Utrechtse Documenten

Op 23 februari 1929 publiceerde de Nederlandse regionale krant Het Utrechtsch Dagblad de zogenaamde tekst van het Frans-Belgisch Militair Akkoord Frans-Belgisch Militair Akkoord
Lees meer , dat op 7 september 1920 door de generaals Foch en Maglinse was gesloten. Volgens de krant bevatte dit verdrag een plan om bij een militair conflict ‘Duitschland aan te vallen door Nederlandsch- Limburg’. Enkele dagen later, op 28 februari, pakte de krant uit met aanvullende ‘bewijsstukken’, het proces-verbaal van een Frans-Belgische stafbijeenkomst van september 1927, dat ondertekend was door de Belgische stafchef Emile Galet (1870-1940). Zowel in de Nederlandse regering als in de pers was de verontwaardiging zeer groot. De geest was opnieuw uit de fles: na de verwerping van het Belgisch-Nederlands Verdrag Belgisch-Nederlands Verdrag
Het Belgisch-Nederlands Verdrag werd afgesloten in april 1925 tussen België en Nederland, na uiterst slopende onderhandelingen die begonnen na de Vredesconferentie van Versailles. Het ver... Lees meer over de waterwegen in 1927 bleef de verhouding tussen beide buurlanden gespannen. Bovendien leek de publicatie de Nederlandse ongerustheid over de vermeende Franse greep op het Belgisch buitenlands militair beleid alleen maar te bevestigen.

Ook in België was de beroering groot. Brussel, bij monde van minister van buitenlandse zaken Paul Hymans Hymans, Paul
Paul Hymans (1865-1941) was een Brusselse, Franstalige en liberale politicus. Tussen 1918 en 1935 was hij minister van Buitenlandse Zaken. Hij toonde nooit veel begrip of belangstelling v... Lees meer en stafchef Galet, en Parijs ontkenden formeel dat de gepubliceerde stukken echt waren. In de Kamer dienden Frans van Cauwelaert Van Cauwelaert, Frans
Frans van Cauwelaert (1880-1961) was een Vlaamsgezinde katholieke politicus, die een hoofdrol speelde in de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Van Cauwelaert lag in 19... Lees meer en Herman Vos Vos, Herman
Herman Vos (1889-1952) engageerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog in het activisme. Vanaf 1925 was hij parlementslid voor de Frontpartij. Toen het Vlaams-nationalisme zich in de jaren... Lees meer een dringend interpellatieverzoek in. Zij kwamen al op 26 februari aan het woord, maar een boze Hymans maakte gebruik van zijn recht eerst het woord te nemen en bestempelde de gepubliceerde stukken nadrukkelijk als un tissu d'artifices et de mensonges. De hele affaire had intussen ruime aandacht gekregen in de internationale pers Pers
Van bij het ontstaan van de Vlaamse beweging vervulde de Nederlandstalige pers een belangrijke rol als spreekbuis. De veelheid aan Vlaamse kranten en (week)bladen die in de 19de en 20ste ... Lees meer , tot in de Russische krant Izvestia toe, en op verzoek van de regering opende het Brusselse parket een onderzoek.

Totstandkoming van de documenten

Algauw bleek dat achter dit incident een onwaarschijnlijke geschiedenis schuilging, maar de motieven van diverse betrokkenen, met name van de Belgische Militaire Veiligheid, roepen nog steeds meerdere vragen op. De vervalste documenten waren het werk van ene Albert Frank Heine Frank, Albert
Lees meer , een schimmige avonturier en dubbelagent, die zowel met Duitse spionagediensten als met de Militaire Veiligheid in contact stond. Met medeweten van de Veiligheid had Frank, aan de hand van gegevens uit onder andere de Revue militaire française, het Bulletin belge des Sciences militaires en spoorwegkaarten, de tekst van het militair akkoord in elkaar geknutseld. Aanvankelijk moest hij de Duitse spionagediensten met de valse stukken aan het lijntje houden. Via het pacifistisch weekblad Les Nouveaux Jours – De Nieuwe Dag had Frank ook Ward Hermans Hermans, Ward
Ward Hermans (1897-1992) was een Vlaams-nationalistische schrijver, journalist en politicus, die in de loop van het interbellum radicaliseerde in nationaalsocialistische zin. Tijdens de T... Lees meer leren kennen. Toen bleek dat Hermans interesse toonde voor de documenten, werden ze hem, met medeweten van de Militaire Veiligheid, in handen gespeeld. De verkoop ging door in café Theo in Mechelen op 29 januari 1929. Hermans maakte de documenten in Nederland over aan de hoofdbibliothecaris van Rotterdam, en zij kwamen ten slotte terecht bij de Rotterdammer Daniël George van Beuningen (1877-1955), directeur van de Steenkolen Handelsvereniging. Van Beuningen had als lid van het Nationaal Comité van Actie geijverd voor de verwerping van het Belgisch-Nederlands Verdrag van 1927. Hij nam contact op met het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken en wist secretaris-generaal Aarnout Snouck Hurgronje (1882-1951) van hun echtheid te overtuigen. Op 15 februari 1929 werden de stukken overgemaakt aan Pierre Ritter Ritter, Pierre H.
Pierre H. Ritter (1882-1962) was betrokken bij de oprichting van De Dietsche Bond en het Dietsch Studentenverbond. Als hoofdredacteur van het Utrechts Stedelijk en Provinciaal Dagblad be... Lees meer , hoofdredacteur van het Utrechtsch Dagblad en een medestander van de Groot-Nederlandse Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer historicus-publicist Frederik C. Gerretson Gerretson, Frederik C.
Frederik Carel Gerretson (1884–1958) was een Nederlandse historicus, zakenman en politicus, die vanuit zijn Groot-Nederlandse overtuiging het Vlaams-nationalisme trachtte te beïnvloeden.... Lees meer . De Groot-Nederlandse-Rotterdamse connectie zag meteen een kans om twee vliegen in één klap te slaan: zij had al in 1927 het Belgisch-Nederlands Verdrag getorpedeerd en wilde nu, door de publicatie van de opzienbarende documenten, de hervatting van de besprekingen verhinderen. Anderzijds zou de publicatie de Belgische staat danig in verlegenheid brengen en de Vlaams-nationalisten nieuwe munitie verschaffen in hun campagne tegen het Belgische buitenlands beleid.

Reacties in politiek en pers

Op 5 maart verklaarde minister-president D.J. de Geer (1870-1960) in de Tweede Kamer dat de Nederlandse regering bij voorbaat op de hoogte was geweest van de publicatie en dat Nederlandse deskundigen de echtheid formeel bevestigd hadden. Premier Henri Jaspar Jaspar, Henri
Henri Jaspar (1870-1939) was een Brusselse katholieke politicus die een oplossing wilde voor de Vlaamse kwestie. Lees meer lichtte op 7 maart in de Kamer de resultaten van het onderzoek toe en hij gaf min of meer toe dat de Militaire Veiligheid bij de hele affaire betrokken was. Het incident had intussen ook de Frontpartij Het Vlaamsche Front
Het Vlaamsche Front was een Vlaams-nationalistische partij, die werd opgericht in 1919 en ook bekend stond onder de couranter gebruikte officieuze benaming Frontpartij. Gesticht als een ... Lees meer in moeilijkheden gebracht. Tegen Hermans werd een aanhoudingsmandaat uitgevaardigd en hij vluchtte op 3 maart naar Nederland.

Vos begon in De Schelde (1919-1936) De Schelde (1919-1936)
Lees meer voorzichtig afstand te nemen van Hermans, in een poging de schade voor de Frontpartij bij de komende parlementsverkiezingen te beperken. De Vlaams-nationalistische pers stelde de affaire voor als een complot tegen de Frontpartij, die in haar verkiezingsprogramma onder andere de opzegging van het Frans-Belgisch Militair Akkoord eiste. Midden april keerde Hermans terug naar België. Hij werd niet aangehouden en buitte de affaire handig uit in zijn verkiezingscampagne. Dankzij de goede score van Vos in Antwerpen slaagde Hermans, de lijstaanvoerder in Mechelen, erin een Kamerzetel te veroveren.

Impact op de Belgisch-Nederlandse relaties

De relaties tussen Brussel en Den Haag waren door de affaire van de Utrechtse documenten opnieuw zo getroebleerd, dat zelfs de voetbalmatch België-Holland, voorzien voor 24 maart in Antwerpen, uitgesteld werd. Niet alleen het Nederlandse kabinet, dat in de echtheid van de valse stukken had geloofd, leed door de affaire internationaal gezichtsverlies, de Belgische regering kwam evenmin ongeschonden uit de strijd. De zaak van de Utrechtse documenten had de internationale aandacht gevestigd op het omstreden Frans-Belgisch Militair Akkoord en in België zelf werd de campagne tegen het akkoord nog opgedreven. De Militaire Veiligheid, die bij de hele zaak ernstig gecompromitteerd raakte, werd afgeschaft en de burgerlijke personeelsleden werden overgeheveld naar het ministerie van justitie.

De onderhandelingen tussen België en Nederland Nederland
Nederland is met Vlaanderen verbonden door de economische infrastructuur, de taal en de geschiedenis. Vanaf eind 18de eeuw kreeg die verbondenheid in taal en cultuur op uiteenlopende mani... Lees meer over de Schelde-Rijnverbinding werden eind 1929 hervat, maar zij liepen in het najaar van 1931 opnieuw vast. In de pers waren meer details uitgelekt en het Nationaal Comité van Actie, dat de campagne tegen het Belgisch-Nederlands Verdrag in 1927 had geleid, dreigde met nieuwe acties. In april 1932 brak de Nederlandse regering de onderhandelingen af.