IJzerwakes

De IJzerwake is de Vlaams-nationale manifestatie die sinds 2003 jaarlijks tijdens het laatste weekend van augustus aan het monument voor de gebroeders Van Raemdonck in Steenstrate wordt gehouden. Voor de radicale, anti-Belgische vleugel van de Vlaamse beweging – en in engere zin voor de leden van de organiserende vzw IJzerwake – geldt de manifestatie als legitieme verderzetting van de IJzerbedevaarten IJzerbedevaarten
De IJzerbedevaart is een jaarlijkse herdenking van de Vlaamse gesneuvelden tijdens de Eerste Wereldoorlog, die ontstond omstreeks 1920. Dit voor de Vlaamse beweging erg symbolische gebeur... Lees meer die al sinds 1920 in Diksmuide werden georganiseerd. De nieuwe manifestatie markeerde het eindpunt van een heftig debat over de ‘geactualiseerde’ betekenis van het zogenaamde IJzertestament dat het oorspronkelijke IJzerbedevaartcomité in de loop van de jaren 1990 steeds dieper had verdeeld.

De radicale hergroepering binnen de IJzerbedevaart-beweging kondigde zich al aan in 1989, toen de nieuwe voorzitter van de IJzerbedevaart Lionel Vandenberghe Vandenberghe, Lionel
Lionel Vandenberghe (1943-2023) was voorzitter van het IJzerbedevaartcomité en senator voor Spirit. Lees meer de aanzet gaf tot de actualisering van het zogenaamde IJzertestament. Voortaan zou dat testament niet meer worden samengevat als ‘Nooit Meer Oorlog, Godsvrede, Zelfbestuur’, maar als ‘Vrede, Vrijheid, Verdraagzaamheid’. Die ‘progressieve’ nieuwe termen konden worden gelezen als toegift aan de progressieve vleugel van de Volksunie Volksunie
Tussen 1954 en 2001 bepaalde de Volksunie (VU) als Vlaams-nationalistische partij mee de politieke evolutie in België, van unitaire staat tot federaal koninkrijk. Ze groeide uit tot de tw... Lees meer die in de loop van de jaren 1980 sterk aan invloed had gewonnen. Door te pleiten voor ‘verdraagzaamheid’ leek het Comité zich bovendien aan te sluiten bij de brede maatschappelijke mobilisatie tegen extreemrechts die op de electorale doorbraken van het Vlaams Blok Vlaams Belang
Vlaams Belang is een radicaal-rechtse Vlaams-nationalistische partij, die in 1978 ontstond onder de naam ‘Vlaams Blok’, als verkiezingskartel van de Vlaamse Volkspartij en de Vlaams Natio... Lees meer in 1988 en 1991 was gevolgd. De hertaling dwong de radicale vleugel op de IJzerbedevaart dan ook in het defensief, niet in het minst omdat vele radicalen in die jaren hun toevlucht hadden gevonden bij datzelfde uiterst-rechts. Nieuwe conservatieve platforms als Forum IJzerbedevaardersforum
Het IJzerbedevaartsforum was een afscheuring van het meer gematigde IJzerbedevaartcomité en werd officieel opgericht op 13 mei 1995. Het was een uiting van de tweespalt tussen de traditi... Lees meer en Werkgroep Radicalisering gaven inhoud aan de onvrede. In 1995 organiseerde het uiterst-rechtse Vlaams Nationaal Jeugdverbond Vlaams Nationaal Jeugdverbond
Het Vlaams Nationaal Jeugdverbond is een Vlaams-nationalistische jeugdbeweging, die in 1960 werd opgericht door Jaak van Haerenborgh. Ze werd al snel de leidende en na verloop van tijd de... Lees meer (VNJ) een eerste keer een tegen-manifestatie in Steenstrate, toen al aan het monument van de gebroeders Van Raemdonck, om de druk op het Comité op te voeren. En op de bedevaart van 1996 voerden de landstrommels van datzelfde VNJ een aanval uit op het podium.

Bij de politieke kwamen de ‘historische’ meningsverschillen. Al sinds de jaren 1950 was de IJzerbedevaart een herinneringsgemeenschap waar vooral de zogenaamde repressie Repressie
Lees meer tegen de Vlaams-nationale collaborateurs Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer werd herdacht, veel meer dan de slachtoffers van de Duitse bezetting tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ook die herinneringstaal raakte ontregeld nu het IJzerbedevaartcomité zich, met veel vertraging, aansloot bij het mensenrechtenvertoog dat in heel de Westerse wereld de oorlogsherinnering was gaan domineren. In nieuwe gelegenheidsgezelschappen zoals de Voorwaartsgroep gingen Comitéleden voor het eerst openlijk het gesprek aan over de Vlaams-nationale collaboratie (ook van het Comité zelf). Onder leiding van Frans-Jos Verdoodt Verdoodt, Frans-Jos
Historicus Frans-Jos Verdoodt (1939) specialiseerde zich in de geschiedenis van het daensisme en van de Vlaamse beweging. In 1984 was hij de gangmaker achter de oprichting van het ADVN, w... Lees meer , historicus en lid van het Comité, publiceerde de groep in 1999 een geruchtmakende oproep in de Vlaamse kranten om de Vlaamse collaboratie niet langer te vergoelijken. Een jaar later, op de IJzerbedevaart van 2000, sprak Verdoodt ook een 'historisch pardon' uit voor de 'vergissing van de collaboratie'. De geste werd op boegeroep onthaald door het traditionele, anti-Belgische gedeelte van de toehoorders.

In de loop van 2002 braken de radicalen definitief met de IJzerbedevaart. Vanaf augustus 2003 verzamelden zij zich in Steenstrate, bij de gedenkplaats die het VNJ in 1995 al een keer had bezet. Zij herstelden de traditionele slagzinnen van het IJzertestament. En in het pantheon van ‘Vlaamse Doden’ namen ook de Vlaamse collaborateurs opnieuw hun plaats in naast de gesneuvelden van de Eerste Wereldoorlog. Zeker in de eerste tien jaar van de nieuwe manifestatie, slaagden de IJzerwakers erin om ruim vijfduizend deelnemers te mobiliseren. Ook zij slaagden er dus niet in om opnieuw aan te knopen bij de massa-aanhang van de IJzerbedevaart tijdens de jaren 1960 en 1970. Wél overvleugelden zij de oorspronkelijke IJzerbedevaart – die haar aanhang in dezelfde periode tot enkele honderden zag teruglopen.