Broederband

Ontstaan en activiteiten

In de jaren 1950 waren al op diverse plaatsen in Vlaanderen kringen ontstaan van Vlaams-nationalistische oud-collaborateurs. Doel was hun doden waardig te herdenken en Vlaams-nationalisten samen te brengen in een ongedwongen sfeer om ze over het trauma en het isolement van de repressie Repressie
Lees meer heen te helpen en weer strijdbaar te maken voor de radicale Vlaamse beweging. Uit de fusie van Onze Familiefeesten uit de Denderstreek met Onze Vriendenkring uit Antwerpen ontstond Broederband, onder het motto ‘Broederband is mijn naam, amnestie is mijn doel’. De officiële stichting vond plaats op 24 oktober 1964 in Erwetegem. Arthur de Troyer De Troyer, Arthur
Arthur de Troyer (1899-1987) was de eerste voorzitter van de Vlaamsgezinde vereniging Broederband, die ontstond in 1964 en zich inzette voor veroordeelde collaborateurs. De Troyer manifes... Lees meer uit Zottegem werd algemeen voorzitter.

Er werden, naast Aalst-Denderstreek en Antwerpen, Broederband-afdelingen gesticht in Gent, Oudenaarde, Pajottenland-Brussel, Leuven-Limburg en West-Vlaanderen. De bestuursleden belegden bijeenkomsten, ijverden voor amnestie Amnestie
Lees meer en eerherstel voor oud-collaborateurs, voor radicaal Vlaams-nationalistische doeleinden en voor Groot-Nederland Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer . Ze legden ook contacten met uitgeweken Vlaamse collaborateurs buiten België (wat in 1966 resulteerde in een bezoek aan ‘ballingen’ in Ierland) en organiseerden van 1965 tot 1971 bedevaarten naar het graf van Cyriel Verschaeve Verschaeve, Cyriel
Cyriel Verschaeve (1874-1949) was een West-Vlaamse priester, literair auteur, kunstbeschouwer en publicist, die bekend werd als icoon van de Frontbeweging en het opkomende Vlaams-national... Lees meer in Solbad Hall in Oostenrijks Tirol.

De vereniging telde in de jaren 1960-1970 bijna 4000 leden. In de loop der jaren is door ziekte en overlijden het ledenaantal teruggevallen tot minder dan 1500. Pogingen om Broederband uit te breiden tot kinderen en kleinkinderen van Vlaams-nationalisten, om van de vereniging een breed forum van radicaal Vlaamsgezinden te maken, zijn maar gedeeltelijk gelukt. In 1976 werd Piet Wyndaele Wyndaele, Piet
Piet Wyndaele (1908-1991) was kaderlid van het Vlaamsch Nationaal Verbond en voorzitter van Broederband. Lees meer uit Heverlee algemeen voorzitter. In 1991 volgde Jef van Dingenen Van Dingenen, Jef
Jef van Dingenen (1913-1995) was een kaderlid van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). Hij werd veroordeeld wegens collaboratie. Na de oorlog was hij actief in de Volksunie en Broederba... Lees meer hem op. Na diens overlijden rees in de uitgedunde gelederen de vraag of voortbestaan nog zin had. Mede onder impuls van Wim van Onckelen Van Onckelen, Wim
Wim van Onckelen (1921-1996) was binnen het Vlaams Nationaal Jeugdverbond actief rond pers, vorming en stijl. Nadien was hij redacteur van Broederband en voorzitter van het Bormshuis. ... Lees meer , die hoofdredacteur werd van het blad, werd besloten de werking verder te zetten. Van Onckelen bereidde een fusie van Broederband en het Borms Documentatie- en Actiecentrum Bormshuis
Het Bormshuis werd in 1971 opgericht. Het verzorgt de nagedachtenis van August Borms met een archief en bibliotheek, tentoonstellingen en herdenkingsmomenten. Lees meer (BDAC) voor, die voltrokken werd na Van Onckelens overlijden (14 november 1996).

Het tijdschrift als bindmiddel

Centraal in de algemene werking van Broederband stond steeds de publicatie van het tijdschrift Broederband. Vanaf januari 1965 (jg. 1, nr. 1) tot december 1995 (jg. 31, nr. 12) was het een maandblad, vanaf januari 1996 verscheen het tweemaandelijks. Hoofdredacteurs waren respectievelijk Van Dingenen (1965-1995, met uitzondering van zijn kortstondig ontslag in 1979, in de nasleep van de controverses rondom het Egmontpact),Van Onckelen (1995-1996) en Herman Wagemans Wagemans, Herman
De advocaat Herman Wagemans (1918-2006) was de eerste voorzitter van het Algemeen Nederlands Zangverbond, Vlaams-nationalistisch politicus, medestichter van de Volksunie en medestichter v... Lees meer (1997-2002).

Vooral tijdens de periode 1965-1979 vervulde het blad een belangrijke rol in de wederopleving van het Vlaams-nationalisme als politieke factor. Aan de basis van die invloed lag een duidelijk redactioneel concept. Het tijdschrift Broederband stond voor rechtlijnigheid en continuïteit in het nastreven van zowel de persoonlijke rehabilitatie van de repressie-getroffenen als de ideologische en politieke legitimatie van het Vlaams-nationalisme, inbegrepen de collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer tijdens de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer . Illustratief daarbij was de uitgebreide en systematisch opgebouwde reeks bijdragen over de politieke strategie van het VNV en over Staf de Clercq De Clercq, Staf
Staf de Clercq (1884-1942) was een Vlaams-nationalistische politicus, die zijn politieke carrière begon als kamerlid voor de Frontpartij. Hij staat vooral bekend als stichter en eerste l... Lees meer en diens Militaire Organisatie Militaire Organisatie
De Militaire Organisatie (MO) werd opgericht door Staf de Clercq, leider van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV), tijdens de mobilisatie na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog (193... Lees meer . Vooral Van Dingenen slaagde erin om via Broederband te fungeren als een onbetwiste promotor van de verstandhouding en de solidariteit onder de Vlaams-nationalisten. Hij hanteerde daarbij een kenschetsende mengvorm van historische analyse en politieke opiniëring.

Volksunie contra Vlaams Blok

Vanaf 1979 lukte het Van Dingenen echter steeds minder om Broederband verder te laten functioneren als bindmiddel onder de Vlaams-nationalisten, die gestaag uit elkaar groeiden in een Vlaams Blok Vlaams Belang
Vlaams Belang is een radicaal-rechtse Vlaams-nationalistische partij, die in 1978 ontstond onder de naam ‘Vlaams Blok’, als verkiezingskartel van de Vlaamse Volkspartij en de Vlaams Natio... Lees meer -strekking en een Volksunie Volksunie
Tussen 1954 en 2001 bepaalde de Volksunie (VU) als Vlaams-nationalistische partij mee de politieke evolutie in België, van unitaire staat tot federaal koninkrijk. Ze groeide uit tot de tw... Lees meer -strekking. Hoewel hij als hoofdredacteur een genuanceerd en verzoenend standpunt nastreefde, werd het duidelijk dat onder de oppervlakte van de redactionele lijn een ideologische verschuiving aan de gang was. De ledenbeweging achter zijn blad werd immers aangetrokken door de electorale opgang van het Vlaams Blok en door de bewuste rechts-maatschappelijke profilering van die partij. Die trend ontwikkelde zich verder onder Van Dingenens opvolgers.

Einde 1997 fuseerde Broederband met Nieuws uit het Bormshuis, het tweemaandelijks tijdschrift van het BDAC in Antwerpen. Vanaf 1998 droeg het de titel Bormshuis – Broederband. Die beslissing werd genomen door de bestuursleden van de regionale Broederband-afdelingen, op aandringen van de Antwerpse kern. Alleen het bestuur van Aalst-Denderstreek, dat sinds 1994 een groot deel van de materiële organisatie van het blad voor zijn rekening had genomen, verzette zich tegen de operatie. Als argument gold dat de fusie het versnelde en definitieve einde zou inluiden van de principiële ongebondenheid van blad en beweging. Het BDAC profileerde zich immers sinds enkele jaren als een rechts-radicaal actie- en documentatiecentrum dat, samen met het Vlaams Blok en andere radicale organisaties, een rol vervulde in de agitatie tegen de recente IJzerbedevaarten IJzerbedevaarten
De IJzerbedevaart is een jaarlijkse herdenking van de Vlaamse gesneuvelden tijdens de Eerste Wereldoorlog, die ontstond omstreeks 1920. Dit voor de Vlaamse beweging erg symbolische gebeur... Lees meer en tegen de progressieve en sociaal-linkse opinies in de Vlaamse beweging. Het Aalsterse bestuur, dat sinds jaren de algemene evolutie van de ledenbeweging en het blad had gewantrouwd, oordeelde dat alleen een principiële ongebondenheid Broederband nog een reden van bestaan kon schenken. Het ontbond in september 1997 zijn organisatie, die in 1964 de aanzet had gegeven voor het ontstaan van Broederband (als ledenbeweging en als tijdschrift).

De stille dood

In de andere Broederband-afdelingen leidde de tweespalt tussen de Volksunie en het Vlaams Blok weliswaar tot discussies en soms zelfs tot een ontslag, maar niet tot een scheuring. De vergrijzing eiste echter haar tol. Nieuwe en jongere medewerkers hadden de oorlog, de collaboratie en de repressie nauwelijks of niet meegemaakt en waren minder geneigd tot een engagement. Eind 2001 stopte de West-Vlaamse afdeling. De afdelingen van het Pajottenland en Leuven-Limburg volgden. Het tijdschrift verdedigde steeds vaker Vlaams Blok-standpunten en riep vanaf 2003 op tot deelname aan de IJzerwakes IJzerwakes
De IJzerwake is een Vlaams-nationale manifestatie die, na een eerste editie in 1995, sinds 2003 plaatsvindt als radicaal alternatief voor de IJzerbedevaart. Lees meer in Steenstrate. Eind 2014 stopte Broederband-Gent na 49 jaar omdat alle bestuursleden overleden of ziek waren. De laatste Broederband-getrouwen in Vlaanderen kunnen hun lidgeld betalen aan Broederband-Antwerpen, dat nog een papieren bestaan leidt zonder activiteiten, naast de Vrienden van het Bormshuis.