Heyns, Pol

Pol Heyns was de negende uit een middenstandsgezin met zestien kinderen. Hij doorliep de klassieke humaniora aan het Gepatroneerd Aartsbisschoppelijk College (nu Sint-Jozefscollege) van zijn geboortestad Herentals, studeerde korte tijd aan het Grootseminarie in Mechelen en behaalde na zijn legerdienst aan de Leuvense universiteit de diploma’s van kandidaat in de rechten en de Germaanse filologie. In Leuven was hij onder het pseudoniem Judas in 1930-1931 een tijdlang hoofdredacteur van Ons Leven Ons Leven
Ons Leven (1888) is een Leuvens studententijdschrift en het blad van het Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond (KVHV). Lees meer , het blad van het Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond
Lees meer (KVHV). Hij schreef in die jaren ook voor De Blauwvoet De Blauwvoet (1920-1941)
De Blauwvoet (1920-1941) was het orgaan van het Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond (AKVS), en van zijn opvolgers het Algemeen Katholiek Dietsch Studentenverbond (AKDS) en het Di... Lees meer , het tijdschrift van het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond
Het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (1903-1935) was de organisatorische vormgeving van de katholieke Vlaamse studentenbeweging: een jeugdbeweging met plaatselijke bonden van ka... Lees meer (AKVS).

Journalist in de geschreven pers en heemkundige

Vanaf 1930 verzorgde Heyns de studentenrubriek in De Standaard De Standaard (1914-)
Het eerste nummer van het dagblad De Standaard verscheen op 4 december 1918. De krant was gedurende vele decennia hét blad bij uitstek van de katholieke Vlaamse beweging in al haar varian... Lees meer en was hij recensent voor de Antwerpse krant Het Handelsblad Het Handelsblad (van Antwerpen)
Lees meer . Onder de schuilnaam Bruno Mey werkte hij ook mee aan Hooger Leven Hooger Leven (1927-1938)
Hooger Leven (1927-1938) was een algemeen katholiek Vlaams weekblad opgericht door Gerard Walschap. Nadat het blad initieel een politiek neutrale voer, steunde het de Katholieke Vlaamsche... Lees meer , Jong Dietschland Jong Dietschland (1926-1933)
Jong Dietschland (1926-1933) was een radicaal Vlaamsgezind en Groot-Nederlands weekblad met veel interesse voor kunst en literatuur en met aandacht voor de Nieuwe Orde-stromingen. Het bla... Lees meer , Het Kempeland, Ons Volk (Ontwaakt) Ons Volk
Ons Volk Ontwaakt begon in 1911 als Vlaamsgezind weekblad en evolueerde – vooral na de naamswijziging naar Ons Volk in 1932 – tot een katholiek gezinsmagazine. Lees meer en De Zondagsvriend.

Tegelijk engageerde hij zich in de anticommunistische Offensiefbeweging van dominicanerpater Dries Morlion en bracht hij in 1934 de brochure Sovjet-Rusland en wij uit. Later publiceerde Heyns - naast een aantal novelles - ook de romans Armoede (1934) en Ons dorp floreert (1938), waarin hij vanuit zijn katholieke geloofsovertuiging de politieke en sociale onderdrukking in en de achterstelling van zijn geboortestreek aankaartte. Zijn belangstelling voor lezen en schrijven werd sterk gestimuleerd door twee Vlaamsgezinde priesters, zijn retoricaleraar Karel Elebaers Elebaers, Karel
Priester, leraar en literatuurrecensent Karel Elebaers (1880-1961) was tijdens de Eerste Wereldoorlog aalmoezenier aan het IJzerfront en engageerde zich later op diverse terreinen in de V... Lees meer en de Leuvense hoogleraar Germaanse filologie en algemene voorzitter van het Davidsfonds Davidsfonds
Het Davidsfonds is een katholieke Vlaamse cultuurvereniging, die werd opgericht in januari 1875. Lees meer Arthur Boon Boon, Arthur
Priester en hoogleraar Arthur Boon (1883-1938) leverde een grote bijdrage aan de revitalisering van het Davidsfonds na de Eerste Wereldoorlog. Hij pleitte daarbij vooral voor een apolitie... Lees meer .

Heyns is ook de auteur van een tweedelige Populaire geschiedenis van Herentals (1935 en 1948), die werd gebaseerd op de vele stukken die hij daarover her en der publiceerde. Hij was in 1931 medeoprichter van de Kunst- en Oudheidkundige Kring van Herentals en omtrek (nu Geschiedkundige Kring Herentaldum), in 1934 van Herentals, katholiek Kempisch tijdschrift voor de kennis van eigen stad en eigen streek en datzelfde jaar ook van de Vereniging van Kempische Schrijvers (1934). In 1934-1935 was Heyns betrokken bij de zakelijke leiding van boekengilde Die Poorte Die Poorte
Die Poorte was een Vlaamse uitgeverij en boekengilde die werd opgericht door de auteur Antoon Thiry. Die Poorte publiceerde een groot aantal volksboeken, waaronder ook heel wat vertalinge... Lees meer van Antoon Thiry Thiry, Antoon
Antoon Thiry (1888-1954) schreef pittoresk-folkloristische verhalen en was de oprichter van de uitgeverij en boekengilde Die Poorte. Tijdens de Eerste Wereldoorlog engageerde hij zich in ... Lees meer , die boeken aanbood tegen een voordelige prijs.

Volksliederen, volkscultuur en volkskunde

Begin 1935 trad Heyns in dienst als redacteur-verslaggever van het Nationaal Instituut voor de Radio-omroep Nationaal Instituut voor de Radio-omroep
Lees meer (NIR), waar hij - na een kortstondig debuut als sportjournalist - de gelegenheid kreeg om zijn heem- en volkskundige belangstelling verder te ontwikkelen. In de periode 1935-1939 repertorieerde hij op wetenschappelijk verantwoorde wijze via veldwerk ter plekke voor het NIR meer dan 1000 Vlaamse volksliederen en -dansen, die hij registreerde op grammofoonplaten. Heyns’ monografie op basis daarvan, Volksliederen uit 1941, waarin hij dat muzikaal genre historisch en filologisch belichtte, werd in 2007 heruitgegeven onder de titel Pol Heyns en het volkslied (boek en cd). In 2012 stelde de VRT meer dan 500 opnames van Heyns, die vandaag een grote erfgoedwaarde hebben verworven, online ter beschikking.

Tegelijk inventariseerde Heyns tal van volksgebruiken en publiceerde hij erover, onder meer de boeken Palmzondag (1943) en Antieke kalenderprenten (1945); met tekeningen van Marc Sleen). In zijn nalatenschap werd de vergevorderde voorbereiding teruggevonden voor een veelomvattende studie over de Vlaamse landelijke volkscultuur, die was bedoeld “om ten minste al het merkwaardige op te tekenen, vooraleer het voor altijd jammerlijk zal teloorgegaan zijn”. Jozef Weyns Weyns, Jozef
De flamingantische onderwijzer, kunsthistoricus en heemkundige Jozef Weyns (1913-1974) verlegde na de Tweede Wereldoorlog zijn onderzoeksterrein van de Afrikaanse beeldende kunst naar dat... Lees meer kon van deze documentatie op duizenden steekkaarten gebruik maken voor zijn standaardwerk Volkshuisraad in Vlaanderen (1974).

Tijdens en na de Tweede Wereldoorlog

Nadat hij bij de Duitse inval in mei 1940, zoals de meeste personeelsleden van het NIR, was gevlucht en kort daarna naar België was teruggekeerd, maakte Heyns voor het NIR, dat inmiddels was omgedoopt tot Zender Brussel Zender Brussel
Zender Brussel (1940-1944) was een collaborerend Vlaams Radio-instituut tijdens de Tweede Wereldoorlog. Lees meer , een reis door nazi-Duitsland. Kort nadien werd hij op eigen vraag vrijgesteld van politieke berichtgeving en kon hij zich uitsluitend toeleggen op culturele journalistiek.

Na de Bevrijding werd hij, hoewel hij door het krijgsauditoraat buiten vervolging was gesteld, door het NIR ontslagen. Er werd geoordeeld dat hij zich ‘kordater had moeten opstellen’ tijdens de eerste oorlogsmaanden. Heyns ging in beroep tegen deze beslissing en maakte voor het NIR vanaf 1955 volkskundige programma’s voor de pas opgerichte televisie. Ondertussen was hij in 1945, onder meer door de bemiddeling van directeur-generaal van het NIR Jan Boon Boon, Jan
Jan Boon (1898-1960) was tijdens de Eerste Wereldoorlog betrokken bij het activisme. Later was hij hoofdredacteur van De Standaard. Van 1939 tot aan zijn overlijden had hij de leiding van... Lees meer , hoofdredacteur geworden van het Vlaamse, katholieke geïllustreerde weekblad Ons Volk Ons Volk
Ons Volk Ontwaakt begon in 1911 als Vlaamsgezind weekblad en evolueerde – vooral na de naamswijziging naar Ons Volk in 1932 – tot een katholiek gezinsmagazine. Lees meer , een functie die hij behield tot hij de herfst van 1959 werd getroffen door de ziekte die enkele maanden later zou leiden tot zijn overlijden. Het gaf hem de gelegenheid om verder te doen wat hij altijd had gedaan - vulgariserend en populariserend, maar gebaseerd op een brede eruditie en een uitgebreide lectuur - schrijven over cultuur in Vlaanderen en op die manier de volksontwikkeling of intellectuele emancipatie bevorderen. Via zijn doodsprentje maakte Heyns duidelijk dat hij wilde worden herinnerd als volkskundige.

In zijn boek Bert Peleman Peleman, Bert
Bert Peleman (1915-1995) was tijdens de Tweede Wereldoorlog diensthoofd bij de Dietsche Militie-Zwarte Brigade, waarvoor hij vijf jaar gevangen zat. Na de oorlog was hij vooral actief in ... Lees meer , dichter en boetseerder uit 1955 vermeldt Heyns wel de deelname aan de Achttiendaagse Veldtocht en de kortstondige krijgsgevangenschap in Beieren van zijn collega bij Zender Brussel Zender Brussel
Zender Brussel (1940-1944) was een collaborerend Vlaams Radio-instituut tijdens de Tweede Wereldoorlog. Lees meer , maar niet diens vergaande politieke en militaire collaboratie tijdens het verdere verloop van de Tweede Wereldoorlog. In 1994, het jaar dat hij 85 zou zijn geworden, werd in Herentals een gedenkplaat voor Heyns onthuld en werd in zijn geboortestad een straat naar hem genoemd.