Janssens, Alfons

Politieke mandaten en Davidsfonds

Alfons Janssens was de jongste zoon van een uitermate bemiddelde Sint-Niklase familie van textielfabrikanten, die in de 19de eeuw namens de katholieke partij Katholieke partij
De katholieke partij, later CVP (vanaf 1945) en CD&V (vanaf 2001) speelde een cruciale rol in de geschiedenis van de Vlaamse beweging. De partij had een belangrijk aandeel in onder m... Lees meer in het Land van Waas drie broers naar het parlement stuurde: Theodoor Janssens (1825-1889) was volksvertegenwoordiger van 1852 tot zijn overlijden, Louis Janssens Janssens-Smits, Louis
Louis Janssens-Smits (1832-1884) was textielfabrikant in Sint-Niklaas, waar hij 1875 mee een afdeling van het Davidsfonds oprichtte. Van 1878 tot zijn overlijden was hij senator namens de... Lees meer (-Smits) zetelde in de Senaat van 1878 tot zijn overlijden in 1884 en Alfons Janssens zelf was Kamerlid van 1892 tot 1900. In 1889 had Janssens al gehoopt om zijn overleden broer Theodoor te kunnen opvolgen als Kamerlid. De katholieke partij van het kiesarrondissement Sint-Niklaas had toen echter de voorkeur gegeven aan de jonge Lokerse advocaat Auguste Raemdonck, die een halve eeuw parlementslid zou blijven en die van 1908 tot zijn overlijden in 1939 ook burgemeester van Lokeren was. Na veel interne oppositie van conservatieven tegen onder meer zijn steun aan de wet op de evenredige vertegenwoordiging, stelde Janssens zich in 1900 niet meer verkiesbaar. Wel bleef hij tot 1903 gemeenteraadslid in zijn geboortestad, een functie die hij bekleedde sinds 1885.

Geïnspireerd door de ultramontaans-katholieke familietraditie diende Janssens in het zoeavenleger van paus Pius IX, dat ten tijde van de Italiaanse eenmaking in de jaren 1860 de strijd opnam voor het behoud van de zelfstandigheid van de Pauselijke Staten. Vanaf 1885 was hij, in opvolging van zijn broer en senator Louis, voorzitter van de Sint-Niklase afdeling van het Davidsfonds Davidsfonds
Het Davidsfonds is een katholieke Vlaamse cultuurvereniging, die werd opgericht in januari 1875. Lees meer en in Leuven lid van het hoofdbestuur. In 1898 was Janssens nauw betrokken bij de nationale en plaatselijke herdenkingen van de 100ste verjaardag van de Boerenkrijg Boerenkrijg
De Boerenkrijg is de benaming van een opstand in het najaar van 1798 tegen het Franse regime. Lees meer op initiatief van het Davidsfonds Davidsfonds
Het Davidsfonds is een katholieke Vlaamse cultuurvereniging, die werd opgericht in januari 1875. Lees meer , die – niet helemaal in overeenstemming met de historische realiteit – vooral de Vlaamse en katholieke inspiratie ervan beklemtoonde.

Christendemocratie en Vlaamse emancipatie

Zijn gedichten en andere geschriften waren sociaal geïnspireerd, maar vanuit een uitgesproken katholieke levenshouding kantte Janssens zich terzelfdertijd fel tegen vernieuwende literaire tendensen in het algemeen en die van tijdschriften zoals van het tijdschrift Van Nu en Straks Van Nu en Straks
Van Nu en Straks (1893-1901) was een literair en cultureel tijdschrift, dat voor Vlaanderen vernieuwend was doordat het aansloot bij internationale eigentijdse denkrichtingen zoals het an... Lees meer in het bijzonder, waarin vrijzinnigen een prominente rol vertolkten. Janssens, een persoonlijke vriend van Guido Gezelle Gezelle, Guido
Guido Gezelle (1830-1899) was een Vlaamse priester die de Vlaamse volkstaal verdedigde binnen het algemeen Nederlands. Hij verwierf grote bekendheid als lyrisch dichter van religieuze nat... Lees meer , werd in 1888 verkozen tot briefwisselend lid van de twee jaar voordien in Gent opgerichte Vlaamsche Academie voor Taal en Letterkunde Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde
De Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde (KANTL, 1886) is een instelling die zich in de loop van haar geschiedenis heeft ingezet zowel voor taalculturele, -wetenschappeli... Lees meer , de voorloper van de huidige Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letterkunde Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde
De Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde (KANTL, 1886) is een instelling die zich in de loop van haar geschiedenis heeft ingezet zowel voor taalculturele, -wetenschappeli... Lees meer (KANTL). Hij werkte ook mee aan het literair-cultureel maandblad Het Belfort Het Belfort
Het Belfort was een Vlaams katholiek tijdschrift ‘toegewijd aan Letteren, Wetenschap en Kunst’. Het verscheen van 1886 tot 1899. Lees meer (later Dietsche Warande en Belfort Dietsche Warande en Belfort
Dietsche Warande en Belfort was een Vlaams tijdschrift voor literatuur- en geestesleven. Het ontstond in 1900 door de samensmelting van de tijdschriften Dietsche Warande en Het Belfort.... Lees meer ) en was daarnaast voorzitter van de redactieraad van het in Sint-Niklaas uitgegeven volkskundige blad Vlaamsche Zanten (1899-1904), beide van katholieke signatuur.

Janssens, die als patroon in de textielsector behoorde tot de rijke bourgeoisie, was ideologisch aanvankelijk gewonnen voor het harde economische liberalisme. Na een geleidelijke ideologische evolutie van bijna 180 graden was hij aan het eind van de 19de eeuw een politiek en sociaal vooruitstrevende katholiek geworden. Hij betoonde zich tijdens het decennium vóór 1900, zowel op nationaal vlak als in het Waasland, één van de leiders van de beginnende christendemocratie Christendemocratie
Lees meer en van de in 1891 opgerichte Belgische Volksbond Belgische Volksbond
Lees meer , de voorloper van het Algemeen Christelijk Werkersverbond Algemeen Christelijk Werknemersverbond
Het Algemeen Christelijk Werkersverbond werd gesticht op 17 juli 1921 en in 1991 herdoopt als ACW Koepel van Christelijke Werknemers. In 2014 werd de organisatie omgevormd tot Beweging.ne... Lees meer (ACW). Janssens manifesteerde zich toen als een voorstander van het enkelvoudig stemrecht voor mannen en van de oprichting van aparte arbeiderssyndicaten of vakbonden, in tegenstelling tot een of andere vorm van corporatisme Corporatisme
Het corporatisme was in het interbellum, vooral in de crisisjaren 1930, een wijdverspreid, maar tegelijk vaag alternatief maatschappelijk en politiek model. Na de Tweede Wereldoorlog zou ... Lees meer , die toen in het christendemocratische milieu (nog) heel wat aanhang kende.

De Sint-Niklase parlementariër legde ook expliciet het verband tussen Vlaamse en sociale emancipatie. In één van zijn interventies als Kamerlid uit 1894, tevens een kritiek op de sociale klasse waartoe hij behoorde, stelde hij het aldus: ‘De rijken… ja, zij spreken enige woorden Vlaams, maar enkel met de dienstboden, terwijl zij het Frans voor de beschaafde kringen overhouden. Ziedaar wat vernedering is voor het volk, ziedaar wat moet verdwijnen…’. De Vlaamse beweging bleef daarbij altijd wel ondergeschikt aan de christendemocratie, de sociale kwestie en het katholicisme. Dat mag onder meer blijken uit Janssens’ weigering om het voorzitterschap op zich te nemen van de Vlaamsche Katholieke Landsbond Vlaamsche Katholieke Landsbond
Lees meer , waarvoor hij alleen een toekomst weggelegd zag in nauwe aansluiting bij de Belgische Volksbond en niet als zelfstandige flamingantische drukkingsgroep. Na de invoering van het algemeen enkelvoudig stemrecht voor mannen in 1893 ontwikkelde zich binnen en buiten de katholieke partij een machtsstrijd tussen christendemocraten en katholieke flaminganten. Janssen nam stelling ten voordele van de eerstgenoemden. In het parlement profileerde hij zich overigens nadrukkelijk als Vlaamsgezinde, met name door zijn actieve steun aan wetsvoorstellen voor de vernederlandsing van diverse aspecten van het openbaar leven in Vlaanderen in het algemeen en voor de Gelijkheidswet Gelijkheidswet
De gelijkheidswet van 1898 stelde het Nederlands voor officiële publicaties gelijk aan het Frans. De wet werd vanuit de Vlaamse beweging breed ondersteund, en leidde, na de Waalse afwijzi... Lees meer in het bijzonder.

Problemen met zijn gezondheid maakten dat Janssens vooral na zijn ontslag als parlementslid af en toe ging kuren in Zwitserland. Hij overleed er vroegtijdig, in het vooruitzicht van zijn 65ste verjaardag.