Werk der Vlaamsche Oorlogsmeters

Tijdens de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer ontstond het fenomeen van de ‘marraines de guerre’ of oorlogsmeters. Deze vrouwen schreven als pennenvriendin brieven naar frontsoldaten. Het fenomeen zou in Frankrijk of België in de loop van 1915 ontstaan zijn. In die landen waren soldaten aan het front afgesneden van hun familie in het door Duitsland bezette land. Om het moreel van de soldaten hoog te houden, brachten patriottische liefdadigheidsorganisaties hen in contact met burgers die bereid waren om hen bemoedigende brieven te schrijven. Vooral vrouwen werden aangemoedigd om de soldaten op die manier troost en kracht te bieden, enerzijds omdat het in de lijn lag van hun traditionele zorgtaken, en anderzijds omdat het hen de mogelijkheid bood om bij te dragen aan de nationale oorlogsinspanning. Het werd een groot succes.

Oorlogsmeters voor de Vlaamse frontsoldaten

Het initiatief voor de Belgische correspondentienetwerken kwam vooral van gevluchte Belgen, die het werk via de vluchtelingenpers organiseerden vanuit hun nieuwe thuishavens in Groot-Brittannië, Frankrijk en Nederland. Zo richtte de naar Nederland uitgeweken Vlaamsgezinde onderwijzer Johan de Maegt in de herfst van 1916 het Werk der Vlaamsche Oorlogsmeters op. De oproep die hij lanceerde in Vrij België Vrij België
Vrij België was een weekblad van de Belgisch loyale flamingantische vluchtelingenpers, uitgegeven in Den Haag (1915-1918), onder hoofdredactie van de katholiek Frans van Cauwelaert en de ... Lees meer , een Vlaamsgezind vluchtelingenblad, richtte zich specifiek tot Vlaamse en Nederlandse vrouwen, zodat de Vlaamse frontsoldaten met de oorlogsmeters konden corresponderen in hun moedertaal. De organisatie van het werk liet hij over aan Anna de Vos, echtgenote van de bekende componist Emiel Hullebroeck Hullebroeck, Emiel
Emiel Hullebroeck (1878-1965) was een Vlaamsgezinde componist en dirigent. Hij is van grote betekenis geweest voor de Vlaamse liedbeweging in de 20ste eeuw en voor het sociale statuut van... Lees meer . Haar niet aflatende inspanningen brachten uiteindelijk zo’n 9.000 oorlogsmeters in contact met ongeveer 8.000 frontsoldaten.

Vanaf 1 januari 1917 verhinderde de nieuw opgerichte Militaire Veiligheidsdienst alle briefwisseling tussen frontsoldaten en Nederlandse oorlogsmeters uit angst voor spionage. De dienst bestempelde Anna de Vos wegens haar Vlaamsgezindheid als staatsgevaarlijk, hoewel ze tot de factie behoorde van de passivisten Passivisme
Het begrip ‘passivisme’ verwijst naar de Vlaamsgezinden die tijdens de Eerste Wereldoorlog verdere pogingen om de Vlaamse eisen te realiseren tot na het einde van het politiek-militair co... Lees meer , Vlaamsgezinden die tijdens de oorlog loyaal bleven aan België. Voor historicus Lode Wils illustreert deze censuur hoe allergisch de Militaire Veiligheidsdienst was voor alles wat ook maar op flamingantisme leek. In die periode zorgde de groei van de Frontbeweging Frontbeweging
Aan het IJzerfront manifesteerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog flamingantisch verzet tegen de taaltoestanden in het leger. Naarmate het zich meer en meer organiseerde en groeide, vo... Lees meer er inderdaad voor dat de legerleiding steeds strenger optrad tegen Vlaamsgezinden. Maar ook in Frankrijk kregen de ‘marraines de guerre’ af te rekenen kregen met beschuldigingen van spionage. Vrouwen die een intieme briefwisseling onderhielden met een soldaat kregen zowel met lof als met verdachtmakingen te maken. De katholieke volksvertegenwoordiger Frans van Cauwelaert Van Cauwelaert, Frans
Frans van Cauwelaert (1880-1961) was een Vlaamsgezinde katholieke politicus, die een hoofdrol speelde in de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Van Cauwelaert lag in 19... Lees meer , een huisvriend van Anna de Vos en haar echtgenoot, nam de verdediging van het Werk der Vlaamsche Oorlogsmeters op zich. Dankzij zijn tussenkomst liet de regering in ballingschap de censuur opheffen. De briefwisseling werd strenger gecontroleerd, maar was niet langer verboden.

Toch bleef het Werk der Vlaamsche Oorlogsmeters ook daarna nog verbonden met beschuldigingen van spionage. In 1918 schreef de journalist Léonce du Castillon Du Castillon, Léonce
Léonce du Castillon (1869-1941) engageerde zich als sociaal voelende Vlaamsgezinde gedurende een aantal decennia in het daensisme, waarvan hij zich na 1900 echter geleidelijk verwijderde.... Lees meer meerdere artikelen in Het Belgisch Dagblad Het Belgisch Dagblad
Het Belgisch Dagblad (1915-1918) was een oorlogskrant voor Belgische vluchtelingen, die werd uitgegeven in 's-Gravenhage. Het blad vertolkte de Belgisch-nationalistische standpunten van d... Lees meer waarin hij het Werk brandmerkte als dekmantel van het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer en propagandamiddel voor de Groot-Nederlandse Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer gedachte. Du Castillon stond er echter om bekend dat hij zowat elke vorm van Vlaamsgezindheid als activisme bestempelde. Ook na de oorlog kreeg Anna de Vos in Le Soir kritiek op het overwicht van Nederlandse vrouwen in haar Werk. Zij reageerde in De Standaard De Standaard (1914-)
Het eerste nummer van het dagblad De Standaard verscheen op 4 december 1918. De krant was gedurende vele decennia hét blad bij uitstek van de katholieke Vlaamse beweging in al haar varian... Lees meer van 13 september 1919 dat ‘indien onze Belgische vrouwen een onderwijs hadden gekregen dat hen toeliet de taal te lezen en te schrijven van de overgrote meerderheid onzer dappere soldaten, dan zou die aanwerving niet nodig zijn geweest’.