Sint-Maartensfonds

Het Sint-Maartensfonds werd officieel als vzw opgericht op 24 november 1953 (de statuten verschenen op 12 december 1953 in het Belgisch Staatsblad). De organisatie werd ontbonden op 29 oktober 2006.

Oprichting

Voor 1950 bestond al een losse groepering voor hulp aan oud- Oostfrontstrijders Oostfronters
Het begrip oostfronters duidt in de context van de geschiedenis van de Vlaamse beweging op Vlamingen die als vrijwilliger aan de zijde van Duitsland vochten tegen het Sovjetrussische Rod... Lees meer onder de naam Berkenkruis. Vanaf 1950 was het zogenoemde Verbond van Vlaamse Oud-Oostfrontstrijders Verbond van Vlaamse Oud-Oostfrontstrijders
Het Verbond van Vlaamse Oud-Oostfrontstrijders (1950-1954) was de eerste overkoepelende organisatie voor Vlaamse oostfrontveteranen. Lees meer (VVOOS) actief. Het Sint-Maartensfonds was aanvankelijk de Antwerpse afdeling van dit VVOOS. Na de opheffing van deze koepelvereniging in 1954 werden de verschillende gewestelijke afdelingen wettelijk erkende vzw’s. De meeste sloten zich aan bij het Sint-Maartensfonds.

Het verenigingsblad van het SMF was Berkenkruis Berkenkruis
Berkenkruis (1953-2006) was het orgaan van het Sint-Maartensfonds (SMF), een Antwerpse vereniging van oud-oostfronters. Lees meer , dat vanaf 1953 maandelijks verscheen op gemiddeld 40 bladzijden. Opmerkelijk was dat een kwart van de uitgave bestond uit advertenties van sympatiserende bedrijven en handelaars. In de jaren 1970 bedroeg de oplage ongeveer 3.000 exemplaren, maar dat aantal verminderde geleidelijk tot de stopzetting in 2006.

Werking

Het Sint-Maartensfonds bood via zijn lokale afdelingen materiële en morele steun aan oud-Oostfrontstrijders en hun verwanten. Dit betekende bijvoorbeeld rechtskundige bijstand bij het opsporen van vermiste Oostfronters. Het Sint-Maartensfonds probeerde ook de beeldvorming over de Oostfronters te beïnvloeden en hen te rehabiliteren.

In de jaren 1960 en 1970 lag de grootste nadruk op de dienstverlening aan mede-leden en het sociale aspect, het samenzijn met geestesgenoten op bals, ‘joelfeesten’ en uitstappen. Op plaatselijke activiteiten waren daarbij 100 tot 200 personen aanwezig. Op een nationale activiteit kon dat oplopen tot een duizendtal.

In Berkenkruis verschenen geregeld artikels met ronduit racistische Racisme
Lees meer en antisemitische Antisemitisme
Lees meer standpunten, naast geromantiseerde slagveldverhalen, nostaligische herinneringen aan het Oostfront en de Waffen-SS, en in memoriams voor overleden kameraden. Ten tijde van het Egmontpact Gemeenschapspact
Het Egmontpact of Egmontakkoord maakt samen met de Stuyvenbergakkoorden deel uit van het zogenaamde Gemeenschapspact, dat de definitieve pacificatie van de communautaire problemen tot doe... Lees meer (1977) verschenen enkele artikels om dit politieke akkoord te veroordelen.

Einde

In het najaar van 1978 ontstonden ideologische meningsverschillen binnen het SMF. De ‘radicalen’ (met onder meer Frans Vierendeels, Bert Hendrickx, Jef François François, Jef
Jef François (1901-1996) was als leider van de Dinaso Militanten Orde een kopstuk van het Verdinaso. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd hij commandant van de Dietsche Militie – Zwarte Br... Lees meer ) eisten dat het fonds meer politieke standpunten zou innemen, onder meer ook tegen de progressieve vleugel van de Volksunie Volksunie
Tussen 1954 en 2001 bepaalde de Volksunie (VU) als Vlaams-nationalistische partij mee de politieke evolutie in België, van unitaire staat tot federaal koninkrijk. Ze groeide uit tot de tw... Lees meer en het Egmontpact. De ‘gematigden’ (met onder meer Jef Desseyn en Vincx) wilden de oud-Oostfronters reïntegreren in de Vlaamse beweging en vroegen om begrip voor de collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer op basis van het Vlaams-nationalistische ideaal. De radicale vleugel daarentegen koppelde de rehabilitatie van de oostfronter aan de herwaardering van het 'zuivere' nationaalsocialistische gedachtegoed. In Berkenkruis verschenen artikels waarin de rassenleer verdedigd werd en de Jodenuitroeiing ontkend.

Aanvankelijk bleef de eenheid bewaard, maar toen op voorstel van Vincx de statuten van het fonds werden 'verruimd' door de belangenverdediging van de geüniformeerde wapendragers gelijk te stellen met die van de oud-oostfrontstrijders, begon de Brabantse gewestelijke afdeling met de uitgave van een eigen blad Periodiek Contact (november 1979) en werd een eigen vereniging met de naam Hertog Jan Van Brabant Hertog Jan van Brabant
Hertog Jan van Brabant (1980-2006) was een Brabantse vereniging van Vlaamse oud-oostfrontstrijders die zich in 1980 van het Sint-Maartensfonds afscheurde. Lees meer (april 1980) opgericht. Die afscheiding leidde tot een grotere cohesie van de andere gewestelijke organisaties onder de koepel van het Sint-Maartensfonds, waar de onenigheid tussen ‘radicalen’ en ‘gematigden’ na enkele jaren opgeborgen werd. Reeds in 1984 kwam het tot een verzoening met de groep Hertog Jan Brabant. De radicalen kregen opnieuw een aanzienlijke stem in de vereniging. Het afwijzen van het nationaalsocialistische ideeëngoed door de gematigde fractie gebeurde wellicht eerder omwille van strategische dan ideologische redenen.

Onder meer de Volksunie-politici Wim Jorissen Jorissen, Wim (sr.)
Wim Jorissen (1922-1982) was een radicaal Vlaams-nationalistisch boegbeeld van de Volksunie (VU), die in de pioniersjaren van de partij en tot het midden van de jaren 1970 het succes en d... Lees meer en Oswald van Ooteghem Van Ooteghem, Oswald
Oswald van Ooteghem (1924-2022) was een Vlaams oostfronter en Vlaams-nationalistisch politicus voor de Volksunie. Lees meer , zelf een oud-Oostfronter en drijvende kracht achter de Gentse ‘zustervereniging’ Vriendenkring Sneyssens Vriendenkring Sneyssens
De Vriendenkring Sneyssens (1950-2016) was een Gentse vereniging van Vlaamse oud-oostfrontstrijders. Lees meer , onderhielden tussen de jaren 1960 en 1980 nauwe contacten met het Sint-Maartensfonds en steunden de eis voor amnestie Amnestie
Lees meer van het fonds. Ook verschillende politici van het Vlaams Blok Vlaams Belang
Vlaams Belang is een radicaal-rechtse Vlaams-nationalistische partij, die in 1978 ontstond onder de naam ‘Vlaams Blok’, als verkiezingskartel van de Vlaamse Volkspartij en de Vlaams Natio... Lees meer toonden openlijk hun sympathie voor het SMF.

In mei 2001 was toenmalig Vlaams minister van Binnenlandse Aangelegenheden Johan Sauwens Sauwens, Johan
Johan Sauwens (1951) was een Limburgs kopstuk van de Volksunie. Hij was onder meer Vlaams volksvertegenwoordiger en bekleedde verschillende ministerposten in de Vlaamse regering. In 2001 ... Lees meer (Volksunie) aanwezig op een viering van het Sint-Maartensfonds. Toen dat bekend werd gemaakt in een artikel in De Morgen De Morgen
De in 1978 opgerichte krant De Morgen evolueerde van een socialistisch naar een algemeen informatief dagblad. Lees meer moest hij ontslag nemen.

Door de veroudering van de leden en zo het geleidelijk wegvallen van de bestaansreden verminderde in sneltempo de slagkracht van de vereniging. Met een laatste bijeenkomst in Antwerpen vierden naar schatting 800 leden en sympathisanten, ook uit Oostenrijk, Duitsland, Frankrijk en Nederland, het einde van het Sint-Maartensfonds.