Van Houtte, Hubert

Van Houtte studeerde na zijn middelbaar onderwijs aan het bisschoppelijk college van Tielt geschiedenis aan de Katholieke Universiteit Leuven. Aanvankelijk wijdde hij zich aan de middeleeuwse geschiedenis van het graafschap Vlaanderen. Daarna ging zijn belangstelling ook naar de geschiedenis van de nieuwe tijd (zie Historiografie Historiografie
Lees meer ).

Werk als historicus

Onder leiding van de mediëvist kanunnik Alfred Cauchie promoveerde hij op de in 1898 uitgegeven studie Les Kerels de Flandre. Contribution à l'étude des origines ethniques de la Flandre. Hij wees hierin op de onhoudbaarheid van de door Hendrik Conscience Conscience, Hendrik
Hendrik Conscience (1812-1883) was de eerste auteur die het in België aandurfde een roman in het Nederlands te schrijven en te publiceren. Zijn oeuvre van zo’n 65 romans, dat ook een bred... Lees meer gepopulariseerde stellingen van de romantische historicus Joseph Kervyn de Lettenhove Kervyn de Lettenhove, Joseph
Baron Joseph C.M.B. Kervyn de Lettenhove (1817-1891) was een katholieke politicus en historicus, die vanuit zijn Belgisch nationalisme bijdroeg aan de verheerlijking van het Vlaamse verle... Lees meer : de Saksische Kerels uit de West-Vlaamse kuststreek hadden nooit bestaan en waren een product van Kervyns romantische verbeelding. Nog in 1898 publiceerde Van Houtte een historische studie over La civilisation flamande au commencement du XIIe siècle, d'après Galbert de Bruges. Met de termen ‘Vlaanderen’ en ‘Vlaams’ in de titels van de beide werken verwees hij uiteraard naar het oude graafschap Vlaanderen, niet naar de Nederlandstalige noordelijke helft van België, het moderne ‘Vlaanderen’. Ook in zijn latere werk richtte de historicus zich vooral op het oude graafschap Vlaanderen, maar dan in de nieuwe tijd.

Van Houtte, die na zijn studies in Leuven ook nog in Duitsland colleges had gevolgd, onder meer bij Karl Lamprecht (Leipzig) en Gustav Schmoller (Berlijn) – vanwaar zijn nieuwe gerichtheid op economische geschiedenis – was aanvankelijk drie jaar werkzaam in het Bestuur van het Hoger Onderwijs. Vanaf 1902 doceerde hij aan de Rijksuniversiteit Gent en hij was er van 1912 tot zijn emeritaat in 1942 gewoon hoogleraar. De Eerste Wereldoorlog onderbrak zijn werkzaamheden. In 1918-1919 was hij decaan van de faculteit Letteren en Wijsbegeerte. Van Houtte was ook de vader van de katholieke politicus en latere eerste minister Jean van Houtte.

Tot zijn belangrijkste werken behoren Documents pour servir à l'histoire des prix de 1381 à 1794 (1903), Histoire économique de la Belgique à la fin de l'ancien régime (1920) en, mede onder invloed van de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer , Les occupations étrangères en Belgique sous l'ancien régime (1930). Sedert 1931 was Van Houtte lid van de Koninklijke Commissie voor Geschiedenis; het jaar nadien werd hij lid van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België Koninklijke Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België
Lees meer te Brussel.

Houding tegenover de Vlaamse Beweging

Tijdens zijn collegetijd behaalde Van Houtte in een algemene wedstrijd onder de bisschoppelijke scholen een prijs voor Nederlands. Toch heeft hij weinig in het Nederlands gepubliceerd, met uitzondering van zijn Tafels der Resolutieboeken der Staten van Vlaanderen uit 1936.

Van Houtte was tegenstander van de vernederlandsing van de Gentse universiteit, maar verving niettemin tussen 1924-1930 in zijn lessen het Frans door het Nederlands. In een ('door de Censuur toegelaten') brochure van zijn hand, uit het laatste oorlogsjaar 1918, antwoordde hij negatief op de vraag, of het Vlaamse volk een Vlaamse universiteit verlangde. Hij deed dat met sociale, wetenschappelijke en nationale argumenten.

Volgens Van Houtte had het volk het ‘recht in een andere taal (dan de moedertaal) onderwezen te worden’. De verkiezingen met povere uitslagen voor puur Vlaamse lijsten wezen er volgens hem op dat een meerderheid van de Vlamingen niet voor de vervlaamsing van het hoger onderwijs gewonnen was. Vervlaamsing zou de Franstaligen wegjagen. Democratisering kon ook, door volksjongens in het Frans, een wereldtaal, te laten studeren. Het monopolie van het Frans mocht niet aan de rijkere standen worden gelaten. In Nederland Nederland
Nederland is met Vlaanderen verbonden door de economische infrastructuur, de taal en de geschiedenis. Vanaf eind 18de eeuw kreeg die verbondenheid in taal en cultuur op uiteenlopende mani... Lees meer , aldus Van Houtte, schreven de geleerden in een internationale taal. Overigens noemt hij het Frans in de Vlaamse dorpen minder een vreemde taal dan het Nederlands. Ervaringen van Nederlandse gastsprekers wezen op de grote afstand tussen Nederlands en Vlaams en lieten verwachten dat het eeuwen zou kunnen duren voor het Nederlands ‘den rang zou ingenomen hebben die het Fransch er (in Vlaanderen) thans bekleedt’. Voorts zou het opdringen van het Vlaams aan mensen die er geen enkel voordeel uit trokken ‘stelselmatig onze nationale eenheid in gevaar brengen. (...) Wij, Vlamingen, doen een groote aanwinst, als wij Fransch leeren. (...) Zoodra, hier in België, twee soorten van Universiteiten zullen bestaan, Vlaamsche en Fransche, zal de Belgische staat (...) zijn zelfmoord gepleegd hebben.’ Ten slotte erkende Van Houtte dat de Vlaamse beweging voor de Eerste Wereldoorlog een dam had opgeworpen tegen de opslorping van België door Frankrijk, gevaar dat sindsdien echter van Duitsland en ... Nederland kwam. En dan eindigt hij met deze niet mis te verstane zin: ‘De toekomst behoort aan het Internationalisme en aan de internationale talen.’