Francken, Fritz

Fritz Francken studeerde aan de normaalschool in Lier en ging in 1913 aan de slag als onderwijzer. Tijdens de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer werd hij als soldaat gelegerd aan het IJzerfront waar hij het achtereenvolgens tot korporaal, sergeant en adjudant schopte.

Tijdens de oorlogsjaren was Francken zeer actief in het literaire leven achter de frontlinie. Hij kwam regelmatig over de vloer in de ‘Swiss Cottage’, de kunstenaarsvilla van Marie-Elisabeth Belpaire Belpaire, Marie-Elisabeth
Marie-Elisabeth Belpaire (1853-1948) was een welgestelde Vlaamsgezinde auteur die verschillende projecten realiseerde ter promotie van de literatuur (zoals het tijdschrift Dietsche Warand... Lees meer en zetelde in de redactie van het door haar opgerichte tijdschrift Dietsche Warande en Belfort Dietsche Warande en Belfort
Dietsche Warande en Belfort was een Vlaams tijdschrift voor literatuur- en geestesleven. Het ontstond in 1900 door de samensmelting van de tijdschriften Dietsche Warande en Het Belfort.... Lees meer (zie Literatuur Literatuur
De literatuur heeft een cruciale rol gespeeld in het ontstaan van de Vlaamse ontvoogdingsstrijd en ook in de daaropvolgende fasen van de Vlaamse natiewording zijn schrijvers vaak richting... Lees meer ).

Na de demobilisatie keerde Francken niet terug naar het onderwijs Onderwijs
Lees meer , maar ging hij aan de slag in de Stedelijke Volksbibliotheek in Antwerpen. Hij schreef een monografie over Pol de Mont De Mont, Pol
Pol de Mont (1857-1931) was een dichter, essayist, folklorist, journalist, kunstcriticus en redenaar. In al zijn activiteiten gaf hij de Vlaamse strijd absolute prioriteit. Decennialang w... Lees meer en werkte mee aan de dagbladen De Schelde De Schelde (1882-1940)
De Schelde (1882-1940) was een katholiek en Vlaamsgezind blad voor Temse en omstreken. Lees meer en De Volksgazet Volksgazet
Volksgazet (1914-1978) was een Antwerps socialistisch dagblad, gesticht door Camille Huysmans en Willem Eekelers, dat regelmatig Vlaamsgezinde standpunten innam. Lees meer . Onder zijn echte naam, Frederik Edward Clijmans, publiceerde hij tal van gidsen en monografieën over Antwerpen Antwerpen
Lees meer en in 1934 werd hij hoofd van de Dienst voor propaganda en toerisme in Antwerpen.

Fritz Francken overleed in 1969 en ligt begraven op het Schoonselhof in Antwerpen.

Verhouding tot de Vlaamse beweging

Franckens verhouding ten opzichte van de Vlaamse beweging is allerminst eenduidig. Tijdens de Eerste Wereldoorlog correspondeerde hij uitgebreid met Marie-Elisabeth Belpaire. Uit hun briefwisselingen blijkt dat zij elkaar konden vinden in hun strenge veroordeling van de Vlaams-Duitse collaboratie (zie Activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer ). Hoewel Francken zelf ook voor Vlaams zelfbestuur pleitte, vond hij collaboratie met de bezetter geen geschikte weg om dat doel te bereiken.

In een brief die hij in 1919 aan Lode Baekelmans Baekelmans, Lode
Lode Baekelmans (1879-1965) was een Antwerpse schrijver en bibliothecaris. In 1933 werd hij de eerste conservator van het Museum van de Vlaamsche Letterkunde, nu het Letterenhuis, en werd... Lees meer richtte, deed hij zijn standpunt duidelijk uit de doeken. ‘In princiep keuren wij de meeste veranderingen door de activisten tijdens den oorlog uitgevoerd goed. Maar wat wij veroordeelen: zij hadden de bescherming van den vijand niet mogen inroepen om hun programma op te dringen. De bloedtol door ons volk op de slagvelden van Vlaanderen gestort zal met meer welsprekendheid de gegrondheid onzer eischen staven dan welke politieke paskwil ook.’

Hoewel Francken zich dus duidelijk uitsprak tegen het activisme, begon hij met het verstrijken van de jaren wel steeds meer te voelen voor Vlaams zelfbestuur. Na de oorlog engageerde Francken zich in het Vlaams-nationalistische tijdschrift De Schelde en in De Regenboog, het radicaal flamingantische uitgeversfonds van Lode Rigouts. Die geleidelijke radicalisering van Franckens flamingantisme leverde hem in liberale kringen het verwijt op een ‘politieke springer’ en een ‘overlooper’ te zijn.

Literair werk

Fritz Francken schreef zijn bekendste verzen aan het front. Net voor het uitbreken van de oorlog was hij bij de Antwerpse uitgeverij E. Secelle gedebuteerd met de dichtbundel Festijnen uit een Bruidsgetij en in 1918 verscheen zijn tweede dichtbundel, Het heilige schrijn, bij uitgeverij Filliaert in De Panne. In 1919 rolden achtereenvolgens De vijf glorierijke wonden en De blijde kruisvaart van de pers. De frontgedichten van Francken kenmerken zich door de lichte, opgewekte toon die vaak door de sombere oorlogsthematiek heen schemert.

Francken was in zijn jonge jaren het meest actief als dichter, maar na de oorlog legde hij zich vooral toe op het genre van het korte verhaal. Ook in het late interbellum, bleef de oorlog een belangrijk thema in het literaire oeuvre van Fritz Francken, bijvoorbeeld in zijn werken De Antwerpsche volksjongen op het oorlogspad (1937) en in de oorlogsroman De Bonnefoy’s trouwen uit (1939). In 1959 gaf Francken Met de Ransel op de Rug uit, een nieuwe verzameling gedichten die hij in 1914-1918 in de loopgraven had geschreven.