ID21

Telkens wanneer de politiek in de jaren 1990 crisis doormaakte, stelde men in en rond de Wetstraat dat er een kloof was gegroeid tussen de burger en de politiek. Dat was ook het geval ten tijde van de Witte Mars (1996).

In deze context ontstond iD21. Het was een uitloper van de ‘Zaal F’-gesprekken in de Senaat in 1997, waar Guy Verhofstadt Verhofstadt, Guy
Guy Verhofstadt (1953) is een liberaal politicus die actief was en is op het nationale en internationale niveau. Onder zijn voorzitterschap vond er een verruiming plaats van de liberale p... Lees meer vernieuwers uit alle partijen (waaronder de VU’er Bert Anciaux Anciaux, Bert
Bert Anciaux (1959) is advocaat en doctor in de Pedagogie. Hij stapte al vroeg in de politiek. Voor de Volksunie was hij zes jaar voorzitter en twee jaar voor VU&ID. Hij was schepen i... Lees meer , CVP’er Johan van Hecke en Agalev-topman Jos Geysels Geysels, Jos
Jos Geysels (1952) was politicus voor AGALEV. Hij was fractievoorzitter in het Vlaams Parlement en toonde een Vlaamsgezinde reflex. Lees meer ) rond de tafel wilde brengen om een reeks thema’s te bespreken die gestalte moesten geven aan een “Nieuwe Politieke Cultuur” waarmee de fameuze kloof kon worden gedicht. De Zaal F-gesprekken liepen op niets uit, maar Anciaux wilde wel van het momentum gebruikmaken om een politieke herverkaveling te realiseren. Net zoals Maurits Coppieters Coppieters, Maurits
De progressieve Vlaams-nationalist en christelijke humanist Maurits Coppieters (1920-2005) was vanaf het midden van de jaren 1960 een van de boegbeelden van de Volksunie (VU). Lees meer in 1994 had geprobeerd om met het Sienjaal de partijgrenzen te slopen, was Anciaux vastbesloten om deze oefening nog eens over te doen. Politici uit alle traditionele partijen en Agalev Groen
In 1982 werd onder de naam AGALEV in Vlaanderen een ecologische partij opgericht, die zich later Groen! noemde en vandaag Groen. Lees meer werden aangesproken, maar haakten een voor een af. Uiteindelijk bleef Anciaux achter met een groep van voornamelijk jonge mensen zonder politieke ervaring maar met een gemeenschappelijke drang om op een andere manier aan politiek te doen. Zo kreeg hij de steun van het Centrum voor Politieke Vernieuwing (met vooral Volksunie Volksunie
Tussen 1954 en 2001 bepaalde de Volksunie (VU) als Vlaams-nationalistische partij mee de politieke evolutie in België, van unitaire staat tot federaal koninkrijk. Ze groeide uit tot de tw... Lees meer - en Agalev-jongeren) en organisaties zoals Wit, STeM en TriAngel. Deze laatste politieke vernieuwingsvereniging werd geleid door Vincent van Quickenborne. Hij zou in de begindagen het belangrijkste uithangbord van iD21 worden. Anciaux zelf vormde de brug tussen de Volksunie en de nieuwe politieke beweging.

Verkiezingen

ID21 nam twee keer aan de verkiezingen deel, telkens in een alliantie met de Volksunie onder de naam VU&ID. Bij de Vlaamse, federale en Europese verkiezingen van 1999 behaalde iD21 drie verkozenen. Vincent van Quickenborne, die de tweede plaats kreeg toegewezen op de Senaatslijst van de alliantie VU&ID, werd als senator verkozen. Margriet Hermans (tweede plaats Vlaams Parlement Vlaams Parlement
Het Vlaams Parlement is de parlementaire vergadering van de Vlaamse deelstaat in het federale België. Zijn geschiedenis kent drie grote fasen: de periode van de Cultuurraad voor de Neder... Lees meer , Mechelen-Turnhout) en André-Emile Bogaert (eerste plaats Vlaams Parlement, Aalst) mochten naar het Vlaams Parlement. ID21 bezorgde de VU niet de gehoopte electorale reuzensprong voorwaarts, maar de partij ging er wel overal op vooruit. Zeer opvallend was het resultaat van Margriet Hermans en Flor van Noppen in het kanton Turnhout. Daar maakte VU&ID een sprong van meer dan 7%. Elders was de winst bescheidener. Op Vlaams niveau ging de lijst van 9,0% naar 9,3% (+2 zetels) en federaal van 7,3% naar 8,8% (+3 zetels). De grootste winst werd bij de Europese verkiezingen opgetekend. Lijsttrekker en boegbeeld van de samenwerking tussen iD21 en VU, Bert Anciaux, werd bij de Europese verkiezingen de stemmenkampioen – wat VU&ID uiteindelijk 12,2% van de stemmen opleverde. Het resultaat was 5,1% (+1 zetel) meer dan de VU in 1994 alleen had behaald.

De lichte opflakkering die het samenspel met iD21 in 1999 had veroorzaakt, werd niet doorgezet bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2000. Ook toen trok iD21 in een alliantie met de Volksunie naar de kiezer, maar de partij was geen magneet van populariteit. In minder dan een derde van de Vlaamse gemeenten nam VU&ID onder eigen naam deel aan de verkiezingen en ze raakte uiteindelijk ook niet weg van de electorale bodemkoers van de stembusgang van 1994.

Verstandshuwelijk

Het samenwerkingsverband tussen VU en iD21 bij de verkiezingen van 1999 en 2000 was vooral een verstandshuwelijk. De VU dacht dat ze iD21 nodig had om politiek relevant te blijven en jongeren weg te plukken bij andere partijen. ID21 besefte dan weer dat het zich aan een groter broertje moest vasthaken om verkozenen te halen. De relatie tussen de beide was allesbehalve hartelijk. Sommige iD21’ers gaven te verstaan dat de Volksunie hen niet interesseerde en dat ze liever een onafhankelijke koers wilden varen. Anciaux zelf ijverde voor een alliantie met de VU. Dat was niet naar de zin van heel wat VU-parlementsleden zoals Geert Bourgeois Bourgeois, Geert
Geert Bourgeois (1951) is een Vlaams-nationalistisch politicus voor de N-VA. Hij was van 2014 tot 2019 minister-president van Vlaanderen. Lees meer en Johan Sauwens Sauwens, Johan
Johan Sauwens (1951) was een Limburgs kopstuk van de Volksunie. Hij was onder meer Vlaams volksvertegenwoordiger en bekleedde verschillende ministerposten in de Vlaamse regering. In 2001 ... Lees meer , die vonden dat de vernieuwing moest gebeuren via de toetreding van iD21'ers tot een verruimde Volksunie. Op een bijzonder congres van de Volksunie op 27 september 1998 werd uiteindelijk met een grote meerderheid gekozen voor het voorstel van Anciaux om een alliantie te vormen en de beide structuren naast elkaar te laten bestaan. Een dag eerder had iD21 op een congres in Aalst ook al het alliantievoorstel goedgekeurd.

Na de verkiezingen van 1999 laaide het debat over het statuut van de samenwerking tussen de beide partners opnieuw op. De onmiddellijke aanleiding hiervoor vormden de discussies over de parlementaire samenwerking, de toetreding tot de Vlaamse regering en de nakende gemeenteraadsverkiezingen van oktober 2000. ID21 besliste om de samenwerking met de VU verder te zetten, maar de spanning tussen de alliantiepartners zou nooit meer verdwijnen. De lijstvorming voor de gemeenteraadsverkiezingen verliep bijvoorbeeld zeer moeilijk. In Antwerpen, Gent, Brussel en Aalst was er discussie. ID21 voelde zich niet gerespecteerd door de VU en dreigde het alliantieakkoord op de helling te zetten.

De relatie tussen beide alliantiepartners verslechterde zienderogen vanaf januari 2000. Op dat moment werd Geert Bourgeois, die iD21 wilde laten opgaan in de VU, voorzitter van de VU. De iD’ers hadden gehoopt dat Patrik Vankrunkelsven zou winnen omdat hij meer ruimte voorzag voor een onafhankelijke iD-koers. Op de achtergrond speelde toen eigenlijk al de tegenstelling tussen de progressievere vleugel binnen de Volksunie, die uiteindelijk voor Spirit zou kiezen en de conservatieve Vlaams-nationalistische vleugel die in de Nieuw-Vlaamse Alliantie Nieuw-Vlaamse Alliantie
De N-VA is op electoraal vlak de meest succesvolle Vlaams-nationalistische partij ooit en slaagde er ook in om de grootste Belgische partij te worden. Ze zit bijna 20 jaar in de Vlaamse R... Lees meer (N-VA) zou uitmonden. ID21 was onderdeel geworden van deze interne strijd.

Na de gemeenteraadsverkiezingen van 2000 werd vanuit de VU nog een keer geprobeerd om het samenwerkingsverband tussen de VU en iD21 om te vormen tot één partij, maar de radicale democraten van iD21 zagen een dergelijke fusie niet zitten. Het conservatievere deel van de Volksunie stond inhoudelijk te ver van hen af. Bovendien waren zowel de liberale partij als de groenen en de socialisten geïnteresseerd in samenwerking met de politieke vernieuwsingsbeweging. In die omstandigheden was een integratie onmogelijk en het omgekeerde gebeurde: iD21 en de VU groeiden nog verder uit elkaar. Dat kwam pijnlijk duidelijk tot uiting naar aanleiding van de zaak Sauwens (mei 2001), die als minister aanwezig was geweest op een bijeenkomst van het Sint-Maartensfonds Sint-Maartensfonds
Het Sint-Maartensfonds (1953-2006) was een organisatie van Vlaamse oud-Oostfrontstrijders. Lees meer . Als Sauwens geen ontslag zou nemen als minister, dreigde iD21 om de alliantie op te zeggen. Een week na de berichtgeving over de passage van Sauwens bij de oud- Oostfrontstrijders Oostfronters
Het begrip oostfronters duidt in de context van de geschiedenis van de Vlaamse beweging op Vlamingen die als vrijwilliger aan de zijde van Duitsland vochten tegen het Sovjetrussische Rod... Lees meer werd een einde gemaakt aan de samenwerking tussen VU en iD21 (14 mei 2001). ID21 werd later dat jaar ontbonden en ging op in Spirit. Verschillende iD-kopstukken zouden nadien uitzwermen naar diverse partijen. Margriet Hermans, Sven Gatz Gatz, Sven
De jurist en Brusselse Vlaming Sven Gatz (1967) bekleedde verkozen mandaten op lokaal, Brussels en Vlaams niveau voor de Volksunie (VU) en VU-ID21. In 2002 stapte hij over naar Open Vld e... Lees meer en Vincent van Quickenborne belandden bij de VLD, Flor van Noppen trok naar de N-VA.

Inhoud

Op een van de eerste iD-dagen (iD-congressen) in mei 1998 karakteriseerde toenmalig VU-senator Bert Anciaux zijn beweging als ‘sociaal progressief, ethisch alert, Vlaamsvoelend, internationaal denkend en radicaal democratisch’. Sommigen lazen in de teksten van de beweging echter vooral een samenraapsel van socialistische en liberale programma’s. Sociaaleconomisch werd bijvoorbeeld gestreefd naar een basisinkomen voor iedereen, maar tegelijk ook naar een gezond bedrijfsklimaat en een verlaging van de sociale lasten. De combinatie van linkse en rechtse sociaaleconomische recepten bezorgde de partij uiteindelijk een links-liberaal etiket.

Toch sprong vooral het ‘radicaal democratische’ element in het oog. Terwijl de alliantiepartner VU hoofdzakelijk de nadruk legde op het communautaire aspect, was voor iD21 vooral de politieke vernieuwing van tel. Dat kwam ook goed tot uiting in het partijprogramma waarmee VU&ID in 1999 naar de kiezer trok. Dat opende met een hoofdstuk over ‘een politiek die luistert’ en pas daarna kwam de communautaire kern van de VU aan bod. Onder radicale democratie verstond men onder andere de invoering van bindende referenda, de rechtstreekse verkiezing van de regeringsleider, stemrecht in plaats van stemplicht, de afschaffing van de lijststem, de herwaardering van het parlement, de beperking van een ministerieel mandaat tot twee legislaturen, een efficiënte overheid met minder administratieve last, stemrecht voor migranten, meer vrouwen in de politiek, enzovoort.

Organisatie

Het radicaal-democratische element van iD21 werd ook weerspiegeld in de organisatie van de beweging. iD21 hanteerde geen klassieke partijhiërarchie, maar een ‘netwerkstructuur’. In deze horizontale structuur kon iedereen naar eigen goeddunken en vrijblijvend meestappen. Wie dat deed werd ook geen lid van iD21, maar ‘iD-partner’. Het aantal partners bleef wel vrij beperkt. Toen iD21 in 2001 moest stemmen over een eventuele samenwerking met de zogenaamde Toekomstgroep van Bert Anciaux, werd in de berichtgeving gesproken over een kleine 800 leden. Al brachten toen maar 280 leden een stem uit. Bert Anciaux was het belangrijkste kopstuk van de beweging, maar een voorzitter was er niet. De belangrijkste functie in de partij was die van woordvoerder. De woordvoerders van iD21 waren achtereenvolgens Vincent van Quickenborne (1998-1999), Flor van Noppen (1999-??), Peter van Hoof (?-2001) en Sven Gatz (2001). Toen Gatz, die Brussels parlementslid was voor de VU, in 2001 voorzitter werd, verliet hij de partij. Daarmee steeg het aantal parlementsleden van de beweging ook tot vier.