Frenssen, Leo

Persoon
Pieter Jan Verstraete (2023, herwerking), Joris Duytschaever (1998)

Leo Frenssen (1880-1946) was een Antwerpse non-conformist, pacifist, technocraat en flamingant die niet kon aarden in de maatschappij met haar regels en normen. Gedurende korte tijd was hij politiek succesvol in de sinjorenstad.

Volledige voornaam
Léonard Hubert
Geboorte
Maaseik, 9 juli 1880
Overlijden
Antwerpen, 19 juli 1946
Leestijd: 3 minuten

Leo Frenssen volgde middelbaar onderwijs aan het atheneum van Maaseik. Zijn prestaties waren echter ondermaats zodat hij tot smid opgeleid werd. Na een verblijf (1900-1905) in Leopoldsburg vestigde hij zich in Antwerpen. Van thuis uit was Frenssen gewonnen voor de Vlaamse ontvoogdingsstrijd.

Als militant van de Socialistische Metaalbewerkersbond werd hij na een arbeidsconflict einde 1911 bij Bell Telephone ontslagen. Daarna zou hij nog maar moeilijk werk vinden. Tijdens de Eerste Wereldoorlog vluchtte hij met zijn gezin naar Engeland. Als werknemer organiseerde Frenssen er pacifistische en anti-oorlogsmeetings wat telkens weer tot zijn ontslag leidde. Hij werd er ook een overtuigd feminist. Als stichtend lid van de Antwerpse Clarté-groep Clarté-groep
De Clarté-groep (1919-1921) was een internationale groepering van pacifistische intellectuelen, die ook in Vlaanderen een afdeling had. In haar tijdschrift De Nieuwe Wereldorde werden uit... Lees meer
ondertekende hij samen met onder meer Adolphe Borgers, Gust de Muynck en Gaston Burssens Burssens, Gaston
Gaston Burssens (1896-1965) was een dichter en prozaïst. Tijdens de Eerste Wereldoorlog maakte hij zowel politiek als artistiek deel uit van het activisme. Burssens was voorzitter en best... Lees meer
het door Henri Barbusse geïnspireerde Manifest aan de Vlaamsche Intellectueelen. Frenssen voerde op diverse meetings het woord, en werd begin 1920 een overtuigd communist. Hij bleef er actief lid tot hij in de herfst van 1932 uitgesloten werd als ‘Trozkystisch handlanger van het fascisme’.

Inmiddels kwam hij na 1926 nergens meer aan de bak. Dankzij een gift schafte hij zich een triporteur aan waarmee hij allerlei handelswaar (ook boeken en tijdschriften) aan de man bracht. Ook gaf hij in de straten van de sinjorenstad demonstraties van zijn turnlessen ten beste. Hierdoor kreeg hij heel wat naambekendheid. Deze nam toe toen hij op 19 augustus 1935 door de Brusselse politie opgepakt werd en een tijdlang in een krankzinnigeninstelling werd opgesloten. Het leverde hem een stroom aan publiciteit op.

In 1934 richtte Frenssen het internationalistische en pacifistische tijdschrift Wereldorde op. Daarin pleitte hij voor drie maanden werken en negen maanden ‘vergoed verlof’. Daarnaast pleitte hij voor de afschaffing van het leger Leger
Lees meer
, wereldvrede, gelijke rechten voor vrouwen, de drie uren-werkdag, amnestie Amnestie
Lees meer
, pensioen vanaf vijftig jaar, zelfstandigheid van Vlaanderen… Vanaf het midden van de jaren 1930 kwam hij bovendien op voor een technocratische maatschappij, en lanceerde achtereenvolgens de tijdschriften De Voorlichter (1937-1938) en De Technokraat (1939-1940), gesteld in een eigen progressieve spelling. Zijn naaste medewerker was dr. Jan Laureys Laureys, Jan
Lees meer
.

De excentrieke non-conformist die Frenssen was, schreef in 1936-1937 enkele bitsige pamfletten waarin hij Léon Degrelle Degrelle, Léon
Léon Degrelle (1906-1994) was de leider van Rex, initieel een Belgische, extreemrechtse nationalistische beweging, nadien omgevormd tot partij, die na 1936 radicaliseerde in fascistische ... Lees meer
en diens Rex Rex
Rex was een Belgische politieke partij (1935-1940) en een collaboratiebeweging in Franstalig België (1940-1944). Lees meer
-organisatie hekelde. Tevens nam hij de verdediging van de rechten van de joden op zich, en verzette hij zich tegen iedere vorm van antisemitisme Antisemitisme
Lees meer
.

Bij de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 1938 behaalde hij met zijn technocratische partij een overweldigend succes. De Frenssen-partij kreeg zes zitjes in de Antwerpse gemeenteraad. Hierdoor kreeg hij nationale en ook internationale bekendheid. Zijn partij ging echter algauw ten onder aan intern gekrakeel. In april 1939 werd het Antwerpse gemeenteraadslid en leurder (zijn officiële beroep) tot volksvertegenwoordiger gekozen. In het parlement brak hij onder andere een lans voor de ‘Verenigde Staten van Europa’.

In de meidagen van 1940 werd hij in Toulouse opgepakt door Franse gendarmes wegens het organiseren van anti-oorlogsmeetings, en naar het concentratiekamp van Le Vernet d’Ariège gedeporteerd. Tijdens de bezetting hield hij zich grotendeels afzijdig. Na de bevrijding tekende Frenssen protest aan tegen de willekeurige arrestaties en ging hij incivieken in de interneringscentra bezoeken. Tijdens de eerste naoorlogse verkiezingen van 17 februari 1946 werd hij niet herkozen. Op zijn begrafenis sprak burgemeester Camille Huysmans Huysmans, Camille
Camille Huysmans (1871-1968) was een Vlaamsgezinde socialistische politicus, die van 1933 tot 1940 burgemeester van Antwerpen was, tweemaal een ministerpositie bekleedde en een jaar lang ... Lees meer
de rouwhulde uit.

Werken

– Artikelen in: Wereldorde; De Voorlichter; De Technokraat.
– Is het einde dezer wereld nabij?
– Parlement of Sowjets?, 1920.
– Is de oorlog nabij?, 1937.
– Het joodsche gevaar?, 1937.

Literatuur

– L. Baekelmans, Een eigengereid Limburger: Leo Frenssen, in: In de spiegelbollen. Herinneringen, 1964, pp. 167-174.
– H. Frenssen, Leo Frenssen 1880-1946. Een marginaal politicus tussen de twee wereldoorlogen, RUG, Onuitgegeven licentiaatsverhandeling, 1975.
– P.J. Verstraete, De eerste populist. Leo Frenssen Antwerps non-conformist. Biografie, 2019.
– P.J. Verstraete., Frenssen, Leo,. in: NBW, dl. 24, 2020, kol. 566-574.

Suggestie doorgeven

1998: Joris Duytschaever

2023: Pieter Jan Verstraete

Databanken

Inhoudstafel