Elebaers, Karel

Persoon
Nico Van Campenhout (2023, herwerking), Jan M. Goris (1998)

Priester, leraar en literatuurrecensent Karel Elebaers (1880-1961) was tijdens de Eerste Wereldoorlog aalmoezenier aan het IJzerfront en engageerde zich later op diverse terreinen in de Vlaamse beweging.

Geboorte
Antwerpen, 30 augustus 1880
Overlijden
Herentals, 24 juli 1961
Leestijd: 4 minuten

Karel Elebaers, zoon van een welgestelde bankier, studeerde achtereenvolgens aan het Sint-Romboutscollege en het Klein en het Groot Seminaire van Mechelen, en werd in 1903 tot priester gewijd. In 1906 promoveerde hij aan de Leuvense universiteit tot doctor in de letteren en wijsbegeerte (klassieke filologie). Hij was achtereenvolgens leraar in de poësis en de retorica aan het Sint-Jan-Berchmanscollege in Antwerpen (1906-1912) en aan het Sint-Jozefscollege van Herentals (1912-1928). Al vóór de Eerste Wereldoorlog begon hij (literatuur)recensies te schrijven. Hij zou dat heel zijn leven blijven doen en op dat terrein een zekere renommee verwerven.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer
was Elebaers legeraalmoezenier van het vijftiende linieregiment en bekommerde hij zich sterk om de materiële, de menselijke en de geestelijke situatie van de frontsoldaten. Het harde leven aan het IJzerfront inspireerde hem tot artikelen in de kranten De Stem uit België De Stem uit België
De Stem uit België (1914-1919) was een Vlaams exilblad dat tijdens de Eerste Wereldoorlog werd uitgegeven vanuit Londen onder leiding van Floris Prims. Het weekblad was katholiek en Vlaam... Lees meer
en De Belgische Standaard De Belgische Standaard
Lees meer
, die in 1919 - samen met een aantal van zijn kanselredevoeringen - werden gebundeld in Lief en Leed uit Dagen van Lijden.

Na 1918 zette Elebaers zich in voor het Verbond der Vlaamsche Oud-Strijders Verbond VOS
Het Verbond der Vlaamse Oud-Strijders (VOS), opgericht in 1919, was een flamingantische vereniging voor oud-strijders van de Eerste Wereldoorlog, die in de loop van het interbellum tot ee... Lees meer
(VOS), onder andere als proost van de plaatselijke afdeling in Herentals. Hij voerde het woord tijdens de hulde aan Joe English English, Joe
Joe English (1882-1918) was een Brugse kunstschilder, die zijn grote faam binnen de Vlaamse beweging vooral ontleende aan zijn tekenwerk als frontkunstenaar. Lees meer
in Steenkerke in 1920, waaruit de IJzerbedevaart IJzerbedevaarten
De IJzerbedevaart is een jaarlijkse herdenking van de Vlaamse gesneuvelden tijdens de Eerste Wereldoorlog, die ontstond omstreeks 1920. Dit voor de Vlaamse beweging erg symbolische gebeur... Lees meer
groeide, en sprak  herhaaldelijk bij de inhuldiging van Heldenhuldezerkjes Heldenhuldezerken
Lees meer
. Elebaers verwierf ook faam als redenaar, predikant en radiocauseur. Daarnaast was hij een verwoed zwemmer en een uitermate enthousiaste voetballiefhebber.

Tijdens de jaren 1920, toen het Frans er nog drie dagen per week de verplichte omgangstaal was, sprak Elebaers met zijn leerlingen in het college in Herentals altijd Nederlands en promootten hij en enkele collega’s er het gebruik van Nederlandstalige handboeken. Hij zorgde er in die periode ook mee voor dat Cyriel Verschaeve Verschaeve, Cyriel
Cyriel Verschaeve (1874-1949) was een West-Vlaamse priester, literair auteur, kunstbeschouwer en publicist, die bekend werd als icoon van de Frontbeweging en het opkomende Vlaams-national... Lees meer
, die hij achter het IJzerfront had leren kennen en die hij in 1935 met een allusie op de Franse auteur en apocalyptische ‘boeteprediker’ Léon Bloy (1846-1917) omschreef als ‘de pelgrim naar het Absolute’, werd opgenomen in de vernieuwde redactie van het katholieke literair-culturele tijdschrift Dietsche Warande en Belfort Dietsche Warande en Belfort
Dietsche Warande en Belfort was een Vlaams tijdschrift voor literatuur- en geestesleven. Het ontstond in 1900 door de samensmelting van de tijdschriften Dietsche Warande en Het Belfort.... Lees meer
, waaraan hij ook zelf geregeld meewerkte. Elebaers publiceerde onder ander ook in Vlaamsche Arbeid Vlaamsche Arbeid
Vlaamsche Arbeid was een katholiek en Vlaamsgezind literair tijdschrift dat in Antwerpen verscheen van 1905 tot 1914 en van 1919 tot 1930. Het was het geesteskind van Karel van den Oever ... Lees meer
, Ons Volk Ons Volk
Ons Volk Ontwaakt begon in 1911 als Vlaamsgezind weekblad en evolueerde – vooral na de naamswijziging naar Ons Volk in 1932 – tot een katholiek gezinsmagazine. Lees meer
, Boekengids Boekengids
Lees meer
, Nieuw Vlaanderen Nieuw Vlaanderen (1934-1944)
Nieuw Vlaanderen (1934-1944) had als uitgangspunt de eentaligheid van Vlaanderen. Door zijn federalistische stellingname midden jaren 1930 was het blad radicaler dan de katholieke partij ... Lees meer
en De (Vlaamse) Linie De Vlaamse Linie
Lees meer
(1948-1964).

Nadat hij in 1919 een professoraat in Leuven was misgelopen, ging ook het directeurschap van het Herentalse Sint-Jozefscollege zowel in 1921 als 1927 aan Elebaers voorbij. In 1928 werd hij benoemd tot godsdienstleraar aan de Rijksmiddelbare Jongensschool van Laken, een functie die hij behield tot aan zijn pensioen in 1944. Hoewel hij niet betrokken was geweest bij de collaboratie, werd hij bij de Bevrijding even verontrust, maar dat leidde uiteindelijk tot niets. Of deze niet bepaald opgaande onderwijsloopbaan, zoals de flamingantische literatuur het meestal interpreteert, te maken had met Elebaers’ Vlaamsgezindheid, kan uiteraard niet worden bewezen. Hij doceerde ook een tijdlang aan het Hoger Instituut Sint-Lucas in Schaarbeek.

Na de Tweede Wereldoorlog verbleef Elebaers meestal in Herentals. Van 1947 tot 1955 schreef hij meer dan 100 essayistische bijdragen voor ‘Geest en Cultuur’, een rubriek van de krant De Standaard (1914-…), die vanaf 12 april 1952 werd omgevormd tot De Standaard der Letteren. Op 5 mei 1947 schreef hij in die krant het volgende over de motivatie van zijn werk als priester, leraar en auteur: ‘Een dubbele liefde inspireert ons werk: liefde tot ons volk, liefde tot God. En de rangorde dier dubbele liefde ligt uitgedrukt in het monogram: AVV-VVK’.

Werken

– Artikelen in De Standaard (1947-1955).
Lief en Leed uit Dagen van Lijden, 1919 en 1925.
Vroomheid. Vreugde. Vrede. Drie geestelijke voordrachten, 1922.
Na den Storm. Vier gelegenheidstoespraken, 1922.
Levensverscheurdheid. Levensharmonie. Levensjubel. Drie geestelijke voordrachten, 1927.
Cyriel Verschaeve, "de pelgrim naar het Absolute", 1935.
Kunst-en Levensproblemen. Twee voordrachten, 1938.
De romankunst van Gerard Walschap, 1942.
Antoon van de Velde, verteller voor de jeugd en romanschrijver, 1944.

Literatuur

– N. Wildiers, Z. E. H. dr. Karel Elebaers. Bij zijn 75ste verjaardag, in: De Standaard, 27 augustus 1955.
– “Getrouwen” brengen postume hulde aan Dr. K. Elebaers te Herentals. Huldezerk onthuld, in: De Standaard, 28 september 1966.
– J. M. Goris (red.), Huldeboek aan Zeereerwaarde Heer Dr. Karel Elebaers, 1967.
– P. J. A. Nuyens, Karel Elebaers, in: Nationaal Biografisch Woordenboek, dl. 5, 1972, kol. 331-334.
– G. Durnez, De Standaard. Het levensverhaal van een Vlaamse krant van 1948 tot de VUM, 1993, pp. 95-105.

Suggestie doorgeven

1973: Pieter Nuyens (pdf)

1998: Jan M. Goris (pdf)

2023: Nico Van Campenhout

Databanken

Inhoudstafel