Gittens, Frans
Frans Gittens (1842-1911) was een Antwerpse stadsbibliothecaris en liberaal gemeenteraadslid, die romantisch nationalistische toneelstukken schreef.
Was aanvankelijk journalist in Londen, vestigde zich in 1868 te Antwerpen als scheepsmakelaar en werd ten slotte hoofdbibliothecaris van de stad Antwerpen (1903-1911). Gittens was ook liberaal gemeenteraadslid.
Als zoon van een Engelsman en een Waalse moeder schreef Gittens eerst in het Frans en leerde pas nadien Nederlands. De volkstaal en het toneel Toneel
Het Vlaamse toneel onderhield vanaf zijn ontstaan in de 19de eeuw een complexe en gelaagde verhouding met de Vlaamse beweging. Van een belangrijk emancipatorisch instrument en voorwerp va... Lees meer zag hij in de traditie van het Vlaamse toneel in de 19de eeuw als een machtige factor van volksontwikkeling. Politiek leunde hij aan bij het antiklerikale liberalisme. Hij was actief in de vrijzinnige beweging.
Gittens behoort tot die middengeneratie van toneelauteurs die met mondjesmaat ingingen tegen de moraalbevestigende code van het historische drama zoals die onder meer bij Hippoliet van Peene Van Peene, Hippoliet
Hippoliet van Peene (1811-1864) was een huisarts en toneelauteur. Hij schreef de tekst voor De Vlaamse Leeuw, dat later het Vlaamse volkslied zou worden. Met zijn vele oorsponkelijk theat... Lees meer , Frans van Geert Van Geert, Frans
Frans van Geert (1786-1873) vertaalde Duitse toneelstukken naar het Nederlands. Ook bewerkte hij Conscience’s roman Jacob Van Artevelde tot een historisch drama. Verder was hij directeur ... Lees meer en Désiré Delcroix Delcroix, Désiré
Désiré Delcroix (1823-1887) was ambtenaar en auteur van toneelstukken zoals het vaak opgevoerde ‘Philippine van Vlaanderen’, over de Guldensporenslag. Lees meer ontwikkeld werd: een 'vaderlandse' stof, een didactische bevestiging van de burgerlijke moraal, een anti-Franse, Vlaamse opstelling en meloromantische wendingen. Tegenover een romantische verheerlijking van de hoofdfiguur als een nationale held bracht Gittens in zijn stukken het psychologische plan op de voorgrond. De historische stof ontleende hij niet langer uitsluitend aan de Vlaamse geschiedenis: bijvoorbeeld Jane Shore (Engeland, 15de eeuw), Parisina (Italië, 15de eeuw). Aan Shakespeare, maar ook aan het melodrama ontleende Gittens het principe van de gerechtigheid die elke verrader treft in Arnold en Adolf van Gelderland (1881) en Karel van Gelderland (1883). Met het erg populaire De Maire van Antwerpen schreef hij een volksdrama dat de door Napoleon gewraakte Antwerpse burgervader Werbrouck rehabiliteerde.
Indirect heeft Gittens, doordat zijn teksten een muzikale begeleiding kregen van Vlaamse componisten als Peter Benoit Benoit, Peter
Peter Benoit (1834-1901) was een Vlaamsgezinde componist en muziekpedagoog. Lees meer , Alexander Fernau Fernau, Alexander
Alexander Fernau (1836-1882) was een Antwerpse componist die vooral bekend is gebleven door zijn Geuzenlied op tekst van Julius de Geyter. Lees meer , Edward Keurvels Keurvels, Edward
Edward Keurvels (1853-1916) was als secretaris van Peter Benoit nauw betrokken bij het Koninklijk Vlaams Conservatorium. Ook voerde hij vele werken uit van Benoit en was hij zelf actief a... Lees meer en Emiel Wambach Wambach, Emile
Dirigent en componist Emiel Wambach (1854-1924) speelde een belangrijke rol in het Antwerpse Nederlandstalige muziekleven. Zo was hij directeur van het Koninklijk Vlaams Conservatorium.... Lees meer , een positieve bijdrage geleverd tot de ontwikkeling van een Vlaams lyrisch toneel, waaruit uiteindelijk de Koninklijke Vlaamse Opera Vlaamse Opera
Lees meer is ontstaan.
Werken
– 'Bijdrage tot de geschiedenis van ons Vlaamsch Tooneel', in De Vlaamsche Kunstbode (1878), p. 540-548.
Literatuur
– P. de Mont, Losse schetsen, 1890.
– G. Segers, 'Frans Gittens', in Vlaamsch en Vrij (1894), p. 290-291.
– H. Melis, 'Frans Gittens', in Nederlandsche Dicht- en Kunsthalle (1894-1895), p. 157-166.
– G. Segers, 'Frans Gittens', in De Vlaamsche Kunstbode (1895), p. 463-466.
– E. de Bom, 'Frans Gittens', in Plantijn (juni 1911), p. 1-3.
– id., Ter herinnering van Frans Gittens, 1913.
– id., 'Frans Gittens', in Het levende Vlaanderen, 1917.
– M. Sabbe, L. Monteyne en H. Coopman Thz., Het Vlaamsch Tooneel, inzonderheid in de XIX eeuw, 1927.
– L. Baekelmans, Lof van de zee, mensch en tabak, 1939.