Van den Berghe, Raphaël

Persoon
Ruben Mantels (2023)

Raphaël van den Berghe (1845-1923) was bibliothecaris aan de Universiteitsbibliotheek Gent. Door zijn deelname aan de Vlaamsche Hoogeschool belandde hij tijdens de Eerste Wereldoorlog in het activistische kamp.

Volledige voornaam
Raphaël R.
Geboorte
Gent, 23 januari 1845
Overlijden
Gent, 5 november 1923
Leestijd: 3 minuten

Raphaël van den Berghe werd op 23 januari 1845 in Gent geboren en overleed er op 5 november 1923. Hij was de vader van kunstschilder Frits van den Berghe Van den Berghe, Frits
Lees meer
.

Van den Berghe studeerde in 1865 af aan de Rijksnormaalschool van Lier Rijksnormaalschool van Lier
De Rijksnormaalschool in Lier (1817-1830, 1844-2012) ging de concurrentie aan met de vrije normaalscholen en vormde meerdere generaties Nederlandstalige intellectuelen in Vlaanderen: ond... Lees meer
en werd onderwijzer in een Gentse stadsschool aan de Voormuide. Na het behalen van zijn graduaat in de letteren in 1873 werd Van den Berghe door hoofdbibliothecaris Ferdinand van der Haeghen (1830–1913) als secretaris aangeworven in de Gentse Universiteitsbibliotheek. In 1889 werd hij er benoemd tot conservator met de rang van onderbibliothecaris. In 1911 solliciteerde Van den Berghe tevergeefs om tot opvolger van Van der Haeghen benoemd te worden. Ondanks Van der Haeghens steun voor zijn kandidatuur, werd Willem de Vreese De Vreese, Willem
Willem L. de Vreese (1869-1938) was een filoloog, bibliothecaris en Gentse hoogleraar, die tijdens de Eerste Wereldoorlog een prominente rol speelde in het activisme. Lees meer
benoemd. Van den Berghe ontving bij KB van 29 september 1911 wel het recht om de titel van erehoofdbibliothecaris te voeren. Hij kreeg bij zijn pensionering in 1912 ook een eredoctoraat van de universiteit; in 1910 was hij ook corresponderend lid geworden van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde
De Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde (KANTL, 1886) is een instelling die zich in de loop van haar geschiedenis heeft ingezet zowel voor taalculturele, -wetenschappeli... Lees meer
(KVATL).

Op wetenschappelijk vlak heeft Van den Berghe zich onderscheiden als medewerker van de in 1879 door Van der Haeghen opgerichte Bibliotheca Belgica, waarin alle in de Nederlanden gedrukte boeken bibliografisch beschreven werden. Hij was ook gespecialiseerd in de Erasmiana. Na zijn pensionering op 25 januari 1912 behield hij tot 1915 zijn functie in de bibliotheek.

Vlaamse Hogeschool

Bij de oprichting van de Vlaamse Hogeschool in 1916 slaagde bibliothecaris Paul Bergmans (1868-1935) erin, gesteund door een clandestien professorencomité, het bibliotheekpersoneel bijna voltallig ontslag te laten nemen (zie Hoger onderwijs Gent Hoger onderwijs in Gent
Met de vernederlandsing in 1930 als hoogtepunt is de Gentse universiteit een belangrijk strijdpunt geweest in de Vlaamse beweging. Van het Latijn uit 1817 tot het Engels van vandaag: het ... Lees meer
). Enkel de tot het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer
bekeerde hoofdbibliothecaris De Vreese bleef over, samen met zijn medewerker Hector van de Velde. Zij werden vervoegd door de gepensioneerde Van den Berghe, die in juli 1916 terug in dienst werd genomen, en een reeks nieuwe aanwervingen onder de activistische kernen. Van den Berghe werd er de ancien die onder meer de jongere collega's Latijn leerde.

Na de oorlog werd Van den Berghe samen met de zeven professoren die gedoceerd hadden aan de Vlaamse Hogeschool geschorst door de universiteit. In 1919 trachtte de Academische Raad van de universiteit tevergeefs zijn eredoctoraat ongedaan te maken en de KVATL schrapte hem als lid.

Literatuur

Rapports de MM. les professeurs J. Bidez et F. Swarts sur l’attitude patriotique des employés de l’Université durant l’occupation, in: Université de Gand. Années académiques 1913-1918. Réouverture solennelle des cours et remise du rectorat. 21 janvier 1919. Exposé de la situation de l’Université pendant l’année académique 1913-1914 et pendant l’occupation ennemie, 1919, pp. 44-57.
– P. de Keyser, Een Vlaamsche bibliothecaris van den ouden tijd. In memoriam R. van den Berghe, in: De Bibliotheekgids, jg. 3, 1924, pp. 93-96.
– A. Jacob, In memoriam Rafaël van den Berghe (1845-1923), in: De Ploeg, 12 januari 1924.
– R. Apers, 'Ferdinand van der Haeghen en het ontstaan der Bibliotheca Belgica'. In: Lode Baekelmans ter eere 1945, 1946, 107-121.
– D. Vanacker, Het aktivistisch avontuur, 1991.
Retrospectieve Frits van den Berghe, 2000, pp. 15-18.
– R. Mantels, Torens van boeken. Universiteitsbibliotheek Gent, 1797-2020, 2020.

Suggestie doorgeven

1998: Sylvia Van Peteghem (pdf)

2023: Ruben Mantels

Inhoudstafel