De Fonteine
De Fonteine is een rederijkerskamer, de volledige aanduiding luidt: Koninklijke Soevereine Hoofdkamer van Retorica De Fonteine, gevestigd te Gent.
Ontstaan en evolutie
De Fonteine ontstond in 1448 en de statuten zijn de oudst bewaarde van een rederijkersgezelschap. De kamer staat onder bescherming van de Heilige Drievuldigheid, het motto van de kamer luidt: Alst past bi Apetite (Als het uw smaak is). De rederijkers van De Fonteine heten Fonteinisten.
Vanaf de vijftiende eeuw was De Fonteine een rederijkerskamer van aanzien die mocht optreden voor hooggeplaatste lieden als Filips de Goede (1396-1467) en Karel de Stoute (1433-1477). Die laatste gaf de kamer het privilege waardoor het gezelschap de vorstelijke kleuren mocht gebruiken voor hun uitdossing. Om politieke en religieuze redenen was de kamer niet in alle periodes even actief. Zo was de kamer gedurende de Franse Tijd (1794-1814) zes jaar gesloten. Ondanks die kortstondige sluiting speelde De Fonteine in deze decennia een belangrijke rol bij het behoud van het Nederlandstalige letterkundige leven in de regio, onder meer door de prijskampen die de kamer organiseerde. Dit was mogelijk omdat de rederijkers, in tegenstelling tot andere domeinen van de literaire cultuur, grotendeels buiten bereik bleven van de Franse censuurmaatregelen. Een bekend voorbeeld is de prijskamp van 1812, die gewonnen werd door Jan Frans Willems Willems, Jan Frans
Jan Frans Willems (1793-1846), de “vader van de Vlaamse beweging”, was dichter, polemist, filoloog, tekstediteur en initiatiefnemer of lid van tal van academies en genootschappen in binne... Lees meer met het gedicht ‘De Veldslag van Friedland en de Vrede van Tilsit’. Deze overwinning was een belangrijke stap in zijn vroege literaire carrière.
Nadat koning Willem I der Nederlanden, Willem I
Willem I (1772-1843) was koning der Nederlanden van 1815 tot 1840, en dus ook tussen 1815 en 1830 (de jure tot 1839) van het zuidelijke deel daarvan. Zijn beleid inzake de nationale taal ... Lees meer in 1815 in de Zuidelijke Nederlanden aan de macht kwam, ontstond er in Gent een tweede genootschap naast De Fonteine: Regat Prudentia Vires Regat Prudentia Vires
Regat Prudentia Vires was een taal- en letterkundige maatschappij die in 1821 in Gent werd opgericht op initiatief van Jan Matthijs Schrant. Lees meer . Beide verenigingen kwamen op dinsdag bijeen, maar omdat de bijeenkomsten eens per twee weken gehouden werden, waren veel letterkundigen van beide lid. Bekende Fonteinisten in deze periode waren Leo d’Hulster D'Hulster, Leo
Leo D’Hulster (1784-1843) was een dichter en ijveraar voor het algemeen Nederlands. Lees meer , Karel Vervier Vervier, Karel
Lees meer , Lodewijk de Potter De Potter, Lodewijk
Lodewijk de Potter (1792-1869) was leraar en dichter. Hij zette zich in voor de Nederlandse taal; eerst in de rederijkerskamers van Ieper en Gent en vervolgens in de beginnende Vlaamse be... Lees meer en Jan Mathijs Schrant Schrant, Johannes
Johannes Mathijs Schrant (1783-1866) was een katholieke priester, letterkundige en historicus uit Amsterdam. Hij werd door koning Willem I benoemd tot hoogleraar en rector aan de Rijksun... Lees meer . In 1819 verwierf De Fonteine een koninklijke titel en rond diezelfde tijd werd de kamer onderverdeeld in vier afdelingen: literatuur Literatuur
De literatuur heeft een cruciale rol gespeeld in het ontstaan van de Vlaamse ontvoogdingsstrijd en ook in de daaropvolgende fasen van de Vlaamse natiewording zijn schrijvers vaak richting... Lees meer , harmonie ( muziek Muziek
Lees meer ), toneel Toneel
Het Vlaamse toneel onderhield vanaf zijn ontstaan in de 19de eeuw een complexe en gelaagde verhouding met de Vlaamse beweging. Van een belangrijk emancipatorisch instrument en voorwerp va... Lees meer en kalligrafie/oud schrift. De afdelingen literatuur en toneel werden, vanwege het belang van de taalpolitiek, door Willem I het meest gesteund. Na de Belgische Revolutie Belgische Revolutie
De Belgische Revolutie is de naam van de opstand van 1830-1831 in de zuidelijke provincies van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden van koning Willem I. De opstand leidde tot de splits... Lees meer kreeg Jan Frans Willems een prominente rol bij De Fonteine, van 1842 tot zijn dood in 1846 was hij hoofdman van de rederijkerskamer.
In de tweede helft van de negentiende eeuw veranderde De Fonteine van een toneelgezelschap – met Diana Robyn (1805-1855), Julie Lacquet (1833-1903) en Napoleon Destanberg Destanberg, Napoleon
Lees meer als publiekstrekkers – in een genootschap van geleerden. Dit had te maken met de oprichting van het professionele gezelschap Het Nederlands Tooneel van Gent in 1871, die veel van de toneelactiviteiten in de stad naar zich toetrok.
Werking
De Fonteine is als soevereine hoofdkamer verantwoordelijk voor de erkenning van nieuwe rederijkerskamers. De kamer beschikt over een enorm archief met onder andere notulen, ledenlijsten, correspondenties, foto’s, vlaggen en toneel- en zangstukken in handschrift en in druk. Sinds 1943 geeft De Fonteine een reeks jaarboeken uit, gewijd aan de historische studie naar de rederijkers.
Literatuur
– P. Blommaert, Geschiedenis der rhetorykkamer De Fonteine, te Gent, 1847.
– F. van Besien, De Fonteine op het eind van de achttiende eeuw, in: Koninklijke soevereine hoofdkamer van de retorica ‘De Fonteine’ te Gent: jaarboek 53-54, 2003-2004, pp. 171-235.
– F. van Besien, De Fonteine in de eerste helft van de achttiende eeuw, in: Koninklijke soevereine hoofdkamer van de retorica ‘De Fonteine’ te Gent: jaarboek 55, 2005, pp. 157-199.
– F. van Besien, La Société de Rhétorique’. De Fonteine op het eind van de Franse tijd (1807-1815), in: Koninklijke soevereine hoofdkamer van de retorica ‘De Fonteine’ te Gent: jaarboek 56-57, 2007, pp. 135-175.
– A.-L. van Bruaene, Om beters wille. Rederijkerskamers en de stedelijke cultuur in de Zuidelijke Nederlanden (1400-1650), 2008.
– F. van Besien, ‘De Koninklijke Maatschappij van Rhetorica: De Fonteine tijdens het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1815-1830), in: Koninklijke soevereine hoofdkamer van de retorica ‘De Fonteine’ te Gent: jaarboek 59, 2009, pp. 117-168.