstad werd de sociale kwestie op het einde van de jaren 1880 steeds urgenter. De vraag naar arbeidersorganisaties drong zich steeds sterker op. Naar het corporatistische ideaal dat op dat moment door Joris Helleputte Helleputte, Joris
Joris Helleputte (1852-1925) heeft bijna een halve eeuw lang gewogen op de Belgische samenleving: als neogotisch architect, als gangmaker van sociale organisaties, inzonderheid de Belgisc... Lees meer werd uitgedragen, stichtte Backx in 1885 in de Onze-Lieve-Vrouweparochie de Vrede Hoogstraat, ‘een katholieke werkmansvereniging’ waarvan hij voorzitter van werd. In de daaropvolgende jaren volgenden nog drie andere Vredes op ande plekken in de stad: de Vrede Sint-Amands, de Vrede Sint-Laurijs en de Vrede Sint-Willebrords.

De naam Vrede vertolkte het klassenverzoenende ideaal van die werkmanskringen, die ook openstonden voor de hoge burgerij, middenstanders, werkgevers en vrije beroepers. Met een eigen lokaal als alternatief voor de kroeg, de parochie als uitvalsbasis, een aanbod van socio-culturele activiteiten, bibliotheken, werkbeurzen, onderlinge bijstand en spaarkassen trachtte dit type gildenachtige verenigingen in volkswijken doorheen het hele land een katholiek geïnspireerd tegengewicht te bieden aan de opkomst van het seculiere socialisme.

Als voorman van de redelijk succesvolle Vredes wist Backx de daaropvolgende jaren heel wat invloed te verwerven. In 1886 lag hij mee aan de basis van de Volksbank voor het arrondissement Antwerpen, een bank voor ambachtslieden en kleine handelaars. Tot 1911 bleef hij bestuurslid. In de schoot van de Vrede Hoogstraat ontstond ook een Studiecomité dat verschillende publicaties uitgaf . Hun werk lag mee aan de basis van de oprichting van de kredietinstelling Eigen Heerd, die leningen gaf voor werkmanswoningen. Ook hier was Backx bestuurder. Samen met Hector Lebon Lebon, Hector
De Vlaamsgezinde en maatschappelijk bewogen advocaat Hector Lebon (1863-1935) begon zijn politieke loopbaan in de daensistische beweging, maar stapte later over naar de katholieke partij.... Lees meer nam hij in 1888 het initiatief voor het antisocialistische werkmansblad De Gildevlag, dat slechts een jaar verscheen.

Antisocialistische Werkliedenbond

Ook de uitbreiding van het stemrecht deed zijn invloed toenemen. Zijn achterban werd namelijk ook electoraal interessant. Politiek verenigden de verschillende Vredes zich in 1895 daarom in een Antisocialistische Werkliedenbond, met als kernspreuk ‘Godsdienst, Huisgezin en Eigendom’. Deze bond werd een drukkingsgroep binnen de Antwerpse Meetingpartij, die de Antwerpse daensisten Daensistische beweging
Daensistische beweging is de verzamelnaam voor een geheel van feiten, opvattingen, organisaties, personen en strijdmiddelen die tijdens de late 19de en de vroege 20ste eeuw een onderdeel... Lees meer beconcurreerde, en later zou vervellen tot het Katholiek Democratisch Verbond (1898). De Antisocialistische Werkliedenbond trad ook toe de Belgische Volksbond, waar Backx afgevaardigde werd. In zijn schaarse interpellaties legde hij in de eerste plaats antimilitaristische en flamingantische accenten. Binnen de stad bleef de Bond echter weinig invloedrijk en wist ze weinig arbeiders aan te spreken. Backx werd zelf nooit kandidaat, maar nam in de eerste plaats een rol op als organisator en bestuurder.

Naast de eerder mutualistisch geïnspireerde Vredes lag Backx in 1895 ook mee aan de oorsprong van het syndicale Verbond der Christene Vakverenigingen van Antwerpen, dat een tegengewicht wilde bieden aan de socialistische vakbonden. In tegenstelling tot de Vredes werden werkgevers niet langer toegelaten. Hij werd ondervoorzitter en in 1899 voorzitter tot in 1909. Het Verbond had in de eerste plaats succes bij de kleinere, ambachtelijke beroepen, maar werd in feite afgeremd door de Vredes, die hun eigen beroepsafdelingen bleven bevoordelen.

Na de eeuwwisseling verdween Backx stilaan van het publieke toneel. In 1912 werd hij nog voorzitter van het Rerum Novarumcomité, waar hij als oudersdomdeken van de Antwerpse christelijke arbeidersbeweging werd opgevoerd. Hij overleed tijdens de Eerste Wereldoorlog in 1917. Als brugfiguur tussen de Meeting en de arbeidersbeweging, maar ook tussen corporatistische en christendemocratische idealen staat Backx symbool voor de beginnende verstrengeling tussen christendemocratie en katholieke flamingantisme op het einde van de negentiende eeuw.