De Gordel

De start in 1981

De eerste gordel vond plaats op 27 september 1981 als een samenwerking van een lokale wielerclub, lokale socioculturele verenigingen en Vlaamse actiecomités, verenigd in de werkgroep ‘Wij houden van alle mensen die het Vlaams karakter van onze gemeente eerbiedigen’. Sint-Genesius-Rode, op dat moment de enige van de zes faciliteitengemeenten Faciliteiten
Al sinds de eerste taalwet (1873) voorzag de wetgever in faciliteiten. Deze tegemoetkomingen gaven aanleiding tot tegengestelde interpretaties door Nederlandstaligen en Franstaligen, zo ... Lees meer met een Nederlandstalig meerderheid, was het startpunt voor een fietsevenement dat de problematiek van de randgemeenten onder de aandacht wilde brengen. Vanaf de volgende edities groeide de gordel uit tot een breder gedragen initiatief en vanaf 1983 werd BLOSO (Agentschap ter Bevordering van de Lichamelijke Ontwikkeling, de Sport en de Openluchtrecreatie) de voornaamste trekker van het evenement. Van een 1000tal deelnemers bij de eerste editie, is de gordel uitgebouwd tot een massa-evenement met tienduizenden ingeschreven fietsers en wandelaars. In 1993 werd een record aantal van 112.655 gordelaars geteld.

Politieke inslag

De Vlaamse reactie tegen het Egmontpact Gemeenschapspact
Het Egmontpact of Egmontakkoord maakt samen met de Stuyvenbergakkoorden deel uit van het zogenaamde Gemeenschapspact, dat de definitieve pacificatie van de communautaire problemen tot doe... Lees meer eind jaren 1970 lag mee aan de oorsprong van de gordel. Hoewel het gemeenschapspact uiteindelijk niet werd goedgekeurd, waren de voorgestelde toegevingen aan de Franstalige inwijkelingen in de rand en dan vooral het inschrijvingsrecht in de zogenaamde Egmontgemeenten, er slecht verteerd. Het protest, gebundeld in het anti-Egmontkomitee, had een brede basis gekregen in allerlei extra-parlementaire acties en had onder meer geleid tot de actie ‘Waar Vlamingen thuis zijn’. De organisatoren, ondersteund door enkele gemeentebesturen, wilden met deze sensibiliseringsactie zowel de Nederlandstalige als Franstalige bewoners op een positieve manier overtuigen om het Nederlandstalige karakter van de gemeenten te respecteren, zonder in de boodschappen ‘tegen iets’ te zijn of de boodschap op een radicale manier te willen verkondigen. 'Charmeren in plaats van protesteren' was de leuze, want een defensieve campagne had immers vaak het tegenovergestelde effect. Omdat de faciliteitengemeenten wat buiten het actiegebied van de 'Waar Vlamingen thuis zijn'-campagne lagen, ging de werkgroep 'Wij houden van alle mensen die het Vlaams karakter van onze gemeente eerbiedigen’ zich specifiek richten tot deze zes. In de campagnes werd gebruik gemaakt van hartjes en ook op de eerste gordelaffiches en in het eerste gordellied werd de lofzang over de zes uitgezongen.

Met de gordel werd dus aangeknoopt bij het uitgangspunt om de situatie in de Vlaamse randgemeenten rond Brussel op een alternatieve en positieve manier in de belangstelling te brengen, meer bepaald via een sport Sport
Sport en Vlaamse beweging raakten in de loop van de 19de en 20ste eeuw steeds meer met elkaar verstrengeld. Niet alleen drukten de taalkwestie en de communautaire problematiek hun stempel... Lees meer ieve manifestatie. De organisatie wilde tevens het Vlaamse en groene karakter van de betrokken gemeenten beklemtonen. Met de benaming werd dan ook aangesloten bij het concept van de 'Groene gordel' als antwoord op de ongebreidelde verstedelijking van de gemeenten eind jaren 1960 en bij ‘de gordel van smaragd’, dat de culturele centra in de Rand als bakens van de Nederlandstalige cultuur uitzette. Hoewel het sportieve en recreatieve karakter van de gordel gaandeweg prominenter werd, is doorheen de verschillende edities het politieke element steeds aanwezig gebleven in het discours van de organisatoren.

Sinds de eerste gordel is de communautaire problematiek bijna onafgebroken de politieke actualiteit blijven beheersen. De laatste jaren kwam vooral de eis voor de splitsing van het kiesarrondissement op het voorplan. Voor politici betekende deze jaarlijkse manifestatie dan ook een uitgelezen kans om in de media te komen en zich zowel sportief als Vlaams te profileren, onder meer met politieke boodschappen op de t-shirts.

Reacties

Jaarlijks werden sabotage-acties vastgesteld, zoals het strooien van nagels of duimspijkers op het parcours van de gordel of het verplaatsen van de wegwijzers. In de beginfase en op momenten van verhoogde communautaire koorts, werd de gordel ook geconfronteerd met tegenwind vanwege de besturen van de faciliteitengemeenten. Bij de laatste gordel in 2012 escaleerden de moeilijkheden. De aanhoudende onenigheid over de niet-benoeming van de burgemeesters en de aanloop van de gemeenteraads verkiezingen Verkiezingen
Lees meer van 2012 zorgden voor een communautair opbod en profileringsdrang. Het college van Sint-Genesius-Rode weigerde nog langer een trefpunt te zijn en ook Linkebeek riep veiligheidsargumenten en procedurekwesties in om de gordel niet in de gemeente te laten plaatsvinden. Uiteindelijk konden oplossingen worden gevonden en verliep de laatste editie van de gordel zonder problemen.

Le Bretelle

In 2008 werd voor de eerste keer la Bretelle georganiseerd als Franstalig antwoord op de gordel. Met een vergelijkbare sportieve manifestatie door Brussel en de faciliteitengemeenten willen de organisatoren de rol van Brussel als hoofdstad van Europa promoten en de banden tussen Brussel en het hinterland aanhalen. De mobilisatie voor la Bretelle of De Bretel gebeurt in de twee talen en de organisatie omschrijft het initiatief als een ‘aanvulling van de gordel’. La Bretelle gaat, net als de gordel, jaarlijks door op de eerste zondag van september en lokte enkele honderden participanten.

Sportief massa-evenement met randanimatie

Hoewel het uitgangspunt van de organisatoren van de gordel was om het Vlaamse karakter van de rand onder de aandacht brengen, is hiervan op de affiches geen spoor terug te vinden. Uit de slogans als 'gordelen moet je doen', 'de tofste zondag' en 'feest' bleek het sportieve en recreatieve element duidelijk op het voorplan te staan. Voor de meeste deelnemers was de gordel dan ook synoniem voor een jaarlijkse sportieve of familiale uitstap. BLOSO richt haar werking naar iedereen en het gordel-aanbod diende dan ook een zo breed mogelijk publiek te bedienen, van sportliefhebbers tot recreatieve sportievelingen. Laagdrempelige promotiecampagnes, veel media-aandacht en een jaarlijks gordellied uitgevoerd door de populaire artiesten van het moment droegen bij tot de mobilisatiekracht. Partners in de organisatie van de gordel waren de Vlaamse overheid, de provincie Vlaams-Brabant, Radio 2, de gemeenschapscentra en vzw ‘ de Rand vzw de Rand
Lees meer ’.

Gordel voor de scholen

In de marge van de gordel werd vanaf 1996 op het einde van het schooljaar ook de Gordel voor Scholen georganiseerd, als alternatieve schooluitstap. De bedoeling is eveneens om de deelnemers (kleuters en leerlingen uit het basis- en secundair onderwijs) allerlei wandel- en fietstochten aan te bieden in de gemeenten van de Rand. Ter afsluiting is er randanimatie en zijn er optredens van muziekgropeen. Bij de laatste editie in 2012 werden meer dan 22.000 deelnemers uit 267 scholen geteld.

Naar een nieuwe gordelformule

Na 32 edities veranderde de gordel van opzet. Vòòr de gordel van 2012 verklaarde BLOSO-administrateur-generaal Carla Galle al dat het tijd was om met iets nieuws uit te pakken. De voorbereidingen werden opgestart om de eerste zondag van september 2013 opnieuw een groot sportief evenement te organiseren in de Rand rond Brussel. Het opzet van een Vlaams, sportief en recreatief evenement bleef behouden, maar meer gemeenten dan vroeger zouden worden betrokken en de klemtoon zou ook meer op de toeristische troeven van de Groene gordelgemeenten komen te liggen. De organisatie kwam in handen van vzw 'de Rand' die onder de noemer 'Gordelfestival' vanaf 2013 tot 2017 het sportief event een culturele dimensie gaf. In 2018 werd de organisatie toevertrouwd aan Flanders Classics. Vzw 'de Rand' en de Provincie Vlaams-Brabant blijven betrokken bij de productie.