Fronttoneel

Vanaf het voorjaar van 1915, toen het IJzerfront was gestabiliseerd en de vijandelijke legers zich hadden ingegraven in hun respectieve loopgraven, begonnen Belgische soldaten - zoals die van andere legers - hun collega’s te vermaken door het opvoeren van revues en toneel Toneel
Het Vlaamse toneel onderhield vanaf zijn ontstaan in de 19de eeuw een complexe en gelaagde verhouding met de Vlaamse beweging. Van een belangrijk emancipatorisch instrument en voorwerp va... Lees meer stukken, al dan niet geïnspireerd door hun dagelijkse oorlogservaringen. Vanaf 1916 nam de kwaliteit van deze meestal zelf geschreven theaterstukken toe en werd vanuit het bezette land toneelliteratuur aangebracht, die werd verzameld in de Vlaamse Toneelboekerij. Militaire hospitalen fungeerden nogal eens als locatie voor deze vorm van ontspanning, ook voor soldaten die niet gewond of ziek waren. Het overwicht van de Franstalige toneelopvoeringen leidde echter tot wrevel bij de in meerderheid Vlaamse soldaten, wat de aanleiding vormde tot de oprichting van het Fronttoneel.

Oprichting

Het initiatief voor het Fronttoneel werd gelanceerd door Jan Oscar de Gruyter De Gruyter, Oscar
Lees meer , een als militair gemobiliseerde germanist en studiemeester aan het Gentse atheneum met ruime toneelervaring. De Gruyter, die aan het IJzerfront al optrad als declamator, wilde er in 1917 een Nederlandstalig theatergezelschap opzetten. Zijn vraag aan de legerleiding om dat te mogen doen, bleef aanvankelijk onbeantwoord. Tegelijk werd zijn project overgenomen door het eind 1917 opgerichte Franstalige Théâtre de l'Armée de Campagne of Théâtre de la Reine.

Na heel wat lobbywerk van Vlaamse prominenten – in het bijzonder van de met koning Elisabeth bevriende Marie Elisabeth Belpaire Belpaire, Marie-Elisabeth
Marie-Elisabeth Belpaire (1853-1948) was een welgestelde Vlaamsgezinde auteur die verschillende projecten realiseerde ter promotie van de literatuur (zoals het tijdschrift Dietsche Warand... Lees meer – werden uiteindelijk na Pasen 1918 een aantal Vlaamse soldaten ontslagen van effectieve militaire dienst en ingedeeld bij de Compagnie des Travailleurs in Hoogstade. Later vervoegden ook enkele actrices de groep, die verhuisde naar De Panne en werd toegevoegd aan de Compagnie d'Artillerie. Om het gebrek aan theaterervaring van de cast, van wie de meesten amateurs waren, te compenseren, organiseerde De Gruyter – als leider van deze toneelgroep – een miniopleiding, met lessen in onder meer acteren, voordracht en schermen. De officiële naam van het gezelschap luidde Vlaamsche Afdeeling van den Schouwburg der Koningin, terwijl de nu gebruikelijke naam Fronttoneel pas na 1918 algemeen verspreid raakte.

Tot de groep behoorden – wat de mannen aangaat - De Gruyter, Juliaan Platteau Platteau, Juliaan
Juliaan Platteau (1894-1964) was actief als acteur. Als oud-strijder richtte hij na WOI het Verbond der Vlaamse Oud-Strijders op. Ook was hij lid van het IJzerbedevaartcomité. Na WOII st... Lees meer , J. Rouckhout, H. en O. Laloo, A. Maes, M. van Daele en D. Walleyn, en – wat de vrouwen betreft – B. en M. d'Heere, M. Denys, J. van Middelem-Mathis en M. Walraf. Later kwamen daar nog diverse acteurs en actrices bij, onder wie J. Cammans en J. de Coen.

Voorstellingen, weerklank en betekenis

De première van het Fronttoneel vond plaats in de Schouwburg van de Koningin in Hoogstade, met de opvoering van de komedie Warenar van Pieter Corneliszoon Hooft (1581-1647) en Samuel Coster (1579-1665) op 21 mei 1918. Er werd daarnaast gespeeld in het hospitaal l'Océan in De Panne en in de parochiezaaltjes van Vinkem en Alveringem. Tussen mei en oktober 1918 werden vier stukken meermaals opgevoerd: nogmaals Warenar, Freuleke van Herman Roelvink (1883-1957), Starkadd van Alfred Hegenscheidt Hegenscheidt, Alfred
Lees meer en Het belang van Ernst van Oscar Wilde (1854-1900). Tijdens het bevrijdingsoffensief in de herfst van 1918 werd het Fronttoneel ontbonden, maar na de wapenstilstand bracht het gezelschap ten bate van filantropische organisaties nog enkele voorstellingen in België België
Geen Vlaamse beweging zonder België. Het is ook onmogelijk om België te begrijpen zonder de geschiedenis van de Vlaamse beweging erbij te betrekken. Tussen het ontstaan van een culturele ... Lees meer en in het door België bezette deel van Duitsland Duitsland & Vlaanderen
Van de eerste helft van de 19de eeuw tot 1945 stond het Duitse beeld van Vlaanderen in het teken van etnisch-culturele verbondenheid. Die romantische perceptie leefde vooral bij een beper... Lees meer . Na de demobilisatie van De Gruyter werd nog een vijfde stuk opgevoerd, Minnespel van Arthur Schnitzler (1862-1931).

Via het Fronttoneel maakten gewone Vlamingen voor het eerst kennis met de internationale en Nederlandstalige theatercanon, waardoor het fundament werd gelegd voor het grote publiekssucces van het theater in Vlaanderen tijdens de jaren 1920. Het Fronttoneel lag ook mee aan de basis van het Vlaamsche Volkstooneel Het Vlaamsche Volkstooneel (1920-1924)
Lees meer , dat van bij de opstart in 1920 werd geconcipieerd als een rondreizend gezelschap en aanvankelijk werd geleid door De Gruyter.