Werk in eigen streek

In de eerste decennia na de Tweede Wereldoorlog kampte Vlaanderen met een hoge werkloosheid – veel hoger dan die in Brussel en Wallonië. In 1949 woonde 74% van de Belgische werklozen in Vlaanderen, in 1953 nog 70%, in 1959 nog 66%, terwijl de Vlamingen toch maar de helft van de bevolking uitmaakten. In 1959 was 8% van de Vlaamse actieve bevolking werkloos, tegen slechts 4% in Wallonië en 5% in Brussel. Regio’s als het Hageland, de streek rond Turnhout en grote delen van West- en Oost-Vlaanderen waren nauwelijks geïndustrialiseerd. In de landbouw was er verborgen werkloosheid. Tienduizenden Vlamingen zagen zich verplicht om te pendelen naar een baan in Frankrijk, Nederland, Duitsland, Brussel of Wallonië.

Die ‘mobielen’ werden een krachtig symbool. Daar waar pendel- en seizoensarbeid in de jaren 1930 nog gestimuleerd werden als een oplossing voor werkloosheid, werden ze twintig jaar later gezien als een onrecht. In een reportagereeks uit 1954 schetste De Standaard De Standaard (1914-)
Het eerste nummer van het dagblad De Standaard verscheen op 4 december 1918. De krant was gedurende vele decennia hét blad bij uitstek van de katholieke Vlaamse beweging in al haar varian... Lees meer (1914-…) de erbarmelijke omstandigheden waarin de pendelaars leefden. Velen waren iedere dag uren per trein of per bus onderweg, of ze logeerden in barakken naast de mijn. De Volksunie Volksunie
Tussen 1954 en 2001 bepaalde de Volksunie (VU) als Vlaams-nationalistische partij mee de politieke evolutie in België, van unitaire staat tot federaal koninkrijk. Ze groeide uit tot de tw... Lees meer (VU) noemde hen steevast ‘de koelies van Europa’ (soms ook ‘de bantoes van Europa’ of ‘het zigeunervolk’). Het Eerste (1953) en het Tweede (1955) Vlaams Wetenschappelijk Economisch Congres stonden in het teken van streekeconomie. Op 8 januari 1958 keurde het hoofdbestuur van het ACW Algemeen Christelijk Werknemersverbond
Het Algemeen Christelijk Werkersverbond werd gesticht op 17 juli 1921 en in 1991 herdoopt als ACW Koepel van Christelijke Werknemers. In 2014 werd de organisatie omgevormd tot Beweging.ne... Lees meer het ‘Vlaams Manifest’ goed, met daarin de eis voor ‘werk in eigen streek’. De CVP Christelijke Volkspartij
Lees meer ging datzelfde jaar de verkiezingen in met diezelfde eis, die deel uitmaakte van hun ‘Sleutelplan’, een Keynesiaans meerjarenplan om de Belgische economie te hervormen. De intentie was om het bnp op 10 jaar tijd met 40% te doen stijgen, onder meer door de ontwikkeling te stimuleren van regio’s die met structurele werkloosheid kampten.

Auteur van dat Sleutelplan was Gaston Eyskens Eyskens, Gaston
Gaston Eyskens (1905-1988) was een Vlaamsgezinde katholieke econoom en politicus, die onder andere eerste minister was ten tijde van de Koningskwestie en aan de basis lag van de eerste st... Lees meer , die het als premier (1958-1961) in de praktijk begon te brengen, een beleid dat door zijn opvolgers in de jaren 1960 werd voortgezet. De steenkoolsector werd gesaneerd, er werd geïnvesteerd in wegen en industrieterreinen, en dankzij het lidmaatschap van de EEG trok België tal van buitenlandse bedrijven aan, die vestigingen in ons land plaatsten. De meerderheid van die buitenlandse investeringen (56,4%) kwam terecht in de Vlaamse provincies, tegen slechts 27,4% in de Waalse en 16,2% in de tweetalige provincie Brabant. Het Vlaamse aandeel in de totale werkloosheid daalde van 65,9% in 1959 naar 42,8% in 1970. Het Waalse aandeel schoot omhoog van 20,6% naar 47,2%. Tegen het einde van de jaren 1960 was de pendel van de Vlaamse ‘mobielen’ grotendeels verleden tijd. De strijd om ‘werk in eigen streek’ was gewonnen.

In de jaren 1970 kende de slagzin nog een kortstondige heropleving in de context van een ander debat, over de aanwezigheid van gastarbeiders Immigratie
Vanaf de jaren 1960 werd Vlaanderen een immigratieregio, maar al veel vroeger kenden sommige Vlaamse steden en regio’s een instroom van immigranten van buiten Vlaanderen. Deze bijdrage s... Lees meer . Toen de economische boom achter de rug was en de werkloosheid (zeker na de oliecrisis van 1973) scherp steeg, stak de vraag de kop op of ze niet beter terugkeerden naar hun landen van herkomst. Binnen de Vlaamse beweging werd die discussie gevoerd met de herinnering aan het eigen migratieverleden nog levendig in het achterhoofd. Progressieve Vlaamsgezinden voerden aan dat de gastarbeiders net als de Vlamingen ‘de koelies van Europa’ waren geweest, slachtoffers van een mondiale ongelijkheid die hun eigen streken structureel benadeelde. Racisme tegen hen was dus uit den boze, er moest worden gestreefd naar integratie, zelfs ‘met behoud van eigen cultuur’, zoals ook de Vlamingen in Wallonië en elders hun eigen cultuur hadden willen behouden.

Hun tegenstanders, vooral maar niet exclusief uit radicaal-rechtse hoek, voerden daartegen in dat het veel beter was om, naar analogie met de Vlaamse strijd voor ‘werk in eigen streek’, te pleiten voor de economische expansie van de streken van herkomst, zodat de gastarbeiders naar eigen land konden terugkeren en daar, in hun eigen culturele omgeving, konden bijdragen aan de welvaart van het eigen volk. Het scherpste werd die eis gesteld door de Vlaamse Militanten Orde Vlaamse Militanten Orde (1971-1983)
Lees meer (VMO), die in de tweede helft van de jaren 1970 campagne voerde met de slogan ‘Werk in eigen streek = werk in eigen land! Gastarbeiders naar huis!’ Ook het jonge Vlaams Blok Vlaams Belang
Vlaams Belang is een radicaal-rechtse Vlaams-nationalistische partij, die in 1978 ontstond onder de naam ‘Vlaams Blok’, als verkiezingskartel van de Vlaamse Volkspartij en de Vlaams Natio... Lees meer greep terug naar de slogan om uit te leggen waarom het pleidooi voor de ‘de terugkeer van de overgrote meerderheid van de niet-Europese vreemdelingen naar hun landen van herkomst’ geen racisme was maar integendeel beleid waar ook de gastarbeiders én hun landen van herkomst beter van zouden worden.