Houthakkers van de Orne
‘Houthakkers’ is een bijnaam die verwijst naar tien frontsoldaten die omwille van hun Vlaamsgezindheid van het front verwijderd werden. De legerleiding stuurde hen naar het houthakkerspeloton van de Orne, een strafkamp in Frankrijk, om er zware handenarbeid te verrichten.
Om aan de voortdurende vraag naar hout en handenarbeid tegemoet te komen, richtte het Belgische leger Leger
Lees meer in Frankrijk een Péloton Speciale van de genietroepen op. Het peloton kwam er onder impuls van baron Edouard Empain. In de eerste oorlogsjaren moesten er vooral dienstweigeraars, Duitse en Oostenrijkse afstammelingen en Joden werken. Het kamp was al op verschillende plekken in Frankrijk ingericht, toen het peloton op 2 juni 1918 verhuisde naar het departement Orne. Daar belandden er ook tien flamingante frontsoldaten in het kamp, die een aparte groep vormden.
De tien houthakkers waren Lode Beets, Paul Bogaert, Paul Davidts Davidts, Paul
De Vlaamsgezinde jurist Paul Davidts (1889-1963) behoorde tijdens de Eerste Wereldoorlog tot de Frontbeweging. Als tuchtmaatregel zond de legerleiding hem naar het houthakkerspeloton van ... Lees meer , Pieter Dox, Ward Hermans Hermans, Ward
Ward Hermans (1897-1992) was een Vlaams-nationalistische schrijver, journalist en politicus, die in de loop van het interbellum radicaliseerde in nationaalsocialistische zin. Tijdens de T... Lees meer , Maurits Geerardyn Geerardyn, Maurits
Oorlogsvrijwilliger en priester Maurits Geerardyn (1896-1979) was een aanhanger en medewerker van Cyriel Verschaeve. Tijdens het interbellum en de Tweede Wereldoorlog vertegenwoordigde hi... Lees meer , Clement Ledegen, Alfons De Schepper, Karel-Lodewijk De Schepper en Frans Vannijvel Vannijvel, Frans
Onderwijzer Frans Vannijvel (1893-1980) was tijdens de Eerste Wereldoorlog actief in de Frontbeweging en werd daarvoor verbannen naar het houthakkerspeloton aan de Orne. Later engageerde ... Lees meer . Hoewel ze niet tot de leiding van de frontbeweging Frontbeweging
Aan het IJzerfront manifesteerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog flamingantisch verzet tegen de taaltoestanden in het leger. Naarmate het zich meer en meer organiseerde en groeide, vo... Lees meer behoorden, stonden ze daar wel mee in contact. Omwille van hun militante flamingantisme kwamen ze in het vizier van de legerleiding, die hen met een eenvoudige administratieve maatregel van het front liet verwijderen. Dat gebeurde vermoedelijk om te verhinderen dat de houthakkers zouden overlopen naar het vijandige kamp, in navolging van de zeven Vlaamsgezinde frontsoldaten die in opdracht van de frontbeweging in mei 1918 de frontlijn naar het bezette België waren overgestoken om er met de Duitsers te onderhandelen.
In het afgelegen strafkamp moesten de tien houthakkers met zware handenarbeid een bijdrage leveren aan de Belgische oorlogsinspanning. De houthakkers werkten zes dagen op zeven, twaalf uur per dag. Ze kregen één frank per arbeidsprestatie, maar enkel als ze hun dagquota haalden.
Pas nadat de katholieke volksvertegenwoordiger Alfons van de Perre Van de Perre, Alfons
Lees meer op 15 mei 1919 hun gevangenschap en hun zware werk- en leefomstandigheden had aangeklaagd, verkregen de houthakkers opnieuw hun vrijheid. Na de oorlog verwierven ze een mythische plaats in de historiografie van de Vlaamse beweging. Ze groeiden uit tot symbolen van het leed dat flamingante soldaten aan het IJzerfront moesten ondergaan.
Aan de Paxpoort op de site van de IJzertoren IJzertoren
De IJzertoren is een Vlaamsgezind monument in Diksmuide, dat in 1928-1930 werd opgericht als eerbetoon aan de Vlaamse soldaten die sneuvelden aan het IJzerfront tijdens de Eerste Wereldoo... Lees meer hangt een doornenkroon die dit herdenkt.
Literatuur
– Dit is het Zwartboek uitgegeven door de Vlaamsche IJzersoldaten, 1919.
– C. van Everbroeck, “Een bewustzijn geboren uit het vuur” Vlaamse slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog, in: A. Morelli, De grote mythen uit de geschiedenis van België, Vlaanderen en Wallonië, 1996, pp. 215–222.
– K. Didden, De Houthakkers van de orne, in: WT. Tijdschrift over de geschiedenis van de Vlaamse beweging, jg. 56, 1997, nr. 4, pp. 195–219.
– L. Vandeweyer, ‘De houthakkers van de Orne. "Douteux au point de vue patriotique ? ", in: WT. Tijdschrift over de geschiedenis van de Vlaamse beweging, jg. 57, 1998, nr. 4, pp. 237–254.
– D. Vanacker, De Frontbeweging. De Vlaamse strijd aan de IJzer, 2000.
– L. Vandeweyer, Een “houthakker” moet naar huis. Ward Hermans schrijft zijn familie na 11 november 1918, in: WT. Tijdschrift over de geschiedenis van de Vlaamse beweging, jg. 66, 2007, nr. 4, pp. 353–369.
– T. Simoens, Het gezag onder vuur. Over de conflicten tussen soldaten en hun oversten aan het IJzerfront, 2011.
– K. Shelby, Flemish Nationalism and the Great War: The Politics of Memory, Visual Culture and Commemoration, 2014.
– J. Huijbrechts, De Hel van Fresnes. Vlaamse soldaten in de Belgische militaire strafinstellingen in Frankrijk tijdens ’14-’18, 2019.
– T. Simoens & A. Vrints, Recensie van: De hel van Fresnes. Verdoemd, verguisd en achter tralies. Vlaamse soldaten in de Belgische militaire strafinstellingen in Frankrijk tijdens ’14-’18 / Jan Huijbrechts, in: WT. Tijdschrift over de geschiedenis van de Vlaamse beweging, jg. 79, 2020, nr. 2, pp. 181–183.