Bossaerts, August

Persoon
Karl Catteeuw (2023)

August Bossaerts (1883-1962) was onderwijzer en later schoolhoofd binnen het Antwerpse stedelijk onderwijs. Hij was actief binnen de liberale en Vlaamsgezinde onderwijsvereniging Diesterweg. Toen hij na de Eerste Wereldoorlog uit zijn ambt werd ontzet wegens zijn activisme, richtte hij een invloedrijke uitgeverij en een leermiddelenhandel op.

Geboorte
Antwerpen, 20 augustus 1883
Overlijden
Antwerpen, 19 september 1962
Leestijd: 4 minuten

August Bossaerts volgde een opleiding aan de Rijksnormaalschool in Gent. In 1904 werd hij in Antwerpen benoemd aan het stedelijk lager onderwijs Onderwijs
Lees meer
, later aan de Technische Lagere Hoofdschool en tenslotte aan de Antwerpse Nijverheidsschool. Bossaerts was reeds voor de Eerste Wereldoorlog lid van de onderwijsvereniging Diesterweg, en schreef onder andere in het verenigingsblad Ons Woord.

Het Vlaamsch Programma

Bossaerts schreef samen met Frans van Laar en Lodewijk Plessers Plessers, Lodewijk
Lodewijk Plessers (1862-1915) was zeer actief in de Vlaamsgezinde studentenbeweging. Hij was secretaris van Met Tijd en Vlijt, stichter van en schrijver in het studentenblad De Kabouter e... Lees meer
in 1906 Het Vlaamsch Programma. Verslag over de Vlaamse grieven en hun herstel. Hierin werd 50 jaar later het werk van de zogenaamde Grievencommissie Vlaemsche Commissie
De Vlaemsche Commissie of Grievencommissie inventariseerde op vraag van de regering in 1856-1857 voor de eerste keer de problemen in verband met de positie van het Nederlands in België en... Lees meer
overgedaan. De meest opmerkelijke eisen waren de volledige vernederlandsing van het onderwijs en ontdubbeling van de ministeries in Vlaamse en Waalse afdelingen. In een bijdrage over de toekomst van de prille mijnontginning in het Kempens Bekken, waarschuwde Bossaerts voor anderstalige inwijking en pleitte hij voor meer Nederlandstalige technische opleidingen, vooral voor de mijnbouw.

Activisme

In 1916 werd Bossaerts lid van het liberale ziekenfonds Help U Zelve Help U Zelve
Help U Zelve (1880-1904) was een liberale vrijzinnige Antwerpse werkliedenvereniging. Ze ging op in de Liberale Volkspartij Help U Zelve. Deze bleef bestaan tot en met de Eerste Wereldoor... Lees meer
dat in 1917 onder leiding van Leo Augusteyns Augusteyns, Leo
Lees meer
toetrad tot het politieke activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer
. Op 22 februari 1918 hield Bossaerts voor die vereniging nog een toespraak over De Prikkelliteratuur en over hoe die de ontvoogding van het Vlaamse volk in de weg stond. Ook werd hij lid van de groep Voor Vrede en Vrij Vlaanderen van de Liberale Volkspartij Liberale Volkspartij
De Liberale Volkspartij (Help U Zelve) werd op 26 april 1904 in Antwerpen opgericht als een zelfstandige politieke partij. Ze maakte propaganda voor radicale democratische grondbeginselen... Lees meer
. Zijn inzet in die vereniging kostte Bossaerts na 1918 zijn onderwijsambt.

Leermiddelenhandelaar en schooluitgever

Bossaerts richtte hetzelfde jaar nog een uitgeverij en een boekhandel op (zie Boekbedrijf Boekbedrijf
In de 19de eeuw kwam het Vlaamse boekbedrijf moeizaam van de grond. Pas na de Eerste Wereldoorlog ontstonden in Vlaanderen de bestaansvoorwaarden voor een moderne cultuurindustrie. Tot d... Lees meer
). In 1921 werd zijn bedrijfje de vaste leverancier van leermiddelen voor het stedelijke onderwijsnet in Antwerpen. Bossaerts' handel en uitgeverij kregen een sterke impuls door de leermiddelententoonstelling die hij samen met Hendrik van Tichelen in september en oktober 1922 hield in het Paleis op de Meir, herhaald in 1937. De handel van Bossaerts verhuisde in 1929 naar de Belgiëlei 142 en in 1951 naar de Vlaamse Kunstlaan 59. De winkel werd een groothandel van alle mogelijk schoolmateriaal, gaande van turntoestellen en schoolmeubilair tot de exclusieve import van enkele buitenlandse schoolplaten en leerboeken. Bossaerts adverteerde bijzonder veel in onderwijstijdschriften en publiceerde een eigen promotietijdschrift, Moderne Leermiddelen / Matériel Scolaire Moderne (1929-1931).

Gelijktijdig met zijn groot- en kleinhandel was Bossaerts ook een uitgever, aanvankelijk van letterkundige werken uit, en vanaf december 1921 van Nederlandse woordenboeken en taalgidsen van eigen hand. Vanaf 1923 werd Bossaerts een echte schooluitgever, die zijn auteurs rekruteerde uit het Antwerpse stedelijk onderwijsnet. Onder andere Flor Mielants Mielants, Flor (sr.)
Flor Mielants sr. (1887-1944) was een leraar, onderwijsinspecteur, pedagoog en auteur van schoolboeken en pedagogische artikels, die actief was in de vereniging Diesterweg en de Antwerpse... Lees meer
( taal Taal
De ontwikkeling van het Nederlands vormde tot diep in de 20ste eeuw een fundamenteel aandachtspunt in de Vlaamse beweging. De wijze waarop het geschreven en gesproken Nederlands gehanteer... Lees meer
), Albert van Laar Van Laar, Albert J.C.
Lees meer
(geschiedenis) en Willy Schneider (wiskunde) publiceerden bij zijn uitgeverij. Zelf schreef Bossaerts enkele leerboeken voor het onderwijs van de Nederlandse taal.

De Eenheidsschool

Nog in 1921 en 1922 bezorgde August Bossaerts aan Camille Huysmans Huysmans, Camille
Camille Huysmans (1871-1968) was een Vlaamsgezinde socialistische politicus, die van 1933 tot 1940 burgemeester van Antwerpen was, tweemaal een ministerpositie bekleedde en een jaar lang ... Lees meer
een vernieuwingsplan voor het Antwerpse onderwijsnet. Die Eenheidsschool was een vertaling van de Franse École Unique: een kostenloos, verlengd basisonderwijs dat over netten heen een eengemaakt programma zou volgen. Het voorstel, gesteund door Huysmans, stuitte op katholiek verzet tegen een mogelijk staatsmonopolie op het onderwijsprogramma. 

Schoolplaten van Bossaerts

De Schoolplaten voor de Vaderlandse Geschiedenis bestond uit elf reeksen van elk zes grote platen, die getuigden van sociaal engagement, waarbij eerder werkvolk werd getoond dan vorsten. De wandplatenreeks Spreken en Stellen omvatte drie reeksen met telkens zes schoolplaten, telkens in de vorm van een stripverhaal met vier beeldjes. Bossaerts deed voor beide reeksen een beroep op kunstenaar Edmond van Offel. De tweetalige reeksen verschenen in de loop van het schooljaar 1931-1932 en werden minstens tot 1963 herdrukt.

Overlijden en opvolging

Aan het begin van de jaren 1950 nam Bossaerts' zoon Eugeen de leiding van het bedrijf over, dat in 1953 werd omgevormd tot een bvba en tot 1989 werd verdergezet.

Werken

– Woordenboekje bevattende Nederlandsche woorden met hun beteekenis, schrijfwijze, enz., Antwerpen, z.j.
– met F. van Laar en L. Plessers, Het Vlaamsch programma. Verslag over de Vlaamsche grieven en hun herstel uitgebracht om de vijftigste verjaardag te herdenken van het instellen van de Vlaamsche Commissie (27 juni 1856), Antwerpen, 1906.
– De Vervlaamsching van het mijnwezen, in: De Vlaamsche Gids, 1906, jg. 2, p. 539.
– De toestand van het middelbaar onderwijs, Antwerpen, 1910.
– Nederlandsch taalboek, Antwerpen, 1912.
– De beschaafde uitspraak van de Nederlandsche taal: regels en oefeningen, Antwerpen, 1917.
– De spelling van de Nederlandse taal, Antwerpen, 1917.
– De middelbare technische school, Antwerpen, 1918.
– De prikkelliteratuur, een hinderpaal op den weg naar de verstandelijke en zedelijke ontwikkeling van ons volk, Antwerpen, 1918.
– Woordenboekje volgens de vereenvoudigde spelling, Antwerpen, 1946.

Literatuur

– A. van Laar, Geschiedenis van het openbaar onderwijs te Antwerpen sedert 1872, Antwerpen, 1937-1939.
– H. van Daele, Camille Huysmans en het onderwijs, Antwerpen, 1976.
– Moderne Leermiddelen/Matériel Scolaire Moderne, in: Bijdragen tot de geschiedenis van het pedagogisch leven in België Deel IV. De Periodieken 1914-1940 Tweede Stuk, 1987, pp. 1111-1113.

Suggestie doorgeven

1998: Henk Van Daele (pdf)

2023: Karl Catteeuw

Inhoudstafel